انجام وظایف متعدد قضایی در عمل ، نیازمند همیاری و کمک نیروهایی است که به صورت اجرایی ، در فرایند تعقیب یا بازداشت متهمین ، مشارکت می کنند . این امر ، در قانون آیین دادرسی کیفری ، مورد توجه قرار گرفته و در کنار مراجع قضایی که امر رسیدگی و صدور حکم در مورد متهمان را به عهده دارند ، استفاده از نیروهایی تحت عنوان ضابط قضایی نیز ، مورد پیش بینی قرار گرفته است .

ضابطان قضایی ، تحت نظارت دادستان ، تعلیمات لازم را کسب نموده و پس از آن ، با اخذ کارت ضابط قضایی ، می توانند مشغول به کار شوند که از جمله این ضابطان قضایی ، می توان به نیروهای مقاوت بسیج و سپاه ، اشاره نمود . اما از آن جهت که فعالیت آنها ، منوط به داشتن کارت ضابط قضایی است ، لازم است تا شرایط گرفتن کارت ضابطین قضایی از جمله در مورد نیروهای بسیج و سپاه ، مورد بررسی قرار گیرد .

بنابراین ، در ادامه این مقاله به بررسی اینکه کارت ضابط قضایی چیست ، پرداخته و سپس ، شرایط ، نحوه و مراحل گرفتن کارت ضابط قضایی را شرح خواهیم داد . در ادامه ، به صورت خاص ، کارت قضایی سپاه و بسیج را نیز ، بررسی قرار خواهیم نمود .

کارت ضابط قضایی چیست

قبل از اینکه به بررسی کارت ضابط قضایی بپردازیم ، ابتدا بهتر است در خصوص اینکه ضابط قضایی کیست و چه وظایفی دارد ، صحبت کنیم . بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری ، علاوه بر قاضی و مقامات قضایی دادسرا همچون دادستان ، بازپرس و دادیار که در رسیدگی به جرم و صدور رای در مراجع کیفری نقش دارند ، افرادی تحت عنوان ضابط قضایی یا ضابط دادگستری ، مورد پیش بینی قرار گرفته است که در اموری همچون کشف جرم ، حفظ آثار و ادله وقوع جرم ، شناسایی و جلوگیری از فرار متهمین ، تحقیقات مقدماتی و غیره ، نقش ایفا می کنند .

ضابطان قضایی ، به دو نوع هستند که شامل ضابط قضایی عام ( در همه امور : مثل فرماندهان و افسران نیروی انتظامی ) و ضابط قضایی خاص ( در برخی از امور مشخص : مثل ماموران زندان در امور زندانیان ) می باشند . در هر حال ، بر اساس ماده 30 قانون آیین دادرسی کیفری ، احراز عنوان ضابط قضایی ، نیازمند آن است که شخص متقاضی ، مهارت های لازم برای انجام وظایف خود را با طی دوره های آموزشی ، تحت نظر مراجع قضایی و دادستان ، به اتمام رسانده باشد .

پس از طی دوره های لازم ، به متقاضی ، کارتی تحت عنوان کارت ویژه ضابط قضایی ارائه می شود که مبنای اعتبار فعالیت ایشان خواهد بود . بنابراین ، طبق قانون ، تحقیقات و اقدامات صورت گرفته از سوی ضابطان قضایی بدون داشتن کارت ضابط قضایی ، ممنوع و بی اعتبار می باشد .

لذا در پاسخ به این سوال که کارت ضابط قضایی چیست ، باید گفت کارت ضابط قضایی به کارتی گفته می شود که نشانگر وثاقت و مورد اعتماد بودن و همچنین ، فراگیری مهارت های لازم برای احراز عنوان ضابط دادگستری توسط متقاضی بوده و همانطور که اشاره شد ، مشروعیت اقدامات ضابط دادگستری ، منوط به ارائه کارت ضابط قضایی خواهد بود که در ادامه ، شرایط گرفتن این کارت را نیز ، توضیح خواهیم داد .

حتما بخوانید: ضابط قضایی

شرایط گرفتن کارت ضابط قضایی

در قسمت قبل ، گفتیم که گرفتن کارت ضابط قضایی ، مبنای مشروعیت فعالیت ضابطان می باشد . به همین دلیل ، بر اساس ماده 30 قانون آیین دادرسی کیفری ، وزیر دادگستری ، وزرای اطلاعات و دفاع و همچنین ، فرمانده نیروهای انتظامی موظف شده اند با همکاری رئیس قوه قضاییه ، آیین نامه ای تهیه کنند که بر اساس آن ، شرایط احراز عنوان ضابط قضایی ، تعیین شود که در همین راستا ، در سال 1398 ، آیین نامه اجرایی احراز عنوان ضابط دادگستری ، به تصویب رسیده است .

بر اساس این آیین نامه ، ضابطان دادگستری ، می بایست با طی دوره های آموزشی لازم ، کارت ویژه ضابط دادگستری را اخذ نمایند . بر اساس این آیین نامه ، کارت ویژه ضابط قضایی ، به کارتی گفته می شود که حاوی عکس ، هویت ، شماره شناسایی اختصاصی و حوزه محل فعالیت متقاضی بوده و به دستور دادستان و با امضای مقام مجاز ، صادر می شود و نشانگر آن است که صاحب کارت ضابط قضایی ، مجاز به فعالیت به عنوان ضابط دادگستری است . صدور کارت مزبور ، می تواند به صورت الکترونیکی هم باشد .

اما سوالی که ممکن است مطرح شود ، این است که شرایط گرفتن کارت ضابط قضایی چیست ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که مهم ترین و اصلی ترین شرایط دریافت کارت ضابط قضایی ، طی دوره های آموزشی است که بر اساس این آیین نامه ، معاونت منابع انسانی قوه قضایی ، دوره های آموزشی خاص را برگزار خواهد کرد که در نهایت ، متقاضیان ، علاوه بر آشنایی با قانون حقوق شهروندی ، می بایست توانایی های لازم در امور زیر را به دست آورند :

اطلاع از موضوعات مهم و اساسی مربوط به حقوق کیفری ماهوی ، همچون جرایم و مجازات ها و همچنین ، اطلاع از حقوق کیفری شکلی ، شامل صلاحیت ها و تشکیلات سازمان های کیفری ؛

توانایی تشخیص و تفکیک جرایم مشهود و غیر مشهود از یکدیگر به عنوان یکی از مهم ترین وظایف ضابطین قضایی و اطلاع از نوع وظایف و اختیارات آنها در مواجهه با هر یک از این جرایم ؛

اطلاع از ادله اثبات دعوی در امور کیفری از قبیل شهادت ، تحقیق محلی ، سوگند و غیر اینها ؛

توانایی تشخیص مسئولیت مدنی و کیفری ناشی از اعمال غیر قانونی و زیانباری که ممکن است توسط خود این ضابطان قضایی انجام شود .

لازم به ذکر است که اگر ضابطان قضایی حایز شرایط لازم که برای آنها کارت ضابط قضایی صادر شده است ، شرایط خود را از دست بدهند ، به تشخیص دادستان ، کارت آنها ابطال خواهد شد . همچنین ، در مواردی از قبیل بازنشستگی ، اخراج ، تغییر سمت و یا فوت متقاضی ، کارت ضابط آنها اخذ و ابطال می شود . در ادامه ، مراحل و نحوه دریافت این کارت توسط بسیجیان و سپاهیان را نیز ، بررسی خواهیم کرد .

بیشتر بخوانید: ضابط دادگستری خاص و عام

 

نحوه و مراحل گرفتن کارت ضابط قضایی

در قسمت های قبل ، در خصوص شرایط لازم برای گرفتن کارت ضابط قضایی ، توضیحاتی مطرح شد که بر اساس آن ، ضابطان قضایی مورد وثاقت و اطمینان ، با طی مراحل آموزشی لازم و کسب اطلاعاتی کلی در خصوص وظایف و اختیارات ضابطین قضایی ، می توانند کارت ضابط قضایی را دریافت نمایند . اما سوال مهمی که ممکن است در این خصوص مطرح شود ، این است که نحوه و مراحل گرفتن کارت ضابط قضایی چیست ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که طبق آیین نامه مذکور ، کلیه نهادهایی که طبق قانون ، ضابط دادگستری عام یا خاص محسوب می شوند ، مکلف شده اند که فهرستی از اشخاص واجد صلاحیت ضابط قضایی را برای طی دوره های آموزشی ویژه ، به دادستان شهرستان یا رئیس حوزه قضایی بخش ، معرفی نمایند .

پس از آن ، دادستان ، مکلف است آموزش های حین خدمت ضابطین قضایی را به صورت منظم ، برگزار نموده و یا اینکه برگزاری آن را به معاونت منابع انسانی قوه قضاییه واگذار کند که با توجه به محدود بودن تعداد ضابطان قضایی خاص ، محل آموزش آنها ، می تواند به صورت متمرکز ، در تهران باشد . تعیین مواد درسی و سرفصل ها ، به عهده معاونت منابع انسانی قوه قضاییه است .

در هر حال ، پس از گذراندن دوره های حضوری یا مجازی و کسب امتیازات لازم ، گواهی گذراندن دوره آموزش و قبولی در آن ، برای متقاضی صادر می شود . در صورت عدم کسب نمره قبولی ، به متقاضی دو ماه مهلت داده می شود که گواهی قبولی مجدد را کسب نموده و اگر باز هم متقاضی نمره لازم را کسب نکرد ، از ضابط بودن وی جلوگیری شده یا پس از یک سال ، برای آزمون سوم ، معرفی خواهند شد .

پس از آن ، مراحل و نحوه گرفتن کارت به این صورت است که یک نمونه کارت متحدالشکل ، ویژه هر یک از ضابطان عام و خاص ، صادر شده و تحویل فرد داده می شود . مدت اعتبار کارت ضابط قضایی ، چهار سال از تاریخ صدور است و پس از سپری شدن مدت اعتبار ، می بایست آن را تمدید کرد که این امر ، منوط به احراز وثاقت فرد است .

بیشتر بخوانید: وظایف ضابط دادگستری

 

کارت ضابط قضایی سپاه

در قسمت های قبل ، شرایط ، مراحل و نحوه گرفتن کارت ضابط قضایی را شرح دادیم . اما از آن جهت که یکی از مهم ترین انواع ضابطان قضایی در نظام حقوقی ایران ، نیروهای نهاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند ، در این قسمت ، قصد داریم به بررسی جزئیات مربوط به کارت قضایی سپاه نیز ، بپردازیم .

بر اساس ماده 29 قانون آیین دادرسی کیفری ، از جمله ضابطان قضایی خاص ، می توان به ماموران وزارت اطلاعات ، سازمان اطلاعات سپاه و ماموران نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اشاره نمود که در حوزه وظایف محول شده ، ضابط خاص دادگستری محسوب می شوند . به همین دلیل ، نیروهای سپاه نیز ، برای اینکه بتوانند وظایف و اختیارات خود را در مواجهه با جرایم مشهود و غیر مشهود ، به عنوان ضابط قضایی انجام دهند ، نیازمند دریافت کارت ضابط قضایی سپاه می باشند .

لذا پس از گذراندن دوره های آموزشی لازم و کسب نمرات قبولی ، همچنین مشروط به اطمینان از وثوق فرد ، کارت ضابط قضایی سپاه برای متقاضی صادر می شود که به استناد آن ، گزارشات مربوط به آنها ، دارای اعتبار خواهد بود . لازم به ذکر است که بر اساس آیین نامه احراز صلاحیت ضابطان قضایی ، به منظور رعایت مسائل امنیتی ، کارت ویژه ضابط قضایی سازمان اطلاعات سپاه پاسداران ، بدون درج کد ملی و طبق اطلاعات هویت سازمانی آنها ، صادر می شود .

بیشتر بخوانید: تفاوت جرایم مشهود و غیرمشهود

 

کارت ضابط قضایی بسیج

یکی از انواع ضابطان قضایی خاص بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری ، ماموران نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می باشند . این افراد نیز ، ضابط قضایی خاص محسوب شده و پس از کسب و احراز شرایط لازم ، می توانند وظایف و اختیارات خود را قانونا ، اعمال نمایند . با این حال ، ضابط قضایی بسیج نیز ، همچون سایر ضابطین ، نیازمند دریافت کارت ضابط قضایی بسیج می باشد .

لذا بدون دریافت کار ضابط قضایی بسیج ، انجام وظایف ضابطین قضایی ، ممنوع بوده و گزارشات صادره توسط آنها در جرایم مشهود و نامشهود و نیز ، اقدامات انجام شده شان ، بی اعتبار خواهد بود . اما صدور کارت ضابط قضایی بسیج نیز ، مانند سایر ضابطین قضایی ، نیازمند آن است که ابتدا فرد ، مراحل آموزشی لازم را طی کرده و در آزمون ، نمره قبولی کسب کند . پس از آن ، در صورت اطمینان از وثوق و صلاحیت متقاضی ، برای وی کارت ضابط قضایی بسیج صادر خواهد شد .

لازم به ذکر است که صدور کارت ضابط قضایی بسیج ، اعتبار 4 ساله دارد و در صورت اتمام اعتبار آن کارت ، می بایست آموزش های حین خدمت به عنوان ضابط قضایی تحت نظر دادستان انجام شده و نیز ، صلاحیت اخلاقی فرد به تایید رسد تا بتوان کارت ضابط قضایی بسیج را تمدید نمود . همچنین ، در صورتی که فرد متقاضی ، شرایط دریافت کارت ضابط قضایی را از دست بدهد ، کارت وی ابطال می شود .

در ادامه بخوانید: ثبت نام بیمه تکمیلی بسیجیان

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه دریافت کارت ضابط قضایی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه دریافت کارت ضابط قضایی پاسخ دهند .

 

 

سوالات متداول

1- کارت ضابط قضایی چیست ؟

2- شرایط گرفتن کارت ضابط قضایی بسیج چیست ؟

3- شرایط گرفتن کارت ضابط قضایی سپاه چیست ؟

---

نظرات کاربران