ارث عروس از پدر شوهر

در فرضی که صرفا یک قرابت و خویشاوندی سببی، میان عروس و پدر شوهر، وجود داشته، مساله ارث عروس از پدر شوهر، منتفی می باشد. اما، در حالتی که علاوه بر قرابت سببی، یک خویشاوندی نسبی، میان عروس و پدر همسر وی وجود داشته باشد، عروس با توجه به طبقه و درجه خود، از ماترک پدر همسر، بهره مند می گردد. وصیت نیز راهی است که موجب تعلق بخشی از ترکه پدر شوهر به عروس شده که میزان آن، حداکثر، یک سوم ترکه می باشد. 

یکی از نهادهای پیش بینی شده در فقه اسلام و قانون مدنی کشور ما، نهاد ارث بوده که به موجب آن، دارایی یک فرد، پس از فوت وی، به مالکیت برخی از اقوام و خویشاوندان نسبی و سببی وی، درآمده و ملک آنها می گردد. 
در این میان، یکی از اقوام سببی متوفی، عروس بوده که ممکن است مساله ارث بردن وی از پدر شوهر، مطرح گردد. نکته ای که باید به آن توجه داشت، این مساله است که در برخی از فروض، ارث عروس از پدر شوهر، منتفی بوده و در برخی فروض دیگر، امکان پذیر می باشد. هم چنین، میزان سهم الارث عروس از ماترک پدر همسر خود نیز در هر یک از این فروض، کاملا متفاوت است.
با توجه به لزوم بررسی این فروض و حالت های مختلف، در مقاله حاضر، ابتدا به این سوال پاسخ داده که آیا عروس از پدر شوهر خود ارث می برد یا خیر؛ سپس، شرایط و میزان سهم الارث عروس از پدر همسر را توضیح داده و در پایان، امکان دریافت مهریه عروس از ارث پدر شوهر را بررسی خواهیم کرد. 

آیا عروس از پدر شوهر خود ارث می برد

هنگامی که شخصی فوت می کند، دارایی به جا مانده از وی، تحت عنوان ترکه، به وراث او منتقل شده و در اصطلاح حقوقی، وراث، ترکه را از مورث خود، ارث می برند. در این میان، یکی از فروضی که ممکن است در مبحث ارث، مطرح گردد، بحث ارث عروس از پدر شوهر و میزان آن بوده و لذا، این سوال قابل طرح است که آیا عروس از پدر شوهر خود ارث می برد؟ در ادامه، به این سوال، پاسخ داده و سپس، در بخش های بعد، شرایط ارث عروس از پدر شوهر و میزان آن را بررسی خواهیم کرد.
برای پاسخ گویی به این سوال که آیا عروس از پدر شوهر خود ارث می برد و بررسی میزان این ارث، لازم است تا سه فرض جداگانه را از یکدیگر، تفکیک کرده و در هر فرض، به سوال طرح شده، به طور جداگانه، پاسخ دهیم. چرا که ارث عروس از پدر شوهر، در برخی از این فروض، امکان پذیر بوده و در برخی دیگر، محال می باشد.

در فرضی که رابطه خویشاوندی عروس با پدر شوهر، صرفا رابطه سببی بوده و هیچ رابطه خویشاوندی دیگری، میان آنها، موجود نمی باشد، مساله ارث عروس از پدر شوهر، منتفی بوده و عروس از ترکه پدر همسر خود، سهمی نخواهد داشت. در رابطه با این فرض، لازم است تا به نکات زیر توجه شود:

منظور از خویشاوندی سببی، خویشاوندی است که به واسطه ازدواج، میان افراد، ایجاد می گردد. مانند رابطه خویشاوندی عروس با پدر شوهر و مادر شوهر خود. در مقابل قرابت سببی، خویشاوندی نسبی قرار داشته که به معنای خویشاوندی است که به دلیل تولد و رابطه خونی میان افراد، ایجاد می گردد. مثل رابطه خویشاوندی میان مادر و پدر با فرزند خود.

بر اساس مقررات قانون مدنی، در رابطه خویشاوندی نسبی، افرادی که از فرد فوت شده، ارث می برند، به سه طبقه، تقسیم شده و در صورتی که در هر طبقه وارثی وجود داشته باشد، وراث طبقه بعد، ارث نمی برند. طبقات و درجات ارث، بدین شرح می باشند: طبقه اول: پدر، مادر، فرزند و فرزند آنها؛ طبقه دوم: اجداد و خواهر ها و برادرها و فرزندان آنها؛ طبقه سوم: عمه ها، عموها، خاله ها و دایی ها و فرزندان آنها.

در میان خویشاوندان سببی، صرفا زن از شوهر و شوهر از زن، آن هم، تنها در نکاح دائم و نه موقت (صیغه) ارث می برد. بنابراین، سایر اقارب سببی، مانند پدر شوهر و مادر شوهر و عروس و داماد، از یکدیگر، ارث نمی برند. لذا، به این دلیل، مساله ارث عروس از پدر شوهر خود، منتفی می باشد.

با این وجود، در فرضی که پدر شوهر فوت کرده، اما، تقسیم ترکه وی انجام نشده، سپس، شوهر فوت می کند و بعد از آن، بحث تقسیم ترکه، مطرح می گردد، از آنجا که شوهر، پس از پدر خود، فوت کرده، سهم الارث وی، قابل برداشت از ترکه پدر او بوده و زن نیز بالتبع می تواند، سهم الارث خود را از ترکه شوهر، دریافت کند. بدین ترتیب، عروس به طور غیر مستقیم، از پدر شوهر خود ارث می برد که البته، این، ارث عروس از پدر شوهر نبوده، بلکه ارث عروس از ترکه شوهر خودش می باشد.

در فرضی که علاوه بر قرابت سببی عروس با پدر شوهر، یک خویشاوندی نسبی نیز میان آنها برقرار بوده، در برخی از فروض، می توان به این سوال که آیا عروس از پدر شوهر خود ارث می برد، پاسخ مثبت داد و در این حالت ها، میزان سهم الارث وی را نیز مشخص نمود.

به عنوان مثال، فرض کنید که پدر شوهر، عموی عروس بوده و در واقع، زن با پسر عموی خود ازدواج کرده است. حال، در صورتی که پدر شوهر فوت نماید و وارث دیگری نیز نداشته باشد، به عنوان مثال، شوهر قبل از پدر خود فوت کرده، در این حالت، عروس از پدر شوهر یا همان عموی خود، ارث خواهد برد.

در فرضی که رابطه خویشاوندی عروس و پدر شوهر، صرفا قرابت سببی بوده و رابطه خویشاوندی نسبی، میان آنها وجود ندارد، اما، پدر شوهر، با تنظیم یک وصیت نامه تملیکی، بخشی از اموال خود را به نفع عروس، وصیت می کند نیز ارث عروس از ترکه پدر شوهر، محقق خواهد شد.

البته، لازم به ذکر است که در این فرض، انتقال اموال پدر شوهر به عروس، بعد از فوت وی، به سبب وصیت بوده و نه ارث. اما، از آنجا که با ین انتقال، در میزان سهم الارث سایر وارث، تغییرات بعضا قابل توجهی، ایجاد می گردد، ما در اینجا با مسامحه، فرض وصیت را نیز جزء موارد ارث عروس از پدر شوهر، محسوب کرده ایم.

شرایط ارث عروس از پدر شوهر

حال که مشخص شد، در چه فروضی، امکان ارث عروس از پدر شوهر، وجود داشته و در چه فروضی، نه و پس از پاسخ گویی به این سوال که آیا عروس از پدر شوهر خود ارث می برد، لازم است مشخص گردد که در حالت هایی که عروس از پدر همسر خود ارث می برد، شرایط ارث بردن وی چیست. بنابراین، در این بخش، به بررسی پاسخ این سوال، در هریک از فرض های مطرح شده در قسمت قبل، می پردازیم.

در فرضی که رابطه خویشاوندی عروس با پدر شوهر، صرفا رابطه سببی بوده و هیچ رابطه خویشاوندی دیگری میان آنها موجود نمی باشد، اما شوهر، بعد از پدر خود فوت می کند و بعد از آن، بحث تقسیم ترکه، مطرح می گردد، از آنجا که فوت شوهر، پس از پدر خود، بوده، سهم الارث وی، از ترکه پدرش دریافت شده و زن نیز بالتبع می تواند، سهم الارث خود را از ترکه شوهر، برداشت کند. در نتیجه، عروس به طور غیر مستقیم، از پدر شوهر خود ارث می برد.

به هر حال، چه این فرض را ارث عروس از پد شوهر بدانیم و چه نه، در این حالت، شرایط ارث عروس از پدر همسر، این است که اولا، فوت شوهر، بعد از پدر خودش بوده؛ ثانیا، شوهر، به دلیل وجود موانع ارث، مانند قتل یا کفر، محروم از ارث نباشد.

در فرضی که علاوه بر قرابت سببی عروس با پدر شوهر، یک خویشاوندی نسبی نیز میان آنها برقرار بوده، اگرچه پاسخ این سوال که آیا عروس از پدر شوهر خود ارث می برد، در برخی از حالت ها، مثبت بوده، اما، در همین فروض نیز برای اینکه عروس، سهمی از ترکه پدر شوهر خود دریافت کند، لازم است تا این شرایط، وجود داشت باشد:

اولا، پدر شوهر فوت کرده یا حکم فوت فرضی او، صادر شده باشد که مورد دوم، در مورد غایب مفقود الاثر، مطرح می گردد؛ ثانیا، پدر شوهر قبل از عروس فوت کند؛ ثالثا، عروس، به دلیل موانع ارث، مانند قتل پدر شوهر، از ارث محروم نباشد و رابعا، خویشاوند نسبی دیگری که نزدیک تر به پدر شوهر باشد، در قید حیات نباشد. بنابراین، اگر شوهر، در قید حیات بوده و محروم از ارث هم نباشد یا اینکه برادر شوهر یا خواهر شوهر و یا پدر و مادر خود پدر شوهر، زنده باشند، مساله ارث عروس از پدر شوهر، منتفی خواهد بود.

در فرضی که رابطه خویشاوندی عروس و پدر شوهر، صرفا قرابت سببی بوده و رابطه خویشاوندی نسبی، میان آنها وجود ندارد، اما، پدر شوهر، قسمتی از اموال خود را به نفع عروس، وصیت می کند، شرایط ارث عروس از پدر شوهر، عبارت است از اینکه: اولا، وصیت نامه تملیکی نوشته شده، طبق مقررات قانون مدنی و قانون امور حسبی، تنظیم شده باشد و ثانیا، عروس، بعد از فوت پدر شوهر، وصیت را رد نکرده باشد.

میزان ارث عروس از پدر شوهر

در بخش های قبل، به این سوال پاسخ دادیم که آیا عروس از پدر شوهر خود ارث می برد یا خیر و شرایط ارث عروس از پدر شوهر را در فرض های مختلف آن، مورد بررسی قرار دادیم. در این بخش، قصد داریم تا به بررسی میزان سهم الارث عروس از ترکه پدر همسر خود پرداخته، البته در فروضی که امکان ارث عروس از پدر شوهر، وجود داشته باشد.

در فرض اول که رابطه قرابت میان عروس و پدر شوهر، صرفا قرابت سببی بوده و قرابت نسبی میان آنها وجود ندارد، اما، شوهر، بعد از پدر خود فوت می کند و بعد از آن، بحث تقسیم ترکه، مطرح می شود، از آنجا که عروس از ترکه شوهر از پدر خود، بهره مند می شود، هر میزان از ماترک پدر شوهر که به پسر خود برسد، یک چهارم یا یک هشتم آن، سهم الارث عروس خواهد بود.

با این توضیح که اگر، شوهر فوت شده، فرزند داشته باشد، میزان سهم عروس از ترکه همسر خود، یک هشتم بوده و چنانچه، شوهر، فاقد فرزند باشد، سهم عروس از اموال به جا مانده از شوهر خود، به یک چهارم ماترک، افزایش خواهد یافت.

در فرض دوم که علاوه بر خویشاوندی سببی عروس با پدر شوهر، یک نوع قرابت نسبی نیز میان آنها وجود داشته، میزان سهم الارث عروس از پدر شوهر، بستگی به پدری بودن یا مادری بودن رابطه خویشاوندی دارد. با این توضیح که میزان ارث عروس، بسته به اینکه پدر شوهر، عمو یا دایی وی باشد و هم چنین، این مساله که پدر شوهر، علاوه بر عروس، چند برادرزاده و یا خواهر زاده پدری یا مادری داشته باشد، متفاوت خواهد بود. برای روشن شدن مطلب، به فروض و مثال های زیر، توجه نمایید:

در فرضی که پدر شوهر، عمو یا دایی عروس بوده و در واقع، عروس برادر زاده یا خواهر زاده پدر همسر خود است، اگر پدر شوهر، علاوه بر عروس، برادر زاده و خواهر زاده های دیگری نداشته باشد، عروس، کل ترکه پدر شوهر خود را به ارث می برد.

حال اگر در فرض فوق، پدر شوهر(عمو یا دایی) علاوه بر عروس، برادر زاده و خواهر زاده های دیگری نیز داشته، یعنی عروس، پسر عمو و دختر عموهای متعدد یا پسر دایی و دختر دایی های متعدد داشته باشد، هر کدام از این افراد، من جمله عروس، سهم الارث پدر یا مادر خود را خواهد برد؛ یعنی، چنین فرض می شود که اگر پدر یا مادر این خواهر زاده ها و برادر زاده ها، که همگی برادر و خواهر عمو یا دایی فوت شده بوده، زنده بودند، چه مقدار ارث می بردند و به این ترتیب، سهم ارث آنها به فرزندانشان داده می شود.

با این توضیح که، اگر در میان این افراد، برادرزاده و خواهرزاده ابوینی(از پدر و مادر، یکی) حضور داشته باشند، برادرزاده ها و خواهرزاده های ابی(صرفا از پدر، یکی) ارث نمی برند و فقط خواهرزاده ها و برادرزاده های امی(از مادر، یکی) ارث می برند. اگر، برادرزاده و خواهرزاده ابوینی وجود نداشت، نوبت به برادرزاده و خواهرزاده ابی می رسد.

حال، در این فروض، برادرزاده ها یا خواهرزاده های امی، صرفا یک سوم ترکه عمو یا دایی را دریافت کرده که بین خود، به تساوی تقسیم می کنند و باقی دو سوم، سهم خواهرزاده ها و برادرزاده های ابوینی یا ابی بوده، که برادرزاده ها، دو سهم و خواهرزاده ها ، یک سهم می برند. البته، اگر برادر زاده یا خواهرزاده امی، یک نفر باشد، تنها یک ششم ترکه به وی رسیده و مابقی، سهم برادرزاده ها و خواهر زاده ابوینی یا ابی خواهد بود.

در آخرین فرض که رابطه خویشاوندی عروس و پدر شوهر، صرفا یک خویشاوندی سببی بوده و نه رابطه قرابت نسبی، لیکن، پدر شوهر، برای وصیت تملیکی به نفع عروس خود، اقدام می کند، میزان ارث عروس از پدر شوهر، بستگی به میزان تعیین شده برای موصی به(مال مورد) وصیت دارد.

البته، باید به این نکته توجه داشت که این میزان، نامحدود نبوده و طبق مقررات قانون مدنی، اگرچه، یک شخص می تواند تمام اموال خود را وصیت کند، اما، این وصیت تا ثلث و یک سوم ترکه وی، نافذ بوده و مازاد بر آن، نیازمند تنفیذ و اجازه وراث به جا مانده از موصی (وصیت کننده) می باشد.

دریافت مهریه عروس از ارث پدر شوهر

علاوه بر این سوال که آیا عروس از پدر شوهر خود ارث می برد، سوال مهم دیگری که در رابطه با ارث عروس از پدر شوهر، مطرح می گردد، بحث امکان دریافت مهریه وی، از ماترک به جای مانده از پدر همسر می باشد. به همین دلیل، در این بخش، قصد داریم تا به این سوال پاسخ دهیم که آیا دریافت مهریه عروس از ارث پدر شوهر، امکان پذیر است یا خیر؟ 

در پاسخ به سوال فوق، باید گفت، در فرضی که طبق شرایط معمول در جامعه، به موجب قباله ازدواج یا عقدنامه، خود شوهر، تعهد به پرداخت مهر داشته، دریافت مهریه عروس از ارث پدر شوهر، امکان پذیر نبوده، چراکه پدر شوهر، تعهدی بر پرداخت مهریه عروس ندارد البته، در صورتی که پدر شوهر فوت کرده، اما، ماترک وی تقسیم نشود و بعد، شوهر بمیرد، از آنجا که شوهر، از پدر خود ارث می برد، عروس می تواند مهریه را از این سهم الارث شوهر خود، دریافت کرده و در نتیجه، مهر را به طور غیر مستقیم، از ارث پدر شوهر، وصول نماید.

اما، در حالتی که پدر شوهر، ضمن عقد نکاح یا در یک قرارداد جداگانه، مهریه را بر عهده گرفته و تعهد به پرداخت آن دارد، دریافت مهریه عروس از ارث پدر شوهر، امکان پذیر بوده و این امر، نتیجه و اثر تعهد قراردادی پدر زوج می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرایط و میزان ارث عروس از پدر شوهر در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط و میزان ارث عروس از پدر شوهر پاسخ دهند.