دادرسی الکترونیکی

در خصوص قانون آیین دادرسی الکترونیکی ، باید گفت که علاوه بر مواد 175 و 176 و نیز ، بخش نهم قانون آیین دادرسی کیفری در خصوص دادرسی الکترونیک ، آیین نامه نحوه استفاده از سامانه های رایانه ای و مخابراتی نیز در سال 1395 به تصویب رسیده است که به موجب آنها ، ابلاغ اوراق و آرای قضایی ، به صورت الکترونیکی انجام می گیرد .

امروزه ، توسعه فناوری های نوین در انجام امور مختلف ، سبب شده تا حوزه های حاکمیتی نیز ، تحت الشعاع قرار گیرند ؛ در همین راستا ، قوه قضاییه که مرجع رسمی رسیدگی به شکایات و تظلمات اشخاص حقیقی و حقوقی است نیز ، با همگام سازی خدمات قضایی و خدمات الکترونیکی ، دادرسی الکترونیک را توسعه داده است .

در همین راستا ، بر اساس تحولات صورت گرفته ، از سال 1392 تا 1395 ، قانون و آیین نامه های مربوط به دادرسی الکترونیکی تدوین یافته است که به موجب آنها ، ابلاغ احضاریه ، اخطاریه و آراء دادگاه ها ، از طریق سامانه های الکترونیکی انجام می شود تا سرعت و دقت بالاتر ، عدالت را به نحو بهتری محقق نماید . لذا پرداختن به قانون آیین دادرسی الکترونیکی و احکام آن در راستای ایجاد دادگاه مجازی ، حایز اهمیت است .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم در راستای پرداختن به قانون آیین دادرسی الکترونیکی ، به بررسی نحوه ابلاغ در دادرسی الکترونیکی و نحوه تشکیل جلسات دادگاه های مجازی در دادرسی الکترونیک پرداخته و در ادامه نیز ، آیین نامه دادرسی الکترونیک را مورد بررسی قرار دهیم .

قانون آیین نامه دادرسی الکترونیکی چیست

توسعه خدمات الکترونیکی در دهه های گذشته ، سبب شده تا مراجع قضایی و غیر قضایی نیز ، برای ارائه خدمات خود به شهروندان ، از فناوری های نوین الکترونیکی ، بهره گیرند . قوه قضاییه نیز ، با مجموعه دادگاه ها و دادسراهای خود ، از این موضوع ، مستثنی نبوده و در راستای تحقق عدالت ، اقدام به طراحی سامانه هایی در جهت گسترش دادرسی الکترونیکی نموده است . اما سوال این است که قانون آیین دادرسی الکترونیکی چیست ؟

بر اساس ماده 175 قانون آیین دادرسی کیفری ، برای انجام اموری همچون طرح شکایت و یا طرح دعاوی حقوقی ، ارجاع پرونده به شعبه رسیدگی کننده به دعوی ، احضار متهمین و ابلاغ اوراق قضایی به افراد ، از سامانه های اینترنتی ، همچون ایمیل ، ارتباط تصویری از راه دور ، تلفن و نمابر و غیره ، استفاده می شود که شرایط و چگونگی استفاده از سامانه های رایانه ای در راستای ارائه خدمات مذکور ، به موجب آیین نامه ای است که توسط قوه قضاییه به تصویب می رسد .

علاوه بر این ، به موجب بخش نهم قانون آیین دادرسی کیفری ، موضوع دادرسی الکترونیک ، مورد توجه قرار گرفته و بر نقش مهم فناوری های نوین در ارائه خدمات متنوع قوه قضاییه ، تاکید شده است . همچنین ، برای تشویق شهروندان برای استفاده از دادرسی الکترونیک ، هزینه دادرسی در مرحله بدوی ، به میزان پنج درصد کمتر خواهد بود .

البته ، طبق قانون ، دادرسی الکترونیکی ، از طریق استفاده از سامانه های ویدئو کنفرانس یا سایر ابزارهای الکترونیک جهت تحقیق از طرفین دعوی ، گرفتن شهادت شهود و یا اخذ نظریات کارشناسی ، در صورتی امکان پذیر است که فرد ، احراز هویت شده و اعتبار اظهارات وی ، با ثبت در سابقه وی صورت پذیرد .

علاوه بر قانون آیین دادرسی کیفری ، در سال 1395 ، آیین نامه ای در خصوص « نحوه استفاده از سامانه های رایانه ای و مخابراتی » توسط قوه قضاییه به تصویب رسیده است که بر اساس آن ، در ارائه خدمات قضایی ، از سامانه های رایانه ای و مخابراتی ، استفاده می شود تا کلیه واحدهای قضایی از جمله دادگاه ها ، دادسراها و شوراهای حل اختلاف ، با استفاده از آن ، خدمات قضایی را به مراجعین ، ارائه دهند .

از جمله خدماتی که از طریق الکترونیک انجام می گیرد ، می توان به ابلاغ اوراق قضایی و انجام برخی امور در حین رسیدگی به پرونده اشاره نمود که در قسمت بعد ، به توضیح آنها نیز ، خواهیم پرداخت تا به صورت کامل تر ، بحث دادگاه مجازی و ضوابط حاکم بر آن را توضیح دهیم .

نحوه ابلاغ در دادرسی الکترونیکی

در قسمت قبل ، به بررسی اینکه آیین نامه و قانون دادرسی الکترونیکی چیست و چه نقشی در ایجاد دادگاه های مجازی داشته است ، پرداختیم . اما یکی از مهم ترین تحولات صورت گرفته بر اساس قانون دادرسی الکترونیک ، نحوه ابلاغ می باشد . همانطور که می دانیم ، یکی از بخش های اساسی فرایند رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری ، صدور ابلاغیه به طرفین دعوی ، در یک فرایند منطقی و منظم است تا حقوق آنها ، حفظ گردد .

در گذشته ، ابلاغ اوراق قضایی به طرفین دعوی ، از طریق نگارش محتویات ابلاغیه بر روی برگه های مخصوص و ارسال آن به اقامتگاه طرفین دعوی انجام می شد ؛ در حالی که این موضوع ، بعضا سبب ایجاد چالش هایی برای طرفین دعوی می شد و گاها هم به دست آنها نمی رسید ، بر اساس قانون دادرسی الکترونیکی​ ، یک سامانه الکترونیکی تحت عنوان سامانه ثنا ایجاد می شود که ابلاغ اوراق قضایی همچون احضاریه دادگاه ، اخطاریه دادگاه و نیز ، ابلاغ آرای قضایی ، از طریق آن انجام می گیرد .

بر این اساس ، هر یک از طرفین دعوی یا نماینده آنها ، کارشناسان دادگاه ، ضابطان قضایی و سایر افراد ، با داشتن یک حساب کاربری برای ابلاغ اوراق قضایی ، می توانند از خدمات ارائه شده ، استفاده کنند . لذا از سال 1395 ، تلاش شده که نحوه ابلاغ در دادرسی الکترونیکی ، از طریق سامانه ثنا انجام شود و به همین دلیل ، اقدامات موازی از طریق دادرسی غیر الکترونیک ، ممنوع می باشد .

لذا هر شخصی برای دریافت حساب کاربری در سامانه ثنا به آدرس sana.adliran.ir ، می تواند به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و یا به صورت غیر حضوری ، اقدام به ثبت نام و احراز هویت در سامانه ثنا نماید . در هر حال ، وصول الکترونیکی اوراق قضایی در حساب کاربری سامانه ثنا ، به منزله ابلاغ محسوب می شود و از زمانی که فرد ، در سامانه ، ابلاغیه را مشاهده نماید ، کلیه آثار ابلاغ واقعی ، بر آن مترتب می شود .

همچنین ، خودداری از مراجعه به سامانه ثنا جهت رویت ابلاغیه های دادگاه ، به منزله استنکاف از قبول ابلاغیه ها محسوب می شود ؛ مگر اینکه مخاطب ابلاغ ، بتواند ثابت کند که به علت عدم دسترسی به سامانه یا نقص در آنها ، قادر به مشاهده ابلاغیه ها نبوده است . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر ، مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید .

نحوه تشکیل جلسه در دادرسی الکترونیکی

در قسمت قبل ، مختصرا توضیح دادیم که قانون آیین دادرسی الکترونیکی چیست و نحوه ابلاغ در دادرسی الکترونیکی بر اساس قانون و آیین نامه مذکور ، به چه صورت است . علاوه بر ابلاغ اوراق و آرای قضایی از طریق سامانه ثنا ، به موجب این آیین نامه ، تشکیل جلسه در دادرسی الکترونیکی نیز ، محل تامل می باشد . به عبارت دیگر ، سوال این است که نحوه تشکیل جلسات دادگاه مجازی طبق قانون و آیین نامه های مذکور چگونه است ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که به موجب آیین نامه دادرسی الکترونیکی ، قوه قضاییه موظف است امکان طرح دعوی و شکایت ، همچنین ، پیگیری شکایت و پیگیری دادخواست قضایی را از طریق سامانه خدمات الکترونیک قضایی فراهم نماید . به این منظور ، واحدهای قضایی موظفند به شکایات و دعاوی حقوقی که از این طریق به آنها ارجاع می شود ، رسیدگی نمایند و در غیر این صورت ، مستنکف از رسیدگی به دعوی محسوب خواهند شد .

لذا بر اساس این آیین نامه ، اصولا طرح شکایت و یا ارائه دادخواست ، به صورت مجازی یا الکترونیکی می باشد ؛ با این حال ، بر اساس قانون مربوطه ، در نیابت قضایی ، مقام نیابت دهنده ، می تواند مواردی همچون تحقیق از اصحاب دعوی ، اخذ شهادت شهود و یا گرفتن نظریات کارشناسی و سایر مواردی که بر اساس قانون مجاز است را از طریق ارتباط صوتی یا تصویری و یا حتی الکترونیکی ، از راه دور به صورت مجازی انجام بدهد که در این صورت ، انجام تحقیقات از طریق ارتباطات صوتی و تصویری ، در صورتمجلس قید خواهد شد .

در همین راستا ، در سال های اخیر ، به ویژه به علت بیماری کرونا ، اتاق های دادرسی الکترونیک متعددی ایجاد شد که از طریق آن ، تشکیل جلسات رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری ، رسیدگی به شهادت شهود و یا نظریات کارشناسان ، به صورت مجازی انجام شده و به نوعی ، شبیه ایجاد یک دادگاه مجازی بود که در نهایت ، صدور احکام دادگاه نیز ، به صورت غیر حضوری از طریق سامانه ثنا ، به طرفین ابلاغ می شود .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص قانون دادرسی الکترونیکی و دادگاه مجازی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قانون دادرسی الکترونیکی و دادگاه مجازی پاسخ دهند .