جرم سرقت علمی ، به طور خلاصه به این معنا است که فردی ، با علم و عمد ، آثار علمی تولید شده توسط دیگری را به صورت غیر مجاز و بدون رضایت صاحب اثر ، مورد استفاده قرار داده و به نام خود منتشر نماید که این جرم ، مصادیق متنوعی دارد و در قوانین مربوطه ، مجازات هایی اعم از حبس ، جزای نقدی ، پرداخت خسارت برای ارتکاب آن پیش بینی شده است .
برای مشاوره جرم سرقت علمی و مجازات آن
برای مشاوره جرم سرقت علمی و مجازات آن
امروزه ، در کنار دستاوردهای مادی و فیزیکی ، ایده ها و آثار ناشی از فکر ، اندیشه و خلاقیت افراد نیز ، محترم شمرده شده و از آن جهت که نوعی مالکیت فکری در این خصوص برای دارنده ایجاد می شود ، افراد نمی توانند از آثاری که ناشی از فکر و اندیشه دیگری می باشد ، بدون رضایت ایشان ، استفاده ای داشته باشند .
در همین راستا ، سرقت علمی از آثار علمی - پژوهشی دیگران ، در قانون جرم انگاری شده تا به این طریق ، مالکیت فرد بر تلاش های علمی اش نیز ، محترم دانسته شود . با این حال ، بعضا در تولید آثار علمی ، سطحی از سرقت آثار علمی دیگران مشاهده می شود که به این دلیل بوده که ممکن است افراد ، با جرم بودن سرقت علمی و میزان مجازات آن ، آشنایی کافی را نداشته باشند .
لذا ، با توجه به اهمیت اطلاع از این جرم و مجازات آن ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که جرم سرقت علمی چیست و در قانون ، چه مجازاتی برای آن در نظر گرفته شده است . در ادامه نیز ، نحوه شکایت و رسیدگی به جرم سرقت علمی – ادبی ، ذکر می شود .
در قانون مجازات اسلامی ، جرمی تحت عنوان سرقت پیش بینی شده است که به طور خلاصه ، به معنای ربودن مال دیگری ، بدون رضایت وی می باشد . منظور از مال دیگری در این ماده ، معمولا اموال مادی و فیزیکی مانند اشیا و وسایل مورد استفاده آنها است ؛ در حالی که جرم سرقت یا دزدی ، محدود به حوزه مذکور نمانده است .
به عبارت بهتر ، از آن جهت که در حال حاضر ، فرآورده های ناشی از تلاش های فکری و علمی دیگران نیز ، نوعی مال محسوب شده و مالیت دارند ، در صورتی که فردی بدون رضایت دیگران ، اموال فکری و علمی دیگران را سرقت کرده و برای خود مورد استفاده قرار دهند ، می توان از جرم سرقت صحبت کرد .
این سرقت ، معمولا تحت عنوان سرقت علمی و یا سرقت ادبی شناخته می شود و همانطور که همه ما احتمالا شنیده ایم ، گاهی در تولید آثار علمی همچون مقالات ، تحقیقات ، پایان نامه ها و رسایل درسی ، فردی اقدام به سرقت علمی از دیگری می کند . اما نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد ، این است که علی رغم شیوع عرفی سرقت علمی ، این موضوع ، جرم بوده و در صورت اثبات موضوع ، مجازات به همراه خواهد داشت .
در همین راستا ، ممکن است این سوال مطرح شود که جرم سرقت علمی چیست . برای پاسخ دادن به این سوال ، باید گفت که عنصر قانونی جرم سرقت علمی و ادبی ، در ماده 23 قانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان بیان شده است که بر اساس این ماده قانونی ، جرم سرقت علمی به این صورت است که :
اگر فردی ، به صورت عالمانه و عامدانه ، تمام یا بخشی از آثار علمی و ادبی دیگران را که به لحاظ قانونی مورد حمایت قرار گرفته است ، به نام خود یا به نام شخص دیگر و یا حتی به نام خود پدید آورنده ( بدون رضایت وی ) ، پخش یا عرضه کند ، در حالی که اجازه یا رضایت پدید آورنده در این خصوص ، اخذ نشده باشد ، در این حالت ، می توان از جرم سرقت علمی صحبت کرد که مرتکب ، پس از اثبات جرم سرقت ، قابل مجازات خواهد بود .
همچنین ، در خصوص جرم سرقت علمی ، ماده واحده ای تحت عنوان « قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی » در سال 1396 به تصویب رسیده است که بر اساس این ماده قانونی ، عنصر قانونی جرم سرقت علمی ، شامل موارد زیر است :
انجام دادن اموری همچون تهیه ، عرضه و یا واگذار کردن کلیه آثار علمی مکتوبی از قبیل رساله و پایان نامه و مقاله و آثار ضبط شده علمی و پژوهشی ، همچنین آثار هنری ، اعم از اینکه به صورت الکترونیک یا غیر الکترونیک باشند ، توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی صورت گرفته باشد ، به قصد انتفاع از آن به عنوان حرفه یا شغل انجام شده و یا به عنوان تهیه اثر به نام خود فرد ، این قبیل امور انجام شده باشد ، جرم سرقت علمی محسوب می گردد .
در قسمت قبل ، به توضیح این مطلب پرداخته شد که جرم سرقت علمی چیست . همانطور که اشاره شد ، جرم سرقت علمی ، در دو قانون مختلف ، جرم انگاری شده است که حسب مورد ، به استناد آنها ، می توان از مجرم ، شکایت کیفری طرح نمود . اما سوالی که در همین ارتباط مطرح می شود ، این است که مجازات جرم سرقت علمی چیست و در صورتی که شخصی مرتکب این جرم شود ، چه مجازاتی در انتظار وی است ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان ، در صورت ارتکاب جرم سرقت علمی با شرایط ذکر شده در ماده 23 و وجود ارکان جرم سرقت ، مرتکب ، به مجازات سرقت علمی یعنی حبس تادیبی از شش ماه تا سه سال ، محکوم خواهد شد . همچنین ، در صورتی که کسی ، بدون اجازه ، ترجمه دیگری را به نام خود یا دیگری ، چاپ و نشر کند ، به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم می شود که این موضوع ، با مجازات تقلب در کنکور ، دارای مشابهت هایی است .
البته ، در صورتی که فرد مرتکب سرقت علمی ، یک شخص حقوقی باشد ، علاوه بر اینکه امکان تعقیب کیفری شخص حقیقی که جرم ناشی از تصمیم وی بوده وجود دارد ، شاکی خصوصی می تواند پرداخت خسارت از اموال شخص حقوقی یا شخص حقیقی مسئول را نیز ، تقاضا کند و دادگاه ، حکم به این مجازات صادر می کند .
همچنین ، بر اساس قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی ، ارتکاب جرم سرقت علمی با مصادیقی که ذکر گردید ، در مورد اشخاص حقیقی ، مشمول مجازات جزای نقدی درجه سه و محرومیت از حقوق اجتماعی درجه شش بوده و در صورتی که توسط اشخاص حقوقی ارتکاب یافته باشد ، علاوه بر مجازات مدیران و گردانندگان آن ، شخص حقوقی نیز به مجازات های مذکور در ماده 20 ، 21 و 22 قانون مجازات اسلامی از قبیل انحلال ، مصادره اموال و ممنوعیت از فعالیت یا جزای نقدی محکوم خواهد شد .
لازم به ذکر است که « استفاده کردن از آثار متقلبانه » توسط هیات علمی ، دانشجویان ، کارکنان اداری و طلاب ، علاوه بر مجازات های مذکور ، سبب سلب امتیاز مادی و معنوی مترتب بر آن و ملغی الاثر شدن هرگونه مدرک تحصیلی و علمی آنها خواهد شد و تخلف آنها ، به شرح زیر ، به مراجع ذی صلاح ، گزارش شده و به یکی از مجازات های زیر محکوم خواهند شد :
اعضای هیات علمی ، به یکی از مجازات های مذکور در ردیف 7 تا 11 ماده 8 قانون مقررات انتظامی اعضای هیات علمی ؛
کارکنان اداری به یکی از مجازات های ردیف د تا ک از ماده 9 قانون رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان دولت ؛
دانشجویان ، به یکی از مجازات های مذکور در ردیف ب 1 تا ب 5 ، از ماده 7 آیین نامه انضباطی دانشجویان ؛
طلاب نیز ، بر اساس قوانین و مقررات مربوطه در دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت ، به مجازات محکوم خواهند شد .
لازم به ذکر است که مجازات سرقت علمی و ادبی نیز ، مانند سایر انواع سرقت ، در صورتی بر مرتکب قابل اعمال است که دادگاه ، رکن مادی ( ارتکاب فعل سرقت ادبی ) و رکن معنوی ( قصد مجرمانه از انجام فعل سرقت ) را به طرق مقتضی ، احراز نموده و جرم سرقت ادبی ، با توسل به یکی از ادله اثبات دعوی اثبات شود .
در قسمت های قبل ، جرم سرقت علمی و مجازات آن بر اساس قانون مورد بررسی قرار گرفت . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که نحوه شکایت و رسیدگی به جرم سرقت علمی به چه صورت است و به عبارت دیگر ، چگونه می توان این جرم را مورد شکایت و تعقیب کیفری قرار داد ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که شکایت و رسیدگی به جرم سرقت علمی نیز ، مانند جرم سرقت ابزار و وسایل مادی ، می بایست توسط شاکی خصوصی ، مورد تعقیب و پیگیری قرار گرفته و به همین منظور ، شاکی خصوصی می تواند با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، شکواییه خود را ثبت نماید . همچنین ، از آن جهت که جرم سرقت علمی بر اساس قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان ، یک جرم قابل گذشت تلقی شده است ، هر زمان که وی از تعقیب جرم گذشت کند ، رسیدگی به آن توسط دادگاه ، موقوف می شود .
در هر حال ، موقع شکایت از جرم سرقت علمی ، شاکی می بایست کلیه اسناد و مدارکی که دال بر ارتکاب جرم سرقت علمی است را نیز ، تهیه نموده و موقع ثبت شکواییه ، ضمیمه شکایت خود نماید که دادگاه با ملاحظه آن اسناد و مدارک و عنداللزوم ، استفاده از نظریات کارشناس به عنوان یکی از ادله اثبات دعوی ، حکم مجازات مرتکب را صادر می کند ؛ مگر اینکه طرف مقابل نیز ، بتواند با استناد دلیل موجهی ، اقدام به اثبات بی گناهی در سرقت نماید .
لازم به ذکر است که نحوه رسیدگی به جرم سرقت علمی ، دو مرحله ای است . به این صورت که پس از طرح شکواییه ، جرم سرقت علمی ابتدا در دادسرا ( در تهران ، دادسرای فرهنگ و رسانه و در شهرستان ها ، دادسرای عمومی و انقلاب ) مورد رسیدگی قرار می گیرد .
پس از آن ، در صورتی که دادسرا با ملاحظه اسناد و مدارک اثبات کننده ، وقوع جرم سرقت علمی را محرز بداند ، اقدام به صدور کیفرخواست و ارسال پرونده به دادگاه می نماید تا قاضی دادگاه ، حکم نهایی در خصوص جرم سرقت علمی را صادر نماید . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص ، مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید .
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جرم سرقت علمی و مجازات آن در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جرم سرقت علمی و مجازات آن پاسخ دهند .
برای مشاوره جرم سرقت علمی و مجازات آن
برای مشاوره جرم سرقت علمی و مجازات آن
عناوین اصلی این مقاله
مقالات مرتبط
ارتباط با ما
درصورتی که برای مشاوره در تمامی زمینه های ذکر شده در سایت، به دانش چندین ساله ما در این زمینه نیاز داشتید می توانید با شماره تلفن 9099075303 ( تماس با تلفن ثابت از سراسر کشور و به ازای هر دقیقه 290000 ریال ) در ارتباط باشید.
سایت مشاوره دینا یک مرکز خصوصی و غیرانتفاعی است و به هیچ ارگان دولتی و خصوصی دیگر اعم از قوه قضاییه ، کانون وکلا ، کانون کارشناسان رسمی دادگستری و .... هیچگونه وابستگی ندارد.
جهت ارئه انتقادات، پیشنهادات و شکایات با شماره تلفن 54787900-021 تماس حاصل فرمایید.
تمامی حقوق این سایت متعلق به دینا می باشد ©
