سختی کار

از آنجا که مشاغل سخت و زیان آور، با فشاری فراتر از فشارهای مشاغل نرمال، همراه بوده، قانون گذار، مزایای خاصی را برای کارگران این مشاغل، در نظر گرفته است. برای ثبت نام سختی کار، به موجب قانون جدید ۱۴۰۳، متقاضی، باید از طریق سامانه مشاغل سخت و زیان آور srk.mcls.gov.ir، اقدام کند.

در میان مشاغلی که در کشور ما انجام گرفته، برخی از مشاغل، مانند آتش نشانی، کار در معدن و کارهای مرتبط با مواد رادیو اکتیو، با فشارها و تنش های نامتعارف و غیر نرمالی بر کارگران، همراه بوده و سلامت جسمی و روانی این افراد را تحت تاثیر قرار می دهد.

به همین دولت، به منظور جبران این زیان ها، مزایایی را برای کارگران این مشاغل، در نظر گرفته که تحت عنوان سختی کار، شناخته می شود. البته، بهره مندی از این مزایا، مستلزم آن است که کارگران، درخواست خود را از طریق سامانه مربوطه، ثبت کرده تا در کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان آور استانی، مورد بررسی قرار گیرد که ثبت این درخواست، نیازمند آشنایی با مراحل و مدارک آن می باشد.

لذا، در این مقاله، پس از پاسخ به این سوالات که سختی کار تامین اجتماعی چیست و چگونه بفهمیم مشمول آن هستیم یا نه، مدارک، نحوه و مراحل ثبت نام و پیگیری و استعلام درخواست سختی کار را با کد ملی، مطابق قانون جدید 1403 و از طریق سامانه مربوطه توضیح داده و در انتها، لیست مشاغل مشمول و سامانه را ارائه خواهیم کرد.

سختی کار چیست

کارگرانی که در کارگاه های خصوصی تحت شمول قانون کار جمهوری اسلامی ایران و قانون تامین اجتماعی، مشغول به کار بوده، حتما با اصطلاحی، تحت عنوان سختی کار برخورد داشته و گاهی این خبر را شنیده اند که به برخی از کارگران، سختی کار تعلق گرفته؛ بنابراین، این سوال، برای آنها مطرح گردیده که منظور سختی کار چیست؟

به همین دلیل، در این مقاله، قصد داریم تا به بررسی سختی کار پرداخته و نحوه ثبت نام و پیگیری آن با کد ملی را بر اساس قانون جدید ۱۴۰۳ وزارت کار، توضیح دهیم. اما، پیش از پاسخ به این سوال که سختی کار چیست، لازم است تا ابتدا، به بررسی مفهوم مشاغل سخت و زیان آور پرداخته، چرا که سختی کار، در ارتباط با این مشاغل مطرح می گردد.

برای تعریف مشاغل سخت و زیان آور، باید به تبصره 2 اصلاحی ماده 76 قانون تامین اجتماعی، مراجعه نمود. به موجب این تبصره: «کارهای سخت و زیان ‌آور، کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیر استاندارد بوده و در اثر ‌اشتغال کارگر، تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیتهای طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد گردد که نتیجه آن، بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن بوده و ‌بتوان با به کارگیری تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی و ایمنی و غیره، صفت سخت و زیان ‌آور بودن را از آن مشاغل، کاهش یا حذف نمود. »

بنابراین، با توجه به این ماده، برخی مشاغل، به دلیل وجود یک سری عوامل فیزیکی و شیمیایی و نظیر آن، فشارهای جسمی یا روانی خارج از حد طبیعی را بر کارگران، وارد کرده که با عوارض و بیماری هایی برای آن ها همراه می باشد. اعم از اینکه بتوان با اقدامات فنی، ایمنی و بهداشتی، آن عوامل را حذف کرد و یا کاهش داد.

کار در معدن، مراکز روان درمانی، مشاغل درگیر با تجهیزات دارای ارتعاش و اشعه، مراکز با آلودگی صوتی بالا و زندان ها و ندامتگاه ها، مثال ها و نمونه هایی از مشاغل سخت و زیان آوری بوده که مطابق تعریف قانون گذار در تبصره فوق الذکر می باشد.

از آنجا که مشاغل سخت و زیان آور، با فشاری فراتر از فشارهای مشاغل نرمال، بر کارگران، همراه بوده، قانون گذار، به منظور جبران این فشارها و عوارض، مزایای خاص و متفاوتی از مزایای پیش بینی شده برای سایر کارگران در قانون کار را برای کارگران این مشاغل، در نظر گرفته است که مجموع این مزایا، تحت عنوان سختی کار، شناخته می شوند. این مزایا، به شرح زیر می باشند:

ساعت کار کارگران این مشاغل، حداکثر 6 ساعت در روز و مجموعا، 36 ساعت در هفته بوده که در مقایسه با ساعت کاری قانون کار، برای سایر کارگران، کمتر می باشد.

مرخصی سالانه کارگران در این نوع از کارها، 5 هفته است.

بازنشستگی کارگران مشاغل سخت و زیان آور، با 20 سال متوالی یا 25 سال متناوب سابقه کار در این مشاغل، امکان پذیر بوده و نیاز به رعایت شرط سنی نمی باشد. ضمنا، هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در این کارها، معادل یک و نیم سال، محاسبه می گردد. بنابراین، درصورتی که برای کارگری، 10 سال بیمه رد شود، این کارگر، دارای 15 سال سابقه بیمه خواهد بود.

چگونه بفهمیم سختی کار داریم

با توجه به مزایای متعددی که تحت عنوان سختی کار، برای کارگران مشاغل سخت و زیان آور در نظر گرفته شده است، بسیاری از کارگرانی که در کارگاه های با شرایط نامتعارف و با فشار های غیر نرمال، مشغول به کار بوده، به دنبال راهی هستند تا برای دریافت مزایای سختی کار اقدام نمایند. لذا، این سوال برای این گروه از افراد مطرح می گردد که چگونه بفهمیم سختی کار داریم؟

در پاسخ به سوال فوق، باید گفت، اگرچه در سال های گذشته، بعضا لیست های غیر رسمی در مورد مشاغل سخت و زیان آور منتشر گردیده، اما، هیچ جدول، معیار و مبنای ثابتی، جهت تشخیص این مساله که چگونه بفهمیم سختی کار داریم، وجود نداشته و طبق قانون جدید 1403، در هر مورد، کارگر متقاضی، باید درخواست خود را ثبت و آن را برای کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان آور استانی، ارسال کرده تا مورد بررسی قرار گرفته و سپس، با اظهارنظر کارشناسان مربوطه، وضعیت شغلی متقاضی، از حیث سخت و زیان آور بودن و تعلق سختی کار به آن، مشخص گردد.

در صورتی که نظر کمیته مزبور، بر سخت و زیان آور بودن شغل مورد درخواست متقاضی باشد، سختی کار، به متقاضی، تعلق گرفته و در غیر این صورت، درخواست فرد، رد خواهد شد. البته، این رای، قابل اعتراض در کمیته تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور استانی و سپس، شورای عالی حفاظت فنی می باشد.

نحوه و مراحل ثبت نام سختی کار ۱۴۰۳

کارگرانی که قصد اقدام برای دریافت سختی کار را داشته، لازم است تا با نحوه و مراحل ثبت نام سختی کار ۱۴۰۳، مطابق قانون جدید 1403، آشنا شده تا بتوانند درخواست خود را به درستی، ثبت کرده و حقوق قانونی خود را در صورت وجود شرایط، دریافت نمایند.

ثبت نام سختی کار، در گذشته، همانند شکایت کارفرما از کارگر، با ثبت درخواست حضوری در اداره کار انجام می گرفت، اما، با الکترونیکی شدن خدمات دولت، این رویه، تغییر کرده و در حال حاضر، نحوه و مراحل ثبت نام سختی کار، به شیوه اینترنتی و از طریق سامانه در نظر گرفته شده، برای این درخواست بوده که طبق راهنمای تصویری زیر می باشد:

به منظور ثبت نام سختی کار از سایت srk.mcls.gov.ir متقاضی می بایست نشانی اینترنتی مزبور را در مرورگر خود جست و جو نموده و به صفحه اصلی این سایت وارد شود. پس از آن، فرد باید با توجه به نوع شخصیت خود، (حقیقی یا حقوقی بودن) گزینه ورود به سامانه مربوطه را برگزیند.

در مرحله بعدی، شخص لازم است که کد ملی و کد امنیتی را در این قسمت درج نموده و گزینه ورود به سامانه برگزیند.

در مرحله بعدی، فرد لازم است که کد پیامکی ارسال شده به شماره همراه خود را در این قسمت، درج نموده و گزینه تایید را انتخاب کند.

پس از ورود به حساب کاربری، شخص باید گزینه "ثبت درخواست جدید" را انتخاب کند.

در مرحله بعدی، فرد لازم است که میزان سابقه بیمه خود وارد کند و گزینه ثبت و ادامه را برگزیند.

در این قسمت، مشخصات متقاضی با توجه به احراز هویتی که انجام شده به صورت اتوماتیک نمایش داده می شود. در صورتی که اطلاعات متقاضی نیازمند به تغییر داشته باشد، می توان با کلیک بر روی ایکون در سمت چپ و انتخاب گزینه "پروفایل کاربری " را انتخاب و اطلاعات را ویرایش نمود.

 پس از وارد کردن اطلاعات، شخص لازم است که دکمه افزودن شغل را انتخاب نموده و مشاغل سخت را وارد نماید.

بعد از زدن دکمه افزودن شغل، مطابق تصویر یک ردیف در این قسمت ایجاد می گردد و سپس با زدن دکمه ثبت، می توان درخواست مورد نظر را ذخیره نمود.

حال درخواست ثبت شده؛ در سوابق درخواست نمایش داده می شود.

توجه به این نکته ضروری است که این امکان وجود دارد که تا 48 ساعت پس از ثبت درخواست آن را ویرایش نمود. در نهایت پس از 48 ساعت، در صورتی که اقدامی جهت ویرایش یا تایید انجام نگردد؛ به صورت اتوماتیک پرونده متقاضی به دبیرخانه ارسال می گردد.

شخص باید در مرورگر دستگاه خود، آدرس سامانه مشاغل سخت و زیان آور استان خود (به طور مثال سامانه مشاغل سخت استان تهران sakht.tkrtehran.ir) را جست و جو کرده و پس از ورود به سامانه، از طریق کادر سمت چپ که مخصوص ثبت نام جدید بوده، برای ثبت نام اقدام نماید. بدین منظور، کد ملی، نام و نام خانوادگی خود را در کادرهای مربوطه، وارد کرده و بر روی دکمه ثبت نام، کلیک نماید.

در صفحه جدید، شخص باید اطلاعات شناسنامه ای، کد ملی و اطلاعات مربوط به بیمه خود، من جمله، شماره بیمه تامین اجتماعی و کد شعبه را وارد کرده و پس از بارگذاری تصویر صفحه اول دفترچه بیمه خود، در انتها، بر روی دکمه ثبت کلیک کنید.

در این مرحله از مراحل ثبت نام سختی کار، اطلاعات هر یک از کارگاه هایی که در آن کارگاه ها شخص مشغول به کار بوده؛ وارد شده و پس از وارد کردن تمامی اطلاعات، دکمه ثبت انتخاب می شود. این مرحله باید برای تمامی کارگاه هایی که شخص در آن ها مشغول به کار بوده، تکرار شود.

پس از اتمام وارد کردن تمام اطلاعات و سوابق شغلی و کلیک بر روی دکمه ثبت نهایی، یک کد رهگیری، برای درخواست فرد صادر شده که لازم است تا این کد را در جای مطمئنی یادداشت کرده تا در پیگیری های بعدی، با استفاده از این کد رهگیری و کد ملی، برای پیگیری درخواست اقدام شود.

لازم به ذکر است که پیگیری سختی کار با کد ملی، دارای مراحل خاصی بوده که در ادامه در بخشی با همین عنوان، نحوه انجام آن را توضیح خواهیم داد. برای مطالعه در این خصوص مراحل رسیدگی به اختلاف کارگر و کارفرما به مقاله زیر مراجعه شود.

مدارک لازم برای سختی کار

از آنجا که هر زمان درخواست یا دادخواستی به یک مرجع دولتی، ارائه می شود، لازم است تا مدعی، مدارک اثبات کننده ادعای خود را نیز ضمیمه درخواست تقدیمی کند، ممکن است این سوال نیز مطرح شود که کارگرانی که برای دریافت سختی کار، اقدام می کنند، باید چه مدارکی را ضمیمه درخواست خود نمایند؟ و مدارک لازم برای سختی کار چیست؟

در پاسخ به سوال فوق، باید گفت، تا پیش از اینترنتی شدن پیگیری سختی کار تامین اجتماعی، متقاضیان، باید فرم شماره یک مربوط به کارهای سخت و زیان آور را از اداره کار دریافت می کردند و پس از تکمیل این فرم، مدارک مربوطه، شامل اصل و تصویر کارت ملی، قرارداد کار و لیست سوابق بیمه ای فرد، در کلیه کارگاه های محل اشتغال، ضمیمه این فرم، می گردید و درخواست فرد به اداره کار، داده می شد.

اما، مطابق قانون جدید 1403، پیگیری سختی کار، به شکل اینترنتی انجام می گیرد، کافی است تا اطلاعات مربوط به شناسنامه، کارت ملی، سوابق بیمه متقاضی، وارد سامانه شده و نیاز به ارائه مدارک خاصی نمی باشد؛ جز آن که باید تصویر صفحه اول دفترچه بیمه تامین اجتماعی فرد متقاضی، در هنگام ثبت نام در سامانه مشاغل سخت و زیان آور، بارگذاری گردد.

قانون جدید سختی کار 1403

یکی از سوالاتی که به وفور در مورد سختی کار و پیگیری آن، از سوی کارگران پرسیده می شود، مساله قانون جدید سختی کار ۱۴۰۳ بوده که تصور می شود، ممکن است بر اساس این قانون، تغییراتی در مورد شرایط و مشاغل مشمول سختی کار، اعمال شده باشد.

اما، باید دانست که در سال 1403، هیچ قانون خاصی، در مورد سختی کار و مشاغل سخت و زیان آور، به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسیده و قانون کار و بیمه تامین اجتماعی نیز اصلاحاتی در این زمینه نداشته و در نتیجه، سختی کار، تابع همان قوانین و آیین نامه هایی است که در گذشته، به تصویب رسیده است.

با این توضیح که مهم ترین و اصلی ترین قوانین مرتبط با سختی کار تامین اجتماعی، قانون کار، قانون تامین اجتماعی و آیین‌ نامه اجرایی بند (5) جزء (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره (2) الحاقی ماده (76) قانون اصلاح مواد (72) و (77) و تبصره ماده (76) قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده (76) مصوب 1371 بوده که این آیین نامه در سال 1380 به تصویب مجلس رسیده است.

پیگیری سختی کار با کد ملی

افرادی که درخواست خود برای سختی کار تامین اجتماعی را از طریق سامانه مشاغل سخت و زیان آور srk.mcls.gov.ir ثبت کرده اند، می توانند با مراجعه به همین سامانه، برای استعلام و پیگیری درخواست خود اقدام نمایند. لذا در ادامه، به توضیح مراحل پیگیری سختی کار با کد ملی، پرداخته که مطابق راهنمای تصویری زیر می باشد:

شخص باید مرورگر دستگاه خود را باز کرده و آدرس سامانه مشاغل سخت و زیان آور، یعنی srk.mcls.gov.ir را در آن، جست و جو کرده و پس از ورود به سامانه (که راهنمای آن در تیتر نحوه و مراحل ثبت نام سختی کار به به طور کامل توضیح داده شد)، از طریق کادر سمت راست، برای استعلام و پیگیری سختی کار با کد ملی، اقدام نمایید. بدین منظور، شخص باید گزینه "سوابق درخواست" را برگزیند.

در این مرحله از مراحل استعلام و پیگیری سختی کار با کد ملی، مطابق تصویر زیر شخص می تواند در جدول انتهایی صفحه و از طریق ستون وضعیت درخواست، درخواست خود را پیگیری نماید.

توجه به این نکته ضروری است که اگر شخص درخواست مشاغل سخت خود را در سامانه قبلی مشاغل سخت، یعنی sakht.mcls.gov.ir ثبت نموده، باید برای پیگیری درخواست گزینه "سوابق درخواست های قدیمی (سامانه قبلی)" را انتخاب کند تا وضعیت درخواست برای وی نمایش داده شود.

لیست مشاغل سختی کار

همانطور که در بخش های قبل نیز گفته شد، تا به حال، یک لیست رسمی، تحت عنوان لیست مشاغل مشمول سختی کار، منتشر نشده و در هر مورد، متقاضی باید با طرح درخواست در کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان آور استانی، برای دریافت تاییدیه سختی کار، اقدام نماید. با این وجود، در سال های اخیر،لیست های غیر رسمی متعددی، از سوی شورای عالی کار و شورای عالی حفاظت فنی و بهداشت کار، منتشر شده که مطابق لیست های مزبور، مشاغل زیر، سخت و زیان آور و مشمول سختی کار، محسوب می گردند.

کار در معدن و استخراج؛ کار در مخازن سربسته، حفر قنات ها، چاه‌ ها و فاضلاب‌ ها؛ کار مستمر در مجاورت کوره‌ های ذوب؛ کار در کارگاه‌ های سالامبورسازی، دباغی و روده پاک کنی و مکان های جمع آوری و حمل و دفن زباله شهری؛ کار در واحدهای دامداری و طیور و جمع آوری و انتقال و انبار کردن کود، به طور مستمر؛ کار مستمر در ارتفاع بیش از 5 متر و در فضاهای باز بر روی داربست، اتاقک‌ های متحرک و دکل‌ ها؛ کار بر روی خطوط و پست‌ های انتقال برق با فشار شصت و سه کیلوولت و بالاتر؛

کارهای مربوط به آسفالت دستی، قیرپاشی، شن‌ پاشی و مالچ ‌پاشی؛ کار با مواد رادیواکتیو و به طور کلی، مشاغل در معرض اشعه؛ کار در مکان‌ های با فشار زیاد مانند کار غواصی؛ آتش نشانی؛ کار در مخازن جوشکاری؛ سم ‌پاشی مزارع، باغات و همچنین ضدعفونی کردن طویله ها، مرغداری‌ ها؛ کارهایی که منجر به ناشنوایی کارگر و بیماری ‌های گوش می‌ شود؛ کار در مشاغل تولید کننده حشره کش و سم؛ خبرنگاری؛ کار با وسایلی که دارای ارتعاش مضرهستند؛ کار در ندامتگاه‌ ها و زندان ‌ها؛

کار در مراکز روان درمانی؛ کارشناس علوم آزمایشگاهی، فوریت ‌های پزشکی، مامایی و هوشبری و زیرمجموعه آن ‌ها؛ رانندگان مسافربری درون شهری و برون شهری، حمل و نقل بار و رانندگان وزارت راه و شهرسازی در جاده ‌ها.

سامانه سختی کار

در بخش های قبل، به این سوالات پاسخ دادیم که سختی کار چیست و چگونه بفهمیم حق برخورداری از مزایای آن را داریم. همچنین، گفتیم که طبق قانون جدید سختی کار ۱۴۰۳، نحوه ثبت نام و پیگیری درخواست آن با کد ملی، به چه صورت می باشد.

در این بخش، قصد داریم تا به معرفی سامانه سختی کار تامین اجتماعی پرداخته و توضیح دهیم که کارگرانی که متقاضی دریافت مزایای آن بوده، از طریق چه سامانه ای می توانند برای ثبت نام سختی کار و پیگیری درخواست خود، اقدام نمایند.

سامانه سختی کار، سایت مشاغل سخت و زیان آور بوده که در آدرس اینترنتی srk.mcls.gov.ir به متقاضیان، ارائه خدمات کرده و افراد متقاضی می توانند با مراجعه به این سامانه، برای ثبت نام سختی کار و پیگیری درخواست خود با کد ملی و کد رهگیری، اقدام نمایند. ذکر این نکته حائز اهمیت است که در گذشته، آدرس سایت مشاغل سخت و زیان آور، نشانی اینترنتی sakht.mcls.gov.ir بود، اما با اعلام مراجع ذی صلاح، در حال حاضر سامانه sakht.mcls.gov.ir غیر فعال بوده و متقاضیان می بایست به سامانه جدید، به آدرس srk.mcls.gov.ir مراجعه نمایند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد سختی کار تامین اجتماعی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون سختی کار پاسخ دهند.