مالکیت معنوی

مالکیت معنوی ، به معنای آن است که هر فرد نسبت به آورده ها و نتایج حاصل از تلاش های فکری خود که از خلال آن ، آثاری همچون کتاب ، فیلم ، موسیقی ، اختراع ، طرح صنعتی و مواردی از قبیل آن ایجاد می شود ، حق مالکیت دارد که به این حق ، مالکیت فکری نیز گفته می شود . در حال حاضر ، ثبت مالکیت معنوی و فکری در حوزه صنعت ، از طریق سامانه مالکیت فکری قابل انجام است .

حق مالکیت ، یکی از بنیادی ترین حقوقی است که انسان ها از آن بهره مند هستند و این حق ، بر خلاف گذشته ، صرفا شامل اموال مادی افراد نبوده ، بلکه دامنه آن به حدی گسترش یافته که فرآورده های فکری انسان ها را هم شامل می شود . لذا بر خلاف گذشته که محدوده مالکیت ، بیشتر ناظر بر اموال فیزیکی و مادی بود ، فکر انسان نیز ، محترم و دارای ارزش قلمداد شده و محصولات و فرآورده های آن ، می بایست از گزند دیگران در امان باشد .

به همین مناسبت ، یکی از شاخه های مهم حقوق ، ناظر بر حقوق مالکیت معنوی ایجاد گردیده که به معنای احترام به محصولات ناشی از تلاش های فکری انسان ها است و به آن ، مالکیت معنوی نیز ، گفته شده و در عصر حاضر ، از اهمیت فراوانی برخوردار شده است . به همین مناسبت ، آشنایی با اینکه مالکیت معنوی یا فکری چیست و چه ضوابطی بر آن حاکم است ، به اشخاص این امکان را می دهد تا از حقوق ناشی از مالکیت معنوی خود محافظت نمایند .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که مالکیت معنوی چیست و انواع و اقسام آن کدامند . در ادامه نیز ، در تکمیل بحث ، به توضیح سامانه مالکیت معنوی و ثبت مالکیت های فکری در این سامانه پرداخته و نحوه آن را شرح خواهیم داد .

مالکیت معنوی چیست

در گذشته ، مال را فقط شامل اشیایی می دانستند که از لحاظ فیزیکی ، قابل مشاهده و محسوس بودند . اما در عصر حاضر ، اموال را دیگر نمی توان صرفا شامل اموال فیزیکی یا مادی دانست ؛ چرا که انسان ها ، تلاش های فکری گسترده ای انجام می دهند و در پی این تلاش ها ، آثار و تولیدات مهمی از قبیل اختراع ، تولید علم ، شعر ، داستان ، فیلم ، موسیقی ، آثار هنری و غیره ، ایجاد می گردد که از این منظر ، می توان آنها را نیز ، مال محسوب کرد .

مالیت داشتن فرآورده های فکری انسان ها ، به این معنا است که این افکار نیز ، مانند اموال فیزیکی ، از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار هستند و از آن جهت که مانند حقوق مادی و معنوی افراد ، محترم هستند ، می بایست ضوابطی نیز پیش بینی شود تا از خدشه و گزند دیگران ، در امان بوده و صرفا صاحب فکر ، بتواند از آنها ، استفاده مادی و معنوی نماید .

لذا در پاسخ به این سوال که مالکیت فکری یا مالکیت معنوی چیست ، باید گفت از آن جهت که محصولات فکری نیز ، مانند سایر اموالی که به انسان ها تعلق دارد ، ارزشمند و مورد احترام است ، این محصولات نیز در مالکیت فرد صاحب فکر بوده و صرفا خود وی ، می تواند از آن استفاده نماید ؛ مگر اینکه با رضایت خود اجازه استفاده از آن را به دیگران نیز بدهد .

لذا چون فرآورده های فکری انسان ها ، بر خلاف اموال مادی ایشان ، قابلیت استفاده توسط اشخاص متعددی هستند ، می بایست از تولیدات ناشی از ذهن و فکر انسان ، حمایت نموده و به همین دلیل ، حقوقی تحت عنوان حقوق مالکیت فکری پیش بینی شده و قوانینی نیز در این حوزه تدوین گردیده تا مالکیت معنوی انسان ها ، به نحو بهتری تامین شود .

انواع مالکیت فکری

در قسمت قبل ، توضیح دادیم که مالکیت فکری یا مالکیت معنوی چیست و گفتیم مالکیت معنوی به صورت خلاصه ، به این معنا است که انسان ، بر تولیدات ناشی از فکر و ذهن خود ، مالکیت داشته و اشخاص ، نمی توانند تولیدات علمی ، هنری ، فرهنگی دیگری را سرقت ادبی نموده و از آنها ، به نفع خود بهره برداری انجام دهند .

در همین ارتباط ، یک تقسیم بندی مهم در خصوص انواع مالکیت معنوی وجود دارد که در این قسمت ، قصد داریم به بررسی آن بپردازیم . به طور کلی ، انواع مالکیت فکری را می توان شامل مالکیت ادبی و هنری و نیز ، مالکیت صنعتی دانست .

مالکیت ادبی و هنری که به آن ، حقوق کپی رایت نیز گفته می شود ، به این معنا است که تولید کنندگان آثار فکری ادبی ، هنری ، علمی ، فرهنگی ، مذهبی و غیره ، نسبت به محصولات تولید شده شان ، مالکیت داشته و شخصی که این آثار از فکر او نشات گرفته است ، به محض ایجاد اثر ، نسبت به آن حق مالکیت پیدا کرده و دیگران بدون رضایت وی ، نمی توانند از آن استفاده ای مغایر مالکیت وی به عمل آورند .

مثلا ، زمانی که فردی اقدام به چاپ کتاب نموده و یا اثر هنری خلق می کند ، نسبت به آن مالک بوده و تحت حمایت قانون کپی رایت است و در مهلت زمانی مشخصی ، دیگری نمی تواند محتویات آثار وی را به چاپ و فروش برساند ؛ حتی اگر در مرجع خاصی ، این آثار به ثبت نرسیده باشد .

مالکیت صنعتی بر خلاف مالکیت ادبی و هنری ، بیشتر با محصولات فنی و صنعتی مرتبط بوده و به عنوان نمونه ، زمانی که فردی وسیله ای اختراع کرده و طرح صنعتی به ثبت می رساند ، به عنوان مالک آن ، شناخته شده و دیگری نمی تواند مشابه آن را ساخته و به ثبت برساند . البته ، برخلاف مالکیت معنوی ناشی از تولیدات ادبی و هنری ، تولید کنندگان این محصولات ، می بایست اقدام به ثبت اختراع ، علامت تجاری یا طرح صنعتی خود نموده تا قانون ، به ایشان مالکیت معنوی یا فکری اعطا کند .

به طور کلی ، شناختن مالکیت معنوی برای یک فرد ، چه ناشی از تولید آثار ادبی و هنری و چه ناشی از اختراع باشد ، به دارنده ، دو دسته حق اعطا می کند که شامل حقوق مادی و حقوق معنوی می باشد . حقوق مادی ناشی از مالکیت فکری ، به این معنا است که هر گونه استفاده و بهره برداری مادی و اقتصادی از آن اثر ، در اختیار صاحب آن است و از جنبه معنوی نیز ، اثر تولید شده ، صرفا به مالک آن تعلق داشته و بدون اجازه و رضایت وی ، نمی توان استفاده ای مغایر حق مالکیت وی انجام داد .

سامانه مالکیت معنوی

در قسمت های قبل ، به صورت مختصر در مورد اینکه مالکیت معنوی چیست ، توضیح داده و گفتیم که قوانینی هم در حوزه حمایت از مالکیت معنوی اشخاص ، تصویب شده است . حمایت از مالکیت معنوی ، از جمله وظایف سازمان ثبت اسناد و املاک کشور می باشد که این سازمان ، در سال های گذشته ، سامانه ای را راه اندازی نموده اشخاص ، بتوانند اموال فکری خود را در آن به ثبت رسانده و مالکیت خود بر آن را تثبیت نمایند .

به همین مناسبت ، در این قسمت قصد داریم سامانه مالکیت فکری یا مالکیت معنوی را معرفی نموده و در قسمت بعد نیز ، نحوه ثبت مالکیت معنوی در این سامانه را شرح دهیم . سامانه مالکیت معنوی ، یکی از زیر مجموعه های سامانه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ، به آدرس www.ssaa.ir می باشد که در این سازمان ، علاوه بر امکان ثبت مالکیت اشخاص بر املاک شان ، اموال فکری از قبیل آفرینش های صنعتی ، فنی و غیره را نیز می توان به ثبت رسانید .

سامانه مالکیت معنوی ، سامانه ای است که امکان ثبت اظهارنامه اختراع ، طرح صنعتی ، علایم و نشانه های جغرافیایی و مواردی از این قبیل را فراهم نموده است . آدرس سامانه مالکیت فکری ، ipm.ssaa.ir می باشد و اشخاص ، پس از ثبت نام در این سامانه ، می توانند از خدمات ارائه شده در آن ، استفاده و به عبارت دیگر ، مالکیت فکری خود را در حوزه های مذکور ، به ثبت برسانند .

نحوه ثبت مالکیت فکری

در قسمت قبل ، بیان شد که در حال حاضر ، سامانه ای زیر مجموعه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور راه اندازی شده است که متولی اصلی ثبت مالکیت معنوی در حوزه های گوناگونی همچون ثبت اختراع ، ثبت علایم تجاری و ثبت طرح های صنعتی می باشد ؛ در حالی که در گذشته ، نحوه ثبت مالکیت معنوی ، به این صورت بود که متقاضیان ، باید به صورت حضوری به مراجع ثبتی شهر خود مراجعه نموده و با تکمیل فرم های مربوطه ، مالکیت معنوی خود را ثبت می کردند .

اما مطلبی که در این قسمت قصد داریم بررسی کنیم ، این است که نحوه ثبت مالکیت معنوی چگونه است و در صورتی که فردی ، قصد داشته باشد مالکیت معنوی خود مثلا در حوزه اختراع یا برند و علائم تجاری را به ثبت برساند ، چه اقداماتی باید انجام دهد ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که ثبت مالکیت معنوی در حوزه های مختلف ، از طریق تنظیم اظهارنامه های مربوط به ثبت اختراع ، طرح صنعتی ، علائم و نشانه های جغرافیایی امکان پذیر است .

نحوه ثبت مالکیت فکری در این سامانه ، به این صورت است که متقاضیان با مراجعه به سایت سازمان مالکیت معنوی کشور به نشانی iripo.ssaa.ir ، اقدام به تنظیم و تکمیل الکترونیک اظهارنامه های مربوطه نموده و تشریفات قانونی آن را انجام دهند . به این منظور ، کافی است عبارت " سامانه مالکیت معنوی " را در مرورگر خود جستجو نموده و وارد اولین سایت شوید .

سپس ، از قسمت بالای صفحه ، بر روی نوار " میز خدمات الکترونیک " رفته و هر یک از خدمات مربوط به ثبت مالکیت معنوی از قبیل ثبت طرح صنعتی ، نشان جغرافیایی ، ثبت برند و علامت تجاری و یا اختراع را که مد نظر دارید ، انتخاب کنید . قبل از ثبت مالکیت معنوی خود ، می توانید با جستجو در بانک های اطلاعاتی ، از وجود یا عدم وجود موارد مشابه ، مطلع شوید .

پس از انتخاب هر یک از گزینه های ذکر شده ، به صفحه ثبت نام در سامانه مالکیت معنوی به نشانی ipm.ssaa.ir هدایت خواهید شد که ثبت نام کردن در این سامانه ، جهت ثبت مالکیت معنوی ، الزامی می باشد . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص و نحوه ثبت نام کردن در این سامانه ، مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مالکیت معنوی در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مالکیت معنوی پاسخ دهند .