ارث خواهر و برادر ناتنی

میزان ارث خواهر و برادر ناتنی و نحوه تقسیم ارث میان آنها، بدین صورت بوده که خواهر و برادر ناتنی مادری، اگر یک نفر باشد، یک ششم ترکه و اگر بیش از یک نفر باشد، یک سوم ترکه را می برد و بقیه ماترک، برای خواهر و برادر ناتنی پدری خواهد بود. همچنین، در حالتی که متوفی، خواهر وبرادر تنی نیز داشته باشد، خواهر و برادر ناتنی پدری، از ارث، محروم شده، اما، خویشاوندان ناتنی مادری، از ترکه، ارث خواهند برد.

در قانون مدنی، دو گروه از خویشاوندان، از متوفی، ارث برده که شامل اقوام نسبی و سببی می باشند. منظور از خویشاوندان نسبی، اقوامی است که از طریق تولد و خون، با فرد، رابطه خانوادگی داشته و خویشاوندان سببی، اقوامی هستند که پایه رابطه خویشاوندی آنها، ازدواج است. 
اما گاهی مواقع، در میان خویشاوندان نسبی فرد فوت شده، یک یا چند، خواهر و برادر ناتنی نیز وجود داشته و لذا، مساله سهم الارث آنها نیز مطرح می گردد. با توجه به اینکه اگر این گروه از خواهران و برادران متوفی، از وی ارث ببرند، در میزان ارث بقیه وراث و نحوه تقسیم آن، موثر بوده، لازم است مساله ارث خواهر و برادر ناتنی، مورد بررسی قرار گیرد.
بنابراین، در این مقاله، ابتدا، به این سوال پاسخ داده که آیا خواهر و برادر ناتنی ارث می برند یا خیر و سپس در ادامه، میزان سهم الارث این گروه از خواهران و برادران، از ترکه متوفی را توضیح داده و در انتها، به بررسی این مساله می پردازیم که اگر خود برادر یا خواهر ناتنی فوت کند، نحوه تقسیم ارث وی به چه صورت خواهد بود. 

آیا خواهر و برادر ناتنی ارث می برند

یکی از خویشاوندانی که ممکن است افراد در برخی از خانواده ها داشته باشند، خواهر و برادر ناتنی فرد هستند که در هنگام فوت پدر یا مادر خانواده و در هنگام تقسیم ارث، بحث سهم الارث این خواهران و برادران نیز مطرح می گردد. از آنجا که بسیاری از افراد از این مساله، اطلاعی نداشته، این سوال، برای آنها مطرح می گردد که آیا خواهر و برادر ناتنی ارث می برند؟ در ادامه به این سوال، پاسخ داده و سپس، در بخش های بعد، میزان ارث خواهر و برادر ناتنی از ترکه متوفی و نحوه تقسیم ارث خود آنها را توضیح خواهیم داد.

برای اینکه به این پرسش جواب دهیم که آیا خواهر و برادر ناتنی ارث می برند یا خیر، باید به قانون مدنی، مراجعه کنیم که منبع احکام و مقررات ارث، در کشور ما می باشد. اما، پیش از آن، لازم است تا به 2 نکته، توجه داشته باشیم.

اول آنکه، منظور از خواهر و برادر ناتنی، خواهر و برادری است که صرفا یا از طریق پدر و یا از طریق مادر، با فرد، رابطه نسبی خواهری و برادری دارند. به عنوان مثال، اگر پدر الف، بعد از فوت مادر وی، با زن دیگری ازدواج کرده و صاحب فرزندی به نام ب شوند، در این صورت، از آنجا که الف و ب، دارای یک پدر مشترک بوده، اما، مادران آنها متفاوت هستند، خواهر و برادر ناتنی هم خواهند بود. در مقابل مفهوم خواهر و برادر ناتنی، مفهوم خواهر و برادر تنی قرار داشته که به معنای خواهر و برادری است که هم پدر و هم مادر آنها، یکی می باشند.

دوم آنکه، قانون گذار، در هیچ یک از مواد قانون مدنی، در مبحث ارث، از لفظ خواهر و برادر ناتنی و تنی، استفاده نکرده است. بلکه، در این قانون، خواهر و برادر ناتنی پدری، اخوه ابی نامیده شده و نام خواهر و برادر ناتنی مادری، اخوه یا کلاله امی می باشد. خواهر و برادر تنی نیز تحت عنوان اخوه ابوینی، در قانون مزبور، مورد اشاره قانون گذار، قرار گرفته اند.

هنگامی که به مواد قانون مدنی، در مبحث ارث، مراجعه می کنیم، ملاحظه می شود که قانون گذار، در ماده 862 که بیان کننده طبقات و درجات ارث بوده، چنین مقرر داشته که در طبقه دوم ارث، خواهران و برادران متوفی قرار داشته که تحت شرایط خاصی، از وی ارث می برند و اشاره ای به تنی بودن یا ناتنی بودن این خواهران و برادران نکرده است.

اما، با مراجعه به سایر مواد این قانون، مشخص می گردد که مساله میزان ارث خواهر و برادر ناتنی و نحوه تقسیم آن، مورد توجه مقنن بوده و در مواد متعددی، به ارث بردن خواهر و برادر ناتنی، تصریح کرده که البته، برای این ارث بردن، لازم است تا شرایطی وجود داشته باشد.

از جمله این مواد، می توان به ماده 867 قانون مدنی، اشاره نمود که در باب میزان ارث خواهر و برادر ناتنی، چنین مقرر داشته: «اشخاصی که ... ارث می برند، عبارتند از پدر، دختر و دخترها، خواهر و خواهرهای ابی یا ابوینی و کلاله امی » همانطور که ملاحظه می شود، در این ماده، به ارث بردن خواهران ابی(ناتنی پدری) و امی(ناتنی مادری) اشاره شده است.

همچنین، بر اساس ماده 918 این قانون: « در صورت نبودن اخوه ابوینی، اخوه ابی، حصه ارث آنها را می برند. اخوه ابوینی و اخوه ابی، هیچکدام، اخوه امی را از ارث محروم نمی کنند.» بنابراین، به موجب این ماده، در نحوه تقسیم ارث متوفی، اخوه ابی (برادر و خواهر ناتنی پدری) و اخوه امی (برادر و خواهر ناتنی مادری) نیز تحت شرایطی، از متوفی، ارث می برند.

میزان سهم الارث خواهر و برادر ناتنی

حال که متوجه شدیم که خواهر و برادر ناتنی نیز از متوفی ارث می برند و دارای سهم الارث مشخصی، در قانون مدنی هستند، لازم است تا به مساله مهم دیگری بپردازیم که عبارت است از میزان ارث خواهر و برادر ناتنی و نحوه تقسیم ارث میان آنها و سایر وراث متوفی که برای مشخص کردن این مساله، باید به مواد 916 تا 927 قانون مدنی، مراجعه نمود.

اما، پیش از آنکه در مورد میزان ارث این گروه از خواهران و برادران، صحبت کنیم، لازم است به این نکته توجه شود که از آنجا که خواهر و برادر ناتنی، در طبقه دوم از طبقات و درجات ارث قرار داشته، تنها در صورتی از متوفی ارث می برند، که در طبقه اول، وارثی برای وی نباشد. به عبارت دیگر، اگر متوفی، پدر، مادر، فرزند و یا نوه تا هر درجه ای داشته باشد، نوبت به ارث خواهر و برادر ناتنی نمی رسد.

اگر وارث میت، صرفا یک خواهر یا برادر ناتنی باشد، خود او تمام ترکه را به ارث می برد.

اگر متوفی، هم خواهر و برادر تنی و هم خواهر و برادر ناتنی از پدر و مادر داشته باشد، خواهر و برادر ناتنی از جانب پدر، ارث نمی برند و ماترک، میان خواهر وبرادر تنی و ناتنی مادری، تقسیم می گردد.

چنانچه وراث، شامل چند برادر و خواهر ناتنی پدری باشند، میزان ارث خواهر و برادر ناتنی، بدین صورت، تعیین شده که برادرها، دو برابر خواهرها، سهم می برند. اما اگر، وراث، برادر و خواهر ناتنی مادری باشند، ترکه میان آنها به صورت مساوی تقسیم می گردد.

اگر وراث میت، هم خواهر و برادر ناتنی پدری و هم خواهر و برادر ناتنی مادری، همه با هم باشند، نحوه تقسییم ارث، بدین صورت خواهد بود: اگر، خواهر و برادر ناتنی مادری، یک نفر باشد، یک ششم ترکه را می برد و بقیه برای خواهر و برادر ناتنی پدری است؛ اما اگر، خویشاوندان مادری، بیش از یک نفر باشند، یک سوم ترکه به آنها رسیده و بقیه، برای خویشاوندان پدری می باشد.

همانطور که پیش از این گفته شد، در طبقه دوم از طبقات و درجات ارث، اجداد(پدربزرگ و مادربزرگ) و خواهر و برادر متوفی قرار دارند. حال اگر، علاوه بر خواهر و برادر ناتنی متوفی، جد پدری و مادری او نیز زنده باشند، میزان ارث خواهر و برادر ناتنی، طبق قانون زیر، تعیین می گردد:

اگر خویشاوند مادری، یک خواهر و برادر ناتنی مادری باشد، یک ششم ترکه به وی رسیده و بقیه ترکه، به سایر خویشاوندان پدری می رسد. اگر خویشاوند مادری، یک جد یا جده مادری باشد، یک سوم ترکه به وی رسیده و بقیه ترکه، به سایر خویشاوندان پدری می رسد. اگر اگر خویشاوند مادری، بیش از یک نفر باشند، یک سوم ترکه به آنها رسیده و بقیه ترکه، به سایر خویشاوندان پدری می رسد.

نحوه تقسیم ارث خواهر و برادر ناتنی

در بخش قبل، میزان ارث خواهر و برادر ناتنی را در قانون مدنی، بررسی کرده و گفتیم که نحوه تقسیم ارث، میان آنها، در صورتی که تنها و متعدد بوده و همچنین، در فرضی که اجداد نیز در کنار آنها باشند، متفاوت و تابع احکام خاصی می باشد.
اما گاهی، خواهر و برادر ناتنی، وارث متوفی نبوده، بلکه خود فوت کرده و وراثی از آنها به جا می ماند. در این صورت، این سوال، مطرح می گردد که نحوه تقسیم ارث خواهر و برادر ناتنی، به چه صورت بوده و هر میزان ارث هر یک از وارث، به چه صورت، تعیین می گردد؟ در این بخش، به این سوالات، پاسخ خواهیم داد.

اگر خواهر و برادر ناتنی، پدر و مادر و یا فرزند داشته باشد، نحوه تقسیم ارث او بدین صورت است: اگر فقط پدر و مادر، زنده باشند، سهم ارث مادر از فرزند، یک سوم بوده و پدر، دو سوم ترکه را می برد. اگر، فقط فرزندان، زنده باشند، میزان ارث فرزند پسر، دو برابر میزان ارث فرزند دختر می باشد.

در صورتی که وارث، شامل پدر و مادر و فرزند دختر باشد، فرزند دختر اگر یک نفر باشد، یک دوم و اگر بیش از یک نفر باشد، دو سوم ترکه را برده و سهم هر یک از پدر و مادر، یک ششم ترکه خواهد بود. اما، در صورتی که پدر و مادر و فرزندان پسر و دختر، همگی درقید حیات باشند، سهم ارث پدر از فرزند و سهم مادر، یک ششم ماترک بوده و بقیه ترکه، سهم فرزندان است که میزان ارث پسر، دو برابر دختر می باشد.

اگر خواهر و برادر ناتنی فوت شده، پدر و مادر و فرزند نداشته باشد، نوبت به طبقه دوم، یعنی برادران و خواهران و اجداد وی می رسد. با این توضیح که اگر فقط برادر و خواهر وی در قید حیات بوده و اجدادی نداشته باشد، خواهر و برادر ناتنی مادری، اگر یک نفر باشد، یک ششم ترکه و اگر بیش از یک نفر باشد، یک سوم ترکه را می برد و بقیه ماترک، برای خواهر و برادر ناتنی پدری خواهد بود.

در این فرض، نحوه تقسیم ارث میان خواهران و برادران ناتنی مادری، به صورت مساوی بوده؛ اما، در میان خواهر و برادر ناتنی پدری متوفی، میزان ارث برادر ناتنی، دو برابر سهم الارث خواهر ناتنی، می باشد.

اگر، علاوه بر خواهر و برادر ناتنی فرد فوت شده، اجداد وی نیز زنده باشند، اگر از جانب مادر، صرفا یک خواهر و برادر ناتنی وجود داشته باشد، یک ششم ماترک را به ارث برده و بقیه ترکه، سهم خویشاوندان پدری باشد. اما، در صورتی که خویشاوند مادری، شامل یک جد یا جده مادری باشد، میزان ارث وی، یک سوم ترکه بوده و بقیه ماترک، حق خویشاوندان پدری خواهد بود. همچنین، اگر تعداد خویشاوندان مادری، دو نفر یا بیشتر باشد، یک سوم ترکه را به ارث برده و باقی ماترک، به سایر خویشاوندان پدری می رسد.

لازم به ذکر است که اگر خواهر و برادر ناتنی، خود دارای خواهر یا برادر تنی باشد، خواهر و برادر ناتنی پدری، ارث نبرده و ترکه، صرفا میان خواهر و برادر تنی و خواهر و برادر ناتنی مادری، تقسیم شده که در این فرض، سهم خویشاوندان ناتنی، در صورت انفراد، یک ششم و در صورت متعدد بودن، یک سوم بوده و بقیه، سهم خویشاوندان تنی می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد ارث خواهر و برادر ناتنی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ارث خواهر و برادر ناتنی پاسخ دهند.