نکول چیست

نکول اسناد تجاری از قبیل برات ، به معنای آن است که برات گیر ، اقدام به عدم قبول یا رد آن می کند و اعلام می دارد که وجه مندرج در سند را نمی پردازد . شرایط نکول برات این است که برات گیر می بایست فورا قبول یا نکول خود را اعلام داشته و دارنده برات ، اعتراض نامه نکول را ارائه نماید که در این حالت ، نکول برات این اثر را دارد که برات گیر تعهد به پرداخت آن ندارد .

بر اساس قانون تجارت ، صدور و وصل اسناد تجاری از قبیل چک ، سفته ، برات یا فته طلب ، نیازمند رعایت موازینی است که در این قانون و قوانین مرتبط ، بیان شده است و عدم اطلاع از این قوانین ، سبب ایجاد مشکلاتی برای طرفین می شود .

به عنوان نمونه ، در قانون تجارت ، موضوعی تحت عنوان نکول اسناد تجاری که در مورد برات مصداق دارد ، پیش بینی شده که به معنای رد برات از سوی برات گیر می باشد و از آن جهت که نکول برات ، ممکن است آثار حقوقی خاصی به ویژه در ارتباط با دارنده برات ایجاد کند ، پرداختن به این موضوع ضروری است که نکول اسناد تجاری از جمله برات به چه معنا است و چه شرایطی دارد .

برای پرداختن به این موضوع ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی اینکه نکول اسناد تجاری یعنی چه و چه شرایطی دارد ، پرداخته و پس از بررسی نحوه و آثار نکول این اسناد ، نکول سفته و برات را نیز به صورت مجزا توضیح دهیم .

نکول چیست

در قانون تجارت ، احکام مربوط به تجار ، شرکت تجاری و اسناد تجاری ، به صورت کامل ذکر شده است . یکی از مفاهیم مربوط به اسناد تجاری از قبیل چک ، سفته و برات ، بحث نکول آنها می باشد . سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که نکول اسناد تجاری یعنی چه و چه شرایطی دارد ؟

قبل از اینکه به توضیح نکول اسناد تجاری بپردازیم ، بهتر است معنای لغوی نکول را ذکر کنیم . نکول ، یک لغت عربی است که به معنای عدم پذیرش ، رد کردن ، برگرداندن یا روی گرداندن است . نکول ، در مورد سوگند خوردن در دادگاه نیز کاربرد دارد و به معنای خودداری از ادای سوگند توسط افراد در دادگاه می باشد . اما نکول اسناد تجاری یعنی چه ؟

مفهوم نکول اسناد تجاری را نیز می توان به توجه به همین معنی لغوی ارائه کرد . لذا نکول اسناد تجاری ، در مقابل قبول این اسناد می باشد و هر زمان که اسناد تجاری از قبیل برات ، مورد قبول برات گیر قرار نگرفته و او ، نتواند یا نخواهد به تعهدات موجود در آن سند عمل نماید ، می تواند اقدام به رد سند یا نکول آن کند که در ادامه ، شرایط آن را توضیح خواهیم داد .

شرایط نکول اسناد تجاری

در قسمت قبل توضیح دادیم که نکول اسناد تجاری یعنی چه و گفتیم که نکول کردن سند تجاری ، به معنای عدم پذیرش یا رد کردن تعهدات مندرج در سند تجاری است ؛ اما در قانون تجارت ، بحث نکول ، در ضمن مواد مربوط به برات آمده است . بر اساس این قانون ، زمانی که فردی برات صادر  می کند ، می بایست مفاد آن سند ، به تایید یا قبولی برات گیر نیز برسد تا وی ، متعهد به پرداخت آن شود و دارنده ، بتواند وجه برات را از وی مطالبه نماید .

اما سوالی که مطرح می شود ، این است که شرایط نکول سند تجاری برات چیست ؟ بر اساس ماده 229 قانون تجارت ، هر عبارتی که برات گیر بر روی ورقه نوشته و آن را امضا یا مهر نماید ، به منزله قبولی محسوب می شود ؛ مگر اینکه صریحا دلالت بر عدم قبول آن داشته باشد . اگر هم عبارت ، فقط ناظر به عدم قبول یک بخش از برات باشد ، بقیه آن ، قبول شده محسوب می شود . همچنین ، در حالتی که هیچ عبارتی بر روی آن نوشته نشده و صرفا امضا شده باشد ، به منزله قبولی برات است .

شرایط نکول برات ، این است که دارنده برات ، می بایست اعتراض نامه نکول برات را تنظیم نموده و به موجب آن ، اعلام کند که برات پرداخت نمی شود . در این صورت ، وی حق دارد که از برات کش یا ضامنین آن ، تقاضای تضمین برای پرداخت وجه برات را نموده یا اینکه صادر کننده ، موظف شود وجه آن را فورا پرداخت نماید .

نحوه نکول اسناد تجاری

نکول یا رد کردن تعهدات مندرج در اسناد تجاری چون برات ، نیازمند آن است که شخص نکول کننده ، اقدامات خاصی که در قانون تجارت بیان شده است را انجام دهد . لذا سوالی که در این قسمت قصد داریم به آن پاسخ دهیم ، آن است که نحوه نکول اسناد تجاری چگونه است ؟

بر اساس ماده 235 قانون تجارت ، نحوه نکول سند تجاری برات ، بیان شده است که بر اساس این ماده ، برات به محض ارائه و یا نهایتا ظرف 24 ساعت از تاریخ ارائه ، قبول و یا نکول بشود . بنابراین ، نحوه نکول اسناد تجاری ، این است که به صورت فوری توسط برات گیر انجام گیرد . در غیر این صورت ، اگر برات گیر پس از ارائه برات ، قبول یا نکول آن را انجام ندهد ، خودداری وی ، به منزله نکول برات است .

نحوه نکول برات ، می تواند به شکل های مختلفی انجام شود . هر نوع نوشته ای که دال بر رد کردن برات باشد ، به منزله نکول آن سند محسوب می گردد . اما در مواردی نیز ، نکول سند تجاری ، ضمن عبارت صریح ، انجام نمی شود . بلکه قانون ، فرض نموده که این عمل ، به منزله نکول است : مثل قبول مشروط برات که همان نکول است ؛ هر چند که قبول کننده ، در حدود شرط ، موظف به پرداخت وجه برات است . ورشکستگی برات گیر یا فوت وی نیز به منزله نکول برات می باشد .

همچنین لازم به ذکر است که بر اساس ماده 236 قانون تجارت ، در صورت نکول کردن برات ، اعتراض دارنده برات باید به موجب تصدیق نامه ای که به صورت رسمی تنظیم می شود ، انجام شود که به این تصدیق نامه ، اعتراض یا پروتست نکول گفته می شود . در صورتی که سند تجاری نکول شد ، به درخواست دارنده سند ، می بایست صادر کننده یا ظهرنویسان ، اقدام به تعیین ضامن نموده و یا اینکه وجه آن را تادیه نمایند .

آثار نکول اسناد تجاری

در قسمت های قبل ، به بررسی این مطالب پرداختیم که نکول اسناد تجاری چیست و شرایط و نحوه آن به چه صورت است . اما در همین ارتباط ، این سوال نیز ممکن است مطرح شود که نکول یا رد کردن اسناد تجاری مانند برات ، چه آثار حقوقی به دنبال خواهد داشت ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس قانون تجارت ، در صورتی که سند تجاری مورد قبول قرار گیرد ، می بایست در مهلت مقرر ، اقدام به تادیه وجه آن سند نمود ؛ به همین دلیل ، یکی از مهم ترین آثار نکول سند تجاری ، آن است که متعهد ، از ایفای تعهدات خود نسبت به مبلغ مذکور در سند ( تمام یا قسمتی از آن ) امتناع می کند و به همین دلیل ، اصولا متعهد ، الزامی به پرداخت وجه سند نخواهد داشت .

البته ، باید گفت که در مورد برات ، اگر قبلا برات گیر ، نسبت به برات کش یا صادر کننده ، تعهداتی داشته و اقدام به نکول برات می کند ، از لحاظ حقوقی ، موظف به پرداخت هزینه های وارده به برات کش در خصوص نکول برات است ؛ اما اگر قبلا بدهی ای به برات کش نداشته و از قبول آن خودداری می کند ، هیچ آثار حقوقی در خصوص مسئولیت برات گیر ، ایجاد نمی شود ؛ چرا که وی ملزم به قبول برات نیست .

در چنین حالتی که برات گیر ، اقدام به نکول و خودداری از پرداخت وجه مذکور در برات می نماید ، این اثر ایجاد می شود که صادر کننده برات و ظهرنویسان آن ، در صورت تقاضای دارنده برات ، می بایست برای تادیه وجه آن ، ضامن معرفی کرده و یا اینکه وجه مذکور در سند را به علاوه مخارج اعتراض نامه و برات رجوعی ، بلافاصله و به صورت فوری ، پرداخت کنند .

لذا در صورت صدور اعتراض نامه نکول ، شخص ثالثی می تواند آن را به نام برات کش یا یکی از ظهرنویسان برات ، قبول نموده و قبولی وی روی این اعتراض نامه ، امضا می شود . شخص ثالث نیز ، پرداخت وجه برات را بر عهده گرفته و پس از پرداخت ، حق رجوع به صادر کننده برات یا برات کش را خواهد داشت .

نکول برات

در قسمت های قبل ، برخی از نکات قانون تجارت در خصوص نکول اسناد تجاری را مورد بررسی قرار داده و شرایط و آثار قانونی آن را نیز ، ذکر کردیم . همانطور که اشاره شد ، نکول اسناد تجاری در قانون تجارت ، ضمن مواد 228 الی 240 ضمن بحث از سند تجاری برات ذکر شده است .

به طور کلی ، در برات ، یکی از طرفین ( برات کش ) ، از دیگری ( برات گیر ) می خواهد که مبلغی را ، در وجه یا حواله کرد شخص ثالثی ( دارنده برات ) پرداخت نماید که این افراد ، می توانند تاجر باشند . در صورتی که برات گیر ، پرداخت کردن مبلغ برات را قبول نماید ، متعهد به آن شده و در صورت خودداری از پذیرش پرداخت مبلغ مندرج در برات به دارنده یا نکول برات ، الزام قانونی مبنی بر پرداخت آن نخواهد داشت ؛ حتی اگر به برات کش بدهکار باشد .

لذا قبولی برات توسط برات گیر ، اجباری نمی باشد . اما در صورتی که برات را قبول نماید ، می بایست به تعهدات مندرج در آن عمل نماید . بنابراین ، نکول برات به این معنا است که برات گیر ، برات و پرداخت وجه آن را قبول نکرده و بگوید که من این برات را قبول نمی کنم . البته همانطور که گفتیم ، نحوه نکول برات ، ممکن است به صورت قانونی هم باشد .

نکول سفته

یکی دیگر از اسناد تجاری پر کاربرد که در کنار چک ، نقش مهمی در مبادلات تجاری و غیر تجاری دارد ، سفته است . مطابق قانون تجارت ، سفته سندی است که بر اساس آن ، صادر کننده سفته ، متعهد می شود که مبلغ معینی را در زمان مشخص و یا به صورت عندالمطالبه ، به دیگری پرداخت نماید . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که نکول سفته به چه معنا است ؟ آیا اساسا سفته قابل نکول است یا خیر ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس قانون تجارت ، سه فرد در خصوص سند برات ، مشارکت دارند که شامل محیل ( برات کش ) ، محال له ( دارنده برات ) و محال علیه ( پرداخت کننده وجه برات یا برات گیر ) می باشند . اما صدور سند سفته با برات ، متفاوت است و صرفا دو نفر در آن شرکت دارند که شامل صادر کننده و دارنده سفته می باشد .

به همین دلیل ، یکی از تفاوت های سفته و برات ، آن است که سفته بر خلاف برات ، نیاز به قبول ندارد ؛ چرا که حواله بر عهده شخص ثالثی قرار داده نشده است تا نیاز به قبولی وی باشد . به همین دلیل ، نکول و یا رد آن نیز ، موضوعیت ندارد . بنابراین ، می توان گفت که نکول سفته ، اساسا امکان پذیر نیست . لذا اگر صادر کننده ، وجه مندرج در سفته را پرداخت نکند ، نمی توان گفت که وی ، سفته را نکول کرده ؛ بلکه می توان از طرق قانونی برای مطالبه سفته اقدام نمود .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نکول اسناد تجاری در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نکول اسناد تجاری پاسخ دهند .