رجوع از هبه

رجوع از هبه، به معنای بر هم زدن یک طرفه عقد هبه، از سوی واهب یا هبه کننده است. از بین رفتن مال موهوبه، انتقال آن به غیر و معوض بودن هبه، از مواردی بوده که در آن ها، رجوع از هبه، امکان پذیر نبوده و بنابراین، می توان گفت، در غیر این موارد، سایر موارد، از موارد مجاز رجوع از هبه در قانون مدنی خواهند بود.

عقود و قراردادها، در قانون مدنی، دارای انواع متعددی بوده که عقد بیع، اجاره، صلح، مزارعه، مساقات و جعاله، نمونه هایی از این عقود و قرادادها می باشند. یکی از عقود مطرح شده در قانون مدنی، عقد هبه است. هبه در قانون مدنی، به این معنا است که شخصی، مالی را به صورت رایگان به دیگری تملیک کند. 

اما، در برخی اوقات، کسی که هبه ای کرده است، ممکن است به هر دلیل پشیمان بشود و بخواهد از این عمل خود رجوع نماید و مالی که بخشیده است را پس بگیرد. به این عمل، رجوع از هبه گفته می شود که بر طبق مقررات قانونی، علی الاصول، صحیح و مجاز است. البته، شرایط و موانع رجوع از هبه در قانون مدنی، مشخص شده و رجوع صرفا در این موارد، امکان پذیر می باشد.

بنابراین، در این مقاله، ابتدا به این سوالات پاسخ داده که رجوع از هبه چیست و در چه مواردی نمی توان از هبه رجوع نمود؛ سپس در ادامه، شرایط  و موانع رجوع از این عقد، مراحل دعوا و نمونه دادخواست آن را مطابق مواد رجوع از هبه در قانون مدنی، توضیح خواهیم داد.

رجوع از هبه چیست

پیش از آنکه به بررسی شرایط و موانع رجوع از هبه در قانون مدنی، پرداخته و به این سوال، پاسخ دهیم که رجوع از هبه چیست؟ لازم است تا ابتدا، عقد هبه را بر اساس قانون مدنی، تعریف کرده و پس از توضیح مفهوم رجوع و فسخ در حقوق، در نهایت، به این سوال پاسخ دهیم که رجوع از هبه چیست؟ 

عقد هبه در ماده 795 قانون مدنی، بدین صورت، تعریف شده است: « هبه، عقدی است که به موجب آن، یک نفر، مالی را مجانا به کس دیگری، تملیک می کند. تملیک کننده، واهب، طرف دیگر را متهب، مالی را که مورد هبه است، عین موهوبه می گویند.» بنابراین، همانطور که ملاحظه می شود، عقد هبه که در واقع، همان هدیه دادن در عرف بوده، به معنای آن است که یک نفر، مال خود را به طور مجانی، به شخص دیگری داده و به مالکیت وی در بیاورد.

مطابق مقررات شرایط و موانع رجوع از هبه در قانون مدنی، که به طور مفصل در بخش بعد، در مورد آن و موارد رجوع از هبه، صحبت خواهیم کرد، هبه، یک عقد جایز است . عقد جایز به عقدی گفته می شود که امکان رجوع از آن و فسخ این عقد، یعنی بر هم زدن یک طرفه آن، بدون موافق بودن طرف مقابل، امکان پذیر می باشد.

بنابراین، در پاسخ به این سوال که رجوع از هبه چیست؟ می توان گفت، واهب یا هبه کننده، می تواند در شرایط خاصی، به صورت یک طرفه، عقد هبه را فسخ کرده و به هم بزند و مال خود را پس بگیرد . در اصطلاح حقوقی، به این عمل، رجوع از هبه، گفته شده که صرفا طبق شرایط و موانع رجوع از هبه در قانون مدنی، امکان پذیر می باشد.

در چه مواردی نمی توان از هبه رجوع نمود

در بخش قبل، به این سوال پاسخ دادیم که رجوع از هبه چیست و گفتیم که واهب یا هبه کننده، می تواند در شرایط خاصی، به صورت یک طرفه، عقد هبه را فسخ کرده و به هم بزند و مال خود را پس بگیرد . در اصطلاح حقوقی ، به این عمل، رجوع از هبه، گفته شده که صرفا طبق شرایط و موانع رجوع از هبه در قانون مدنی، امکان پذیر می باشد.

البته، رجوع از هبه در قانون مدنی، به عنوان فسخ عقد جایز، به عنوان قاعده پذیرفته شده و به همین دلیل، قانون مدنی، در چند ماده، مشخص کرده است که موانع رجوع از هبه چه می باشد. به همین دلیل، ما نیز در این بخش، به منظور بررسی موارد رجوع از هبه در قانون مدنی، به این سوال، پاسخ خواهیم داد که در چه مواردی نمی توان از هبه رجوع نمود؟ 

ماده 803 قانون مدنی، در بیان موانع رجوع از هبه، به این سوال، پاسخ داده که در چه مواردی نمی توان از هبه رجوع نمود؟ بنابراین، با ملاحظه این موارد، می توان متوجه شد که رجوع از هبه در قانون مدنی، در چه مواردی، امکان پذیر بوده و شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی، چه مواردی می باشد. مطابق ماده مزبور، موانع رجوع از هبه، شامل موارد ذیل است :

عین موهوبه ( یعنی مالی که هبه شده است ) از بین رفته باشد. مانند اینکه واهب، لباسی را به متهب، هبه کرده و لباس پس از داده شدن به متهب، در آتش سوخته باشد.

متهب ( گیرنده هبه ) پدر، مادر یا اولاد واهب باشد.

هبه، از نوع عقد معوض بوده باشد و عوض هبه هم دریافت شده باشد. مانند اینکه، واهب، اتومبیلی را به متهب، هبه کرده و در مقابل، متهب نیز مالکیت خانه ای را به واهب، منتقل نموده و خانه را هم به وی تحویل داده باشد.

در صورتی که در مال هبه شده، تغییراتی حاصل شده باشد. مانند اینکه، واهب، پارچه ای را به متهب، هبه کرده و متهب، با آن پارچه، لباس دوخته باشد.

در پایان این بخش، لازم به ذکر است که اگر هیچ کدام از این موانع رجوع از هبه، وجود نداشته باشد، مورد از موارد رجوع از هبه در قانون مدنی بوده و می توان از هبه رجوع کرد. البته، در صورت مخالفت متهب و خودداری وی از پس دادن مال موهوبه، واهب یا هبه کننده، باید برای ثبت دادخواست رجوع از هبه اقدام نموده که در بخش آخر، به توضیح آن می پردازیم.

شرایط رجوع از هبه

در قسمت قبل، به این سوال پاسخ دادیم که در چه مواردی نمی توان از هبه رجوع نمود؟ و گفتیم که رجوع از هبه در قانون مدنی، به عنوان فسخ عقد جایز، به عنوان قاعده پذیرفته شده و به همین دلیل، قانون مدنی، در چند ماده، مشخص کرده است که موانع رجوع از هبه چه می باشد. همچنین، توضیح دادیم که از بین رفتن مال موهوبه، انتقال آن به غیر و معوض بودن هبه، از مواردی بوده که در آن ها، رجوع از هبه در قانون مدنی، امکان پذیر نمی باشد.

سوال مهم دیگری که در رابطه با رجوع از هبه در قانون مدنی و موارد رجوع از هبه، مطرح می شود، این مساله بوده که شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی، چیست؟ در پاسخ به این سوال، می توان گفت، شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی، با دقت در موارد رجوع، قابل استخراج بوده که عبارتند از:

مال موهوبه، از بین نرفته باشدو مالکیت آن به دیگری منتقل نشده باشد.

متهب ( گیرنده هبه ) پدر، مادر یا اولاد واهب نباشد.

هبه، از نوع هبه معوض نبوده یا در صورتی که معوض بوده، عوض هبه گرفته نشده باشد.

در مال هبه شده، هیچ تغییری، حاصل نشده باشد.

با فراهم بودن کلیه شرایط رجوع از هبه، که در بالا توضیح داده شد، مورد از موارد رجوع از هبه در قانون مدنی، بوده و بنابراین، واهب یا هبه کننده، می تواند برای رجوع از هبه و در صورت لزوم، طرح دعوا و تقدیم دادخواست رجوع از هبه، اقدام کرده که در بخش های بعد، به توضیح این موارد می پردازیم.

دعوای رجوع از هبه

در بخش قبل، به توضیح شرایط رجوع از هبه پرداخته و گفتیم که با فراهم بودن کلیه شرایط رجوع از هبه، که در بالا توضیح داده شد، مورد از موارد رجوع از هبه در قانون مدنی، بوده و بنابراین، واهب یا هبه کننده، می تواند برای رجوع از هبه و در صورت لزوم، طرح دعوا و تقدیم دادخواست رجوع از هبه، اقدام نماید. به همین دلیل، در این بخش، به بررسی دعوای رجوع از هبه می پردازیم. طرح و اقامه این دعوا، شامل مراحل زیر می باشد:

ثبت نام در سامانه ثنا و دریافت حساب کاربری

ارسال اظهارنامه رجوع از هبه از سوی واهب، برای متهب

تقدیم دادخواست تایید رجوع از هبه، به دادگاه حقوقی، از طریق دفاتر خدمات قضایی یا سامانه عدل ایران، به آدرس remission.adliran.ir/PetitionEdit.aspx.

دریافت ابلاغیه وقت دادرسی و حضور در جلسات دادرسی

و در نهایت، صدور حکم بدوی تایید رجوع از هبه، در صورت فراهم بودن شرایط و نبود موانع رجوع از هبه در قانون مدنی

لازم به ذکر است که پس از صدور حکم بدوی تایید رجوع از هبه، توسط دادگاه حقوقی بدوی، در صورت اعتراض متهب، پرونده به دادگاه تجدیدنظر، ارسال شده و در صورت تایید رای در دادگاه تجدیدنظر، واهب یا هبه کننده می تواند برای اجرای رای و پس گرفتن مال موهوبه، به قسمت اجرای احکام دادگاه مراجعه نماید.

نمونه دادخواست رجوع از هبه

در قسمت قبل، به توضیح مراحل دعوای رجوع از هبه پرداخته و گفتیم که ثبت نام در سامانه ثنا، ارسال اظهارنامه رجوع از هبه و تقدیم دادخواست تایید رجوع از هبه، از مراحل اصلی  دعوای رجوع از هبه بوده که واهب در صورت خودداری متهم از استرداد مال موهوبه، ملزم به طی کردن آنها می باشد. از آنجا که یکی از مراحل  دعوای رجوع از هبه و اثبات شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی، در دادگاه حقوقی، تقدیم  دادخواست رجوع از هبه بوده، در این بخش، یک نمونه  دادخواست رجوع از هبه را ارائه نموده و فایل دانلود آن را نیز برای علاقه مندان قرارداده ایم.

برای دانلود نمونه دادخواست رجوع از هبه، بر روی دکمه دانلود فایل در باکس زیر کلیک نمایید.

برای مطالعه بیشتر درباره رجوع از هبه در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون رجوع از هبه پاسخ دهند.