نمونه قرارداد وقف خاص

قرارداد وقف خاص، قراردادی است که به موجب آن، واقف(وقف کننده)، با تنظیم یک نمونه وقف نامه، عین مالی را از مالکیت خود، خارج کرده و منافع آن، به افراد محدود و و محصوری که موقوف علیهم نامیده شده، تعلق گرفته و صرف کمک به آنها می گردد. از جمله شرایط صحت این قراداد، می توان به قصد و رضا، اهلیت طرفین و قبض مال موقوفه اشاره نمود و برقراری حق انتفاع و استفاده از مال برای موقوف علیهم نیز از مهم ترین آثار آن می باشد. 

قانون مدنی، ضمن برخی از مواد خود، به عقود معین، مانند اجاره، صلح و بیع، تصریح کرده و احکام و مقررات این گروه از عقود را نیز بیان نموده است. یکی از قراردادهای معین ذکرشده در این قانون، عقد وقف بوده که ضمن آن، مالک مال، مال را از دارایی خود خارج کرده و آن را صرف امور خیریه و کمک به سایر افراد می کند.

عقد وقف، بر دو نوع وقف خاص و وقف عام می باشد. قراداد وقف خاص، به عنوان یکی از این انواع، دارای آثار ویژه ای در رابطه با واقف(وقف کننده) و موقوف علیهم(افراد ذی نفع وقف) بوده و برای اینکه این آثار، ایجاد گردیده و وقف نامه به صورت صحیحی تنظیم گردد، لازم است تا مقررات نحوه تنظیم این سند و شرایط قانونی وقف خاص، رعایت گردد.

لذا، در این مقاله، ابتدا، به این سوال پاسخ داده که قرارداد وقف خاص چیست؛ سپس، شرایط، آثار و نحوه تنظیم این قرارداد را توضیح می دهیم و در پایان نیز فایل دانلود یک نمونه وقف نامه را جهت استفاده خوانندگان محترم، ارائه خواهیم کرد.

قرارداد وقف خاص چیست

وقف، یکی از نهادی های پیش بینی شده در شرع و به تبع آن، حقوق کشور ما بوده که از قدیم الایام، در جامعه رواج داشته و زمینه ساز امور خیریه و فعالیت های فرهنگی بسیاری شده است. این نهاد، در قالب یک عقد یا قرارداد، محقق گردیده و خود بر دو نوع وقف خاص و وقف عام می باشد. به همین دلیل، ممکن است این سوال مطرح شود که قرارداد وقف خاص چیست و چه تفاوتی با قرارداد وقف عام دارد؟

برای اینکه به سوالات فوق، پاسخ دهیم، ابتدا باید به تعریف عقد وقف پرداخته و سپس، با توضیح ارکان این عقد، به ویژه موقوف علیهم، به توضیح ماهیت وقف خاص و بررسی تفاوت آن، با دیگر نوع عقد وقف، یعنی وقف عام بپردازیم.

ماده 55 قانون مدنی، در تعریف عقد وقف، مقرر داشته: « وقف، عبارت است از اینکه عین مال، حبس و منافع آن، تسبیل شود. » با توجه به این ماده، در تعریف عقد وقف، می توان گفت که عقدی است که در آن، عین مال موقوفه(مال وقف شده)، از مالکیت واقف(وقف کننده) خارج شده و غیر قابل نقل و انتقال می شود و منفعت یا منافع حاصل از این مال، صرف امور خیریه می گردد.

برای اینکه عقد وقف محقق شود، لازم است تا سه رکن وجود داشته باشد: واقف(شخصی که مالی را وقف می کند)، موقوف علیهم(شخص یا اشخاصی که وقف برای آنها انجام گرفته و ذی نفع عقد هستند) و عین موقوفه یا مال موقوفه(مالی که وقف می گردد). موقوف علیهم، یعنی شخص یا اشخاصی که وقف، برای آنها انجام شده، خود، بر دو نوع می باشند: موقوف علیهم نامحصور یا نامحدود و موقوف علیهم محصور یا محدود؛ که بر اساس این دو گروه از موقوف علیهم، با دو نوع قرارداد وقف، رو به رو می شویم: وقف عام و وقف خاص.

وقف عام: وقف عام، به وقفی گفته می شود که موقوف علیهم آن، نامحدود یا نامحصور می باشند. مانند اینکه شخصی، ملک خود را وقف می کند تا صرف کمک به تامین مخارج دانشجویان گردد. البته، وقف بر جهت(هدف) نیز وقف عام محسوب می گردد. مانند وقف مال بر مدرسه سازی.

وقف خاص: در وقف خاص، موقوف علیهم، محصور و محدود هستند و عده کمی از افراد را در بر می گیرند. به عنوان مثال، شخصی مال خود را وقف فرزندان و همسرش می کند. یا اینکه واقف، ملک خود را وقف پنج دانش آموز خاص می نماید.

بنابراین، با توجه به توضیحات فوق، در پاسخ به این سوال که قرارداد وقف خاص چیست، می توان گفت، قرارداد وقف خاص، عقد یا قراردادی است که به موجب آن، واقف، عین مالی را از مالکیت خود، خارج کرده و ضمن اینکه عین مال، غیر قابل نقل و انتقال می شود، منافع آن، به افراد محدود و و محصوری که موقوف علیهم نامیده شده، تعلق گرفته و صرف کمک به آنها می گردد. قرارداد وقف خاص، در سندی تنظیم گردیده که به آن، وقف نامه گفته شده که می تواند توسط وکیل یا با دانلود نمونه های موجود، تنظیم گردد.

شرایط قرارداد وقف خاص

هنگامی که شخصی، قصد داشته تا مال خود را برای افراد خاص و محدودی وقف کرده و قرارداد وقف خاص را منعقد کند، می تواند این قرارداد را توسط یک متخصص حقوقی، اعم از مشاور حقوقی یا وکیل، تنظیم نموده یا خود، با دانلود نمونه های موجود در اینترنت، برای تنظیم وقف نامه، اقدام نماید.
در هر حال، چه وقف نامه، توسط وکیل، تنظیم گردد و چه توسط خود فرد و با استفاده از نمونه های قبلی، لازم است تا در تنظیم این وقف نامه و انعقاد قرارداد وقف خاص، شرایط قانونی، رعایت گردد که این شرایط، به دو گروه شرایط عمومی و شرایط اختصاصی، تقسیم شده که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم.

منظور شرایط عمومی قرارداد وقف خاص، شرایطی است که میان این عقد و سایر عقود، مشترک بوده که در واقع، همان شرایط صحت معامله می باشند. شرایط صحت معامله، در قانون مدنی، مورد پیش بینی قرار گرفته که عبارتند از:

قصد و رضای واقف و موقوف علیهم: برای اینکه قرارداد وقف خاص، به نحو صحیح منعقد شده و وقف نامه تنظیمی، معتبر باشد، لازم است تا ایجاب(پیشنهاد) عقد وقف، توسط واقف گفته شده و این ایجاب، توسط موقوف علیهم، قبول گردد. در هر دو این موارد، یعنی ایجاب و قبول، هم واقف و هم موقوف علیهم، باید دارای قصد بوده، یعنی اراده ایجاد عقد وقف را داشته و به عنوان مثال، مست و در حال خواب نباشند و به انعقاد عقد نیز رضایت داشته و با اکراه واجبار، قرارداد را منعقد نکنند.

اهلیت واقف و موقوف علیهم: یکی دیگر از شرایط قرارداد وقف خاص، اهلیت واقف و موقوف علیهم است؛ به این معنی که هر دو این افراد، نباید صغیر، مجنون و یا سفیه باشند. البته، در صورت محجور بودن موقوف علیهم، نماینده قانونی آنها مانند ولی یا وصی، به نمایندگی، عقد وقف را منعقد می کند.

معلوم و معین بودن مال موقوفه: مال موقوف یا عین موقفه، همان موضوع عقد وقف بوده و مالی است که در جریان عقد، وقف می گردد. واقف، باید در وقف نامه، این مال را معین و مشخص کرده و در صورت لزوم، ویژگی های آن را نیز معلوم نماید. مانند آپارتمان پلاک ثبتی ..... واقع در نشانی ......

جهت مشروع وقف خاص: منظور از جهت مشروع قرارداد وقف خاص، این است که هدف از انعقاد عقد، باید یک امر مشروع و قانونی باشد. بنابراین، اگر به عنوان مثال، واقف، ملکی را وقف کرده تا موقوف علیهم، در آن ملک، قمارخانه دایر کنند، این وقف، باطل خواهد بود.

شرایط اختصاصی قرارداد وقف خاص، به شرایطی گفته می شود که مخصوص این عقد بوده و در قراردادهای دیگر، مطرح نمی گردد. این شرایط، در ماده 55 به بعد قانون مدنی، مشخص گردیده و شامل موارد زیر می باشند:

قابل بقا بودن مال موقوفه: برای اینکه وقف نامه تنظیمی، معتبر و قرارداد وقف خاص، صحیح باشد، لازم است تا یک مال مصرف نشدنی و قابل بقا، به عنوان مال موقوفه، تعیین شود. بنابراین، وقف ملک و خودرو، صحیح و وقف مواد غذایی، باطل می باشد.

قبض مال موقوفه توسط موقوف علیهم: یکی دیگر از شرایط صحت قرارداد وقف خاص، این است که مال موقوفه باید توسط موقوف علیهم، تصرف یا قبض گردد. یعنی، عین موقوفه، به آنها تحویل و تسلیم گردد. مانند اینکه کلید خانه به موقوف علیهم داده شود.

آثار قرارداد وقف خاص

هر قراردادی که منعقد می گردد، ایجاد کننده یک سری آثار خاص در رابطه طرفین عقد می باشد. قرارداد وقف خاص نیز مستثنی از این امر نبوده و پس از انعقاد این قراداد، توسط وکیل یا توسط خود واقف و بر اساس نمونه های موجود و تنظیم وقف نامه، طرفین عقد، یعنی واقف و موقوف علیهم، با آثار خاصی مواجه می گردند. بنابراین، در این بخش، به این سوال پاسخ خواهیم داد که آثار قرارداد وقف خاص چیست؟

فک مال: منظور از فک ملک، این است که پس از انعقاد قرارداد وقف خاص، مال موقوفه، از دارایی واقف، خارج شده و دیگر، مال متعلق به او نمی باشد. البته، عین این مال، به مالکیت موقوف علیهم نیز در نیامده، بلکه همانند یک شرکت تجاری، خود، دارای یک شخصیت حقوقی مستقل از دو طرف می شود.

برقراری حق انتفاع برای موقوف علیهم: هنگامی که قرارداد وقف خاص، به نحو صحیحی منعقد گردد، اگرچه عین مال موقوفه، به مالکیت موقوف علیهم در نیامده، اما، آنها حق انتفاع یا در واقع، حق استفاده از منافع این مال را دارند. به عنوان مثال، هنگامی که یک باغ، وقف خاص می شود، عین باغ، یعنی مالکیت زمین و درختان، به موقوف علیهم منتقل نمی شود، اما، آنها حق استفاده از میوه های باغ و فروش آن را دارند.

نحوه تنظیم قرارداد وقف خاص

هر چند، همواره پیشنهاد می شود که افراد غیر حقوقی، برای تنظیم اسناد و قراردادهای حقوقی خود، من جمله وقف نامه، حتما به یک وکیل مراجعه نمایند، اما باز هم برخی از افراد ترجیح می دهند تا خود شخصا، با دانلود نمونه های موجود، برای تنظیم سند مربوطه اقدام کنند. لذا، در ادامه، به توضیح نحوه تنظیم قرارداد وقف خاص و مهم ترین نکاتی که باید در تنظیم نمونه وقف نامه رعایت گردد، می پردازیم.

در قسمت واقف و موقوف علیهم، باید مشخصات کامل وقف کننده و وقف شونده ها درج شده و در صورتی که واقف، قصد داشته باشد تا بعد از موقوف علیهم، مال موقوفه، برای فرزندان و نسل های بعد از آنها نیز وقف باشد، باید با عبارتی مانند (بعد از فوت هر یک از آنها، اولاد متوفی الی غیر النهایه) به این مساله، تصریح نماید.

در قسمت مال موقفه یا عین موقوفه، باید مشخصات دقیق مالی که وقف می گردد، درج شود. به عنوان مثال، ............... دانگ از یک دستگاه آپارتمان، به متراژ ............... با پلاک ثبتی ............... فرعی از اصلی ............... ، واقع در آدرس ...............

بهتر است که ضمن عقد وقف، واقف متولی وقف، یعنی کسی که اداره مال موقوفه را بر عهده داشته و ناظر بر این متولی را از بین اشخاص مورد اطمینان خود، تعیین کند. لازم به ذکر است که متولی وقف، می تواند خود واقف باشد.

حتما در قرارداد، بندی درج شده و ضمن آن، به این مساله تصریح شود که مال موقوفه، به قبض و تصرف موقوف علیهم داده شده و آنها با امضای ذیل قرارداد وقف خاص، به قبض عین موقوفه، اقرار کرده و این مساله را می پذیرند.

علاوه بر موارد اصلی گفته شده در فوق، سایر شرایط مورد نظر واقف، تا حدی که با مقررات قانونی مدنی در تعارض نباشد، مانند نحوه تقسیم منافع میان موقوف علیهم و یا نحوه اداره مال موقوفه، می تواند در قسمت شروط قراردادی درج گردیده و به امضای طرفین برسد.

دانلود نمونه قرارداد وقف خاص

در بخش های قبل، در مورد مفهوم قرارداد وقف خاص، توضیح داده و گفتیم که به منظور انعقاد این عقد و تنظیم صحیح وقف نامه، باید چه شرایطی، رعایت شده و پس از انعقاد قرارداد، چه آثاری، شامل حال طرفین عقد، یعنی واقف و موقوف علیهم می گردد. 
همچنین، در ادامه، نحوه تنظیم قرارداد وقف خاص را بررسی کرده و مهم ترین نکات تنظیم وقف نامه را توضیح دادیم. در تکمیل مبحث قبل، در این بخش، قصد داریم تا یک نمونه وقف نامه را ارائه کرده و فایل دانلود این نمونه قرارداد وقف خاص را نیز در پایان همین بخش، جهت استفاده خوانندگان محترم، قرار خواهیم داد.

برای دانلود نمونه قرارداد وقف خاص، بر روی دکمه دانلود فایل، در باکس زیر، کلیک نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نمونه قرارداد وقف خاص در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نمونه قرارداد وقف خاص پاسخ دهند.