در معاملاتی همچون بیع ، مورد معامله اعم از مبیع و ثمن ، می بایست معلوم و معین باشند . معلوم بودن مورد معامله ، یعنی اینکه طرفین از مشخصات اساسی آن ، از قبیل جنس و وصف و مقدار ، اطلاع داشته و معین بودن به این معنا است که در اموال عینی ، دقیقا مصداق مورد معامله ، مشخص شده و مردد میان دو یا چند مورد نباشد .
برای مشاوره معلوم و معین بودن مورد معامله
برای مشاوره معلوم و معین بودن مورد معامله
هر معامله ای ، برای اینکه به صورت صحیح منعقد شود و آثار حقوقی بر جای بگذارد ، می بایست شرایط خاصی را داشته باشد . در ماده 190 قانون مدنی ، شرایطی ذکر شده است که تنها در صورت وجود آنها ، می توان یک عقد ، قرارداد یا معامله را صحیح دانست که تحت عنوان شرایط اساسی صحت قراردادها شناخته می شوند .
یکی از شرایط اساسی صحت معاملات ، این است که مورد معامله ، معلوم و معین باشد . در غیر این صورت ، معامله صحیح نبوده و آثار حقوقی بر جای نمی گذارد . نظر به اینکه معلوم و معین بودن مورد معامله ، از شرایط اساسی تنظیم قراردادها است ، طرفین می بایست با اطلاع از آن ، اقدام به انعقاد معامله نمایند ؛ در غیر این صورت ممکن است به دلیل بطلان قرارداد ، متضرر شوند .
به همین دلیل ، در این مقاله قصد داریم به بررسی مفهوم معلوم و معین بودن مورد معامله ، نحوه و آثار آن پرداخته و سپس ، در مورد مجهول بودن مورد معامله صحبت کنیم . در ادامه نیز ، معلوم و معین بودن مبیع و مجهول بودن ثمن معامله را توضیح خواهیم داد .
در بحث از عقود و قراردادها ، در وهله اول ، طرفین می بایست شرایط اساسی صحت معاملات را مد نظر قرار دهند . بر اساس ماده 190 قانون مدنی ، هر معامله برای اینکه صحیح باشد ، نیازمند رعایت چهار شرط است : دارا بودن قصد و رضایت ، اهلیت طرفین ، موضوع معین که مورد معامله باشد و مشروع بودن جهت معامله . در صورت عدم رعایت شرایط مذکور ، حسب مورد ممکن است قرارداد ، باطل یا غیر نافذ باشد .
اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که منظور از معلوم و معین بودن مورد معامله در بند 3 ماده 190 قانون مدنی چیست ؟ در پاسخ به این سوال ، ابتدا باید گفت که منظور از مورد معامله چیست . به طور کلی ، مورد معامله ، همان چیزی است که در توافق میان دو طرف ، مورد داد و ستد یا خرید و فروش قرار می گیرد و چیزی در ازای آن ، پرداخت می شود . به همین دلیل ، مورد معامله ، اعم است از مبیع و ثمن معامله . مثلا در عقد بیع ، هم ملک فروخته شده ( مبیع ) و هم بهای پرداخت شده در قبال آن ( ثمن ) ، باید معلوم و معین باشند .
همچنین ، ذکر این نکته نیز ضروری است که معلوم بودن مورد معامله و معین بودن مورد معامله ، با هم تفاوت دارند . معلوم بودن مورد معامله ، مربوط است به علم داشتن راجع به مبیع یا ثمن . در صورتی که طرفین عقد و قرارداد ، نسبت به مورد معامله اعم از مبیع و ثمن ، علم داشته باشند و مشخصات دقیق آن را بدانند ، می توان از معلوم بودن مورد معامله سخن گفت ؛ مثل اینکه طرفین بدانند یک باب منزل مسکونی با فلان مشخصات را خرید و فروش می کنند و از مشخصات آن به صورت کلی ، مطلع هستند .
اما معین بودن مورد معامله ، چیزی فراتر از علم به مشخصات مورد معامله است . زمانی می توانیم بگوییم مورد معامله معین است که ما به ازای خارجی آن ، در عالم واقع ، برای طرفین ، قابل تشخیص بوده و طرفین ، دقیقا بدانند که کدام خانه قرار است مورد معامله قرار گیرد . مثلا خانه ای در فلان شهر ، خیابان و پلاک خاص ، مقصود طرفین باشد .
در قسمت قبل ، توضیح دادیم که منظور از معلوم و معین بودن مورد معامله چیست و گفتیم ، هر چند به لحاظ عرفی ممکن است مفهوم معلوم و معین بودن ، یکسان بنظر برسد ، اما این دو با هم تفاوت دارند . سوالی که در این قسمت قصد داریم بررسی کنیم ، این است که نحوه معلوم و معین کردن مورد معامله چگونه است ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که طبق قانون ، مورد معامله یا همان مال ، می تواند به سه شکل عین معین مثل ( این کیسه برنج ) ، کلی فی الذمه ( صد کیلو برنج طارم ) و کلی در معین ( صد کیلو برنج از این یکصد تن برنج طارم ) باشد .
بر اساس قانون مدنی ، مورد معامله باید سه قید مهم را داشته باشد تا بتوانیم آن را معلوم بدانیم که این اوصاف ، شامل معلوم کردن مقدار و جنس و وصف مورد معامله است . البته ، علاوه بر ذکر این سه قید در حین قرارداد ، طرفین می توانند از طریق نشان دادن مورد معامله نیز ، مشخصات مورد معامله را معلوم کنند . مثلا در معامله ای که در مورد برنج به عنوان یک مال مثلی است ، فروشنده می تواند یک مشت برنج به خریدار نشان دهد
اما در خصوص معین بودن مورد معامله ، باید گفت که رفع ابهام و معین کردن مورد معامله ، اختصاص به اموال معین دارد و در مورد اموالی که کلی در معین و یا کلی فی الذمه هستند ، نوعی مردد بودن مستتر است ؛ فلذا معلوم کردن جنس و وصف و مقدار آنها کفایت می کند . اما اموالی که عین معین هستند را الزاما باید تعیین نمود تا علاوه بر جنس و وصف و مقدار ، مصداق آن هم مشخص باشد .
در این خصوص سوالی ممکن است مطرح شود و آن هم این است که آثار معلوم و معین نبودن مورد معامله چیست ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 190 قانون مدنی ، معلوم و معین بودن مورد معامله ، یکی از شرایط اساسی صحت معاملات محسوب می شود . همچنین ، معلوم و معین نبودن مورد معامله ( مجهول و مردد بودن آن ) ، در فقه ، منجر به شکل گیری معامله غرری است که یکی از موارد بطلان معامله محسوب می شود .
به همین دلیل ، یکی از مهم ترین و اصلی ترین آثار معلوم و معین نبودن مورد معامله ، بطلان معامله است . بطلان معامله به این معنا است که از اول ، اصلا قرارداد یا عقدی میان طرفین منعقد نشده است و به همین دلیل ، اصلا چنین قراردادی قابل استناد نیست . بطلان معامله در این حالت ، با عدم نفوذ معامله متفاوت است و طرفین نمی توانند با رضایت بعدی خود ، آن را تنفیذ نموده و به آن مشروعیت دهند ؛ چرا که از اساس چیزی به وجود نیامده است .
در قسمت های قبل ، به بررسی این مطالب پرداختیم که معلوم و معین بودن مورد معامله به چه معنا است و در صورتی که مورد معامله ای معلوم و معین نباشد ، چه آثاری ایجاد می شود . اما مساله دیگری که در مورد معاملاتی همچون بیع مطرح می شود ، این است که مجهول بودن مورد معامله یعنی چه و چه حکمی دارد ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که مجهول بودن مورد معامله ، نقطه مقابل معلوم بودن مورد معامله است . با این توضیح که اگر مشخصات مورد معامله اعم از مبیع یا ثمن به لحاظ جنس ، وصف و مقدار تعیین نشده باشد ، می توان از مجهول بودن مورد معامله صحبت کرد . مجهول بودن مورد معامله ، یعنی اینکه طرفین ، اطلاعات مورد نیاز برای معلوم کردن مشخصات مورد معامله را نداشته باشند .
در کنار مجهول بودن مورد معامله ، می توان از مردد بودن آن نیز صحبت کرد . مردد بودن مورد معامله ، به این معنا است که مورد معامله ، بین یک یا چند امر ، احتمالی است و به عبارت دیگر ، طرفین مشخص نکرده اند که مورد معامله ، کدامیک از آنها می باشد . مثلا فروشنده بگوید یکی از چند باغم را به تو فروختم .
همانطور که اشاره شد ، مجهول بودن مورد معامله ، به این معنا است که جنس ، وصف و مقدار مورد معامله تعیین نشده باشد . مجهول بودن مورد معامله ، خود به دو حالت است ؛ مجهول بودن ثمن و مجهول بودن مبیع در هر معامله ای ؛ حال در این قسمت ، قصد داریم به بررسی مجهول بودن ثمن معامله بپردازیم .
اما قبل از آن ، باید توضیح دهیم که منظور از ثمن معامله چیست . به طور کلی ، در عقود معوض ، زمانی که مالی به دیگری منتقل شده و در ازای آن ، عوض پرداخت می شود ، می توان از آن عوض ، تحت عنوان ثمن معامله یاد کرد . البته ، ثمن معامله همیشه وجه نقد نیست ؛ بلکه می تواند عین معین نیز باشد ؛ مثلا خانه در برابر قطعه زمین .
در همه این حالات ، ثمن معامله ، باید معلوم و معین باشد . یعنی اگر ثمن معامله ، عین معین ، کلی فی الذمه یا کلی در معین باشد ، می بایست جنس و وصف و مقدار آن ، دقیقا معلوم شود . اگر عین معین است ، علاوه بر اینها ، باید معین نیز باشد ؛ یعنی مردد بین چند مصداق نباشد .
بر اساس قانون مدنی ، بیع ، قراردادی است که به موجب آن ، عین مالی در ازای عوض معلوم ، به دیگری تملیک می شود . بر این اساس ، عقد بیع ، نوعی عقد تملیکی است . یکی از مهم ترین شرایطی که در قانون برای انعقاد عقد بیع مقرر شده است ، این است که ثمن و مبیع باید معلوم و معین باشند . لذا سوال این است که مبیع باید معلوم و معین باشد یعنی چه ؟
قبل از آن ، باید بگوییم که منظور از مبیع چیست . به طور کلی ، هر کالایی که ضمن عقد بیع به دیگری تملیک می شود ، تحت عنوان مبیع شناخته می شود که در مقابل ثمن یا بهای معامله قرار می گیرد . مبیع ، می تواند به صورت عین معین ، کلی و یا کلی در معین باشد . اما در هر حال ، مبیع نیز ، همچون ثمن باید معلوم و معین باشد .
معلوم بودن مبیع ، به معنای این است که مشخصات و اوصاف اصلی و اساسی آن ، به دقت تعیین و در قرارداد ذکر شده باشد که این اوصاف ، شامل جنس و وصف و مقدار است . اما در صورتی که مبیع ، عین معین باشد ، علاوه بر مشخص کردن اوصاف مذکور ، می بایست معین نیز باشد ؛ یعنی مردد بین چند مبیع نباشد . مثلا ، فروشنده نمی تواند بگوید یکی از چند واحد آپارتمانم را به تو فروختم ؛ چرا که میان چند مورد ، مردد است و همانطور که اشاره شد ، در چنین حالتی معامله باطل است .
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص معلوم و معین بودن مورد معامله در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون معلوم و معین بودن مورد معامله پاسخ دهند .
برای مشاوره معلوم و معین بودن مورد معامله
برای مشاوره معلوم و معین بودن مورد معامله
عناوین اصلی این مقاله
مقالات مرتبط
ارتباط با ما
درصورتی که برای مشاوره در تمامی زمینه های ذکر شده در سایت، به دانش چندین ساله ما در این زمینه نیاز داشتید می توانید با شماره تلفن 9099075303 ( تماس با تلفن ثابت از سراسر کشور و به ازای هر دقیقه 180000 ریال ) در ارتباط باشید.
سایت مشاوره دینا یک مرکز خصوصی و غیرانتفاعی است و به هیچ ارگان دولتی و خصوصی دیگر اعم از قوه قضاییه ، کانون وکلا ، کانون کارشناسان رسمی دادگستری و .... هیچگونه وابستگی ندارد.
جهت ارئه انتقادات، پیشنهادات و شکایات با شماره تلفن 54787900-021 تماس حاصل فرمایید.
تمامی حقوق این سایت متعلق به دینا می باشد ©