سهم الشرکه

سهم الشرکه، حقی است که شریک، با آوردن سرمایه به شرکت تجاری و تامین بخشی از دارایی آن، در شرکت کسب نموده و به موجب آن، حق دخالت در اداره امور شرکت را پیدا کرده و در سود و ضرر شرکت تجاری نیز سهیم می گردد. این حق، یک حق مالی منقول و قابل توقیف بوده و طرح دادخواست مطالبه آن، صرفا با درخواست انحلال شرکت، امکان پذیر می باشد.

در حقوق تجارت، علاوه بر سهام که در رابطه با شرکت های سهامی مطرح گردیده، در مقررات مربوط به شرکت های غیر سهامی، مفهومی، تحت عنوان سهم الشرکه، مورد توجه قانون گذار قرار گرفته و در مواد مختلف، به توضیح احکام و مقررات آن، پرداخته است.

نکته مهمی که در رابطه با این سهم شریک در شرکت های تجاری غیر سهامی، باید مورد توجه قرار گیرد، این مساله بوده که علاوه بر تفاوت های اساسی میان سهم الشرکه با سهام، مفهوم سهم الشرکه نیز کاملا متفاوت با سهم شریک از منافع و سود شرکت بوده و لذا، در صورت تمایل برای مطالبه این حق مالی، باید مطابق مقررات مربوطه اقدام نمود.

لذا، در این مقاله، پس از پاسخ دادن به این سوال که سهم الشرکه چیست، ویژگی ها، ماهیت حقوقی و نحوه طرح دادخواست مطالبه سهم الشرکه را توضیح داده و در انتها، تفاوت های سهم شریک در شرکت های غیر سهامی را با سهام، بررسی خواهیم کرد.

سهم الشرکه چیست

یکی از مفاهیمی که در حقوق تجارت و به طور اخص، مبحث شرکت های تجاری مطرح می گردد، مفهوم سهم الشرکه، می باشد. لذا، ممکن است این سوال، برای بسیاری از افراد مطرح گردد که سهم الشرکه چیست؟ از آنجا که این مفهوم، در شرکت های شخص، مطرح شده و در مبحث شرکت های سرمایه جایگاهی ندارد، لذا، لازم است تا ابتدا به توضیح تفاوت شرکت های شخص و شرکت های سرمایه پرداخته و سپس، به این سوال، پاسخ دهیم که سهم الشرکه چیست و تفاوت آن با سهام چه می باشد؟

شرکت های تجاری که در قانون تجارت و لایحه اصلاح قسمتی از این قانون، مورد تصریح قانون گذار، قرار گرفته و احکام و مقررات تاسیس، فعالیت و انحلال آن ها مشخص گردیده، به دو گروه کلی تقسیم می شوند: شرکت های سرمایه و شرکت های شخص.

در شرکت های سرمایه، شامل شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص و شرکت مختلط سهامی، در مقابل مالی که افراد، به شرکت آورده و به موجب آن، تامین بخشی از سرمایه نقدی یا غیر نقدی شرکت را بر عهده گرفته، حقی برای آنها در نظر گرفته می شود که به آن حق، سهم و به جمع آن، سهام گفته می شود. لازم به ذکر است که دلیل سرمایه نامیدن این شرکت ها، این مساله بوده که در این شرکت ها، شخصیت سهام داران، فاقد اهمیت بوده و لذا، آنها هر زمان که بخواهند می توانند با رعایت مقررات، شرکت تجاری را ترک کنند.

در مقابل شرکت های سرمایه، شرکت های شخص قرار داشته که شامل این شرکت های تجاری می باشند: شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت نسبی، شرکت تعاونی و شرکت مختلط غیر سهامی. در این شرکت ها، در مقابل آورده نقدی یا غیر نقدی شریک به شرکت، حقی برای او تعریف می گردد که این حق، سهم الشرکه نامیده می شود. در شرکت های شخص، شخصیت شرکا از اهمیت زیادی برخوردار بوده و لذا، انتقال سهم الشرکه به اشخاص ثالث و ترک شرکت توسط آنها، به راحتی امکان پذیر نبوده ونیاز به موافقت سایر شرکا دارد.

هر چند، سهم الشرکه، دارای تفاوت هایی با سهام، من جمله در نحوه مطالبه بوده، اما، وجه مشترک آن ها، این است که هم در شرکت های سرمایه و هم در شرکت های شخص، با تعلق سهام یا سهم الشرکه به سهام داران یا شرکا، این اشخاص، اولا، حق مشارکت در تصمیم گیری در امور شرکت را پیدا کرده و ثانیا، در سود و ضرر شرکت، سهیم شده و در صورتی که در پایان سال مالی، حاصل محاسبه ترازنامه شرکت، سود این شخص حقوقی باشد، می توانند سهم خود از سود خالص شرکت تجاری را مطابق اساسنامه آن، دریافت نمایند.

با توجه به توضیحات فوق، در پاسخ به این سوال که سهم الشرکه چیست، می توان گفت، سهم الشرکه، حقی است که شریک، با آوردن سرمایه به شرکت تجاری و تامین بخشی از دارایی آن، در شرکت کسب نموده و به موجب آن، حق دخالت در اداره امور شرکت را پیدا کرده و در سود و ضرر شرکت تجاری نیز سهیم می گردد.

لازم به ذکر است که به دلیل ماهیت خاص سهم الشرکه، نحوه مطالبه آن از شرکت نیز تابع قواعد و احکام خاصی بوده و تقدیم دادخواست مطالبه این حق، جز در موارد مشخص شده در قانون تجارت ،امکان پذیر نمی باشد. در بخش های آینده در مورد این دادخواست و نحوه مطالبه سهم الشرکه، بیشتر توضیح خواهیم داد. 

خصوصیات و ویژگی های سهم الشرکه

یکی از تفاوت های سهم الشرکه با سهام، تفاوت در ویژگی های این دو حق می باشد. به همین دلیل، پس از توضیح مفهوم سهم شرکا در شرکت های شخص، در این بخش، قصد داریم تا به این سوال، پاسخ دهیم که خصوصیات و ویژگی های سهم الشرکه چیست؟

سهم الشرکه، حق مالی است

حقوقی که اشخاص در روابط با یکدیگر دارند، بر دو نوع می باشند: حقوق مالی و غیر مالی. در پاسخ به این سوال که حقوق مالی چیست، می توان گفت، منظور از حقوق مالی، حقوقی است که موضوع آن ها، یک مال می باشد. از آنجا که سهم الشرکه نیز حقی است که شریک، نسبت به بخشی از اموال شرکت داشته، یک حق مالی محسوب می گردد.

سهم الشرکه، مال منقول است

اموال، در یک تقسیم بندی، به اموال منقول و غیر منقول، تقسیم می شوند. تفاوت این دو مال، در این مساله است که اموال منقول را می توان به راحتی جا به جا کرد، بدون آنکه خرابی به خود مال یا محل آن، وارد شود؛ اما، اموال غیر منقول را بدون خرابی خود مال یا محل آن نمی توان جا به جا کرد. علاوه بر این، قاعده ای در حقوق وجود داشته که چنانچه، شک کنیم که مالی، منقول یا غیر منقول بوده، اصل بر آن است که منقول می باشد که این قاعده، در مورد سهم الشرکه نیز اجرا گردیده و بنابراین، یک مال منقول می باشد.

سهم الشرکه، قابل توقیف است

هرچند، سهم الشرکه، دارای تفاوت هایی با سهام بوده، اما، یکی از وجوه اشتراک این حقوق مالی، آن است که هر دو، قابل توقیف می باشند. بنابراین، طلبکاران شریک شرکت تجاری، علاوه بر تقدیم دادخواست مطالبه طلب، می توانند برای توقیف سهم الشرکه وی، مطابق مقررات نحوه توقیف اموال، تحت عنوان تامین خواسته و یا در مرحله اجرای حکم قطعی، اقدام نمایند.

سهم الشرکه، قابل توثیق نیست

به موجب ماده 774 قانون مدنی: « مال مرهون، باید عین معین باشد و رهن دین و منفعت، باطل است . » با توجه به این ماده، شریک شرکت تجاری، نمی تواند سهم الشرکه خود در شرکت را، به رهن داده و وثیقه پرداخت طلب طلبکار قرار دهد.

ماهیت حقوقی سهم الشرکه

در بخش های قبل، به تعریف سهم الشرکه پرداخته و گفتیم که سهم الشرکه، حقی است که شریک در یک شرکت تجاری شخص داشته و دارای ویژگی هایی نظیر مالی بودن می باشد. در این بخش، قصد داریم تا با استفاده از ویژگی ها و خصوصیات این حق مالی، به این پرسش، پاسخ دهیم که ماهیت حقوقی سهم الشرکه چیست؟

با در نظر گرفتن ویژگی ها و خصویات سهم الشرکه و سایر احکام مربوط به آن که بعضا در قانون تجارت و بعضا، در حقوق تجارت مطرح گردیده، در توضیح ماهیت حقوقی آن می توان گفت، سهم الشرکه، یک مال منقول است که قائم به شخص شریک بوده؛ بدین معنا که وابسته به شخص او می باشد و بدون رضایت سایر شرکا، قابل انتقال به شخص ثالث نخواهد بود. به همین دلیل است که بر خلاف سهام، سهم الشرکه، بر روی برگه ای مستقل، درج نشده و این مورد، یکی از تفاوت های این حق مالی با سهام می باشد.

البته، از آنجا که سهم شریک در شرکت تجاری شخص، یک حق مالی بوده، طلبکاران شریک در شرکت تجاری، می توانند مطابق مقررات نحوه توقیف و دریافت سهم الشرکه، برای ثبت دادخواست مطالبه آن و توقیف این حق مالی، اقدام نمایند. هرچند که توثیق(به وثیقه گذاشتن) و رهن قرار دادن آن، توسط خود شریک، امکان پذیر نمی باشد.

نحوه طرح دادخواست مطالبه سهم الشرکه

مطالبه سهم الشرکه، مساله مهم است که هم ممکن است از سوی خود شریک، مطرح شده و هم ازسوی طبکاران وی، که البته، نحوه این مطالبه، تابع احکام و مقررات خاصی بوده و برای تقدیم دادخواست این دعوا، لازم است تا شرایط مقرر قانونی وجود داشته باشد. لذا، در ادامه، به توضیح نکات مربوط به نحوه طرح دادخواست مطالبه سهم الشرکه می پردازیم.

یکی از نکات مهمی که در رابطه با دادخواست مطالبه سهم الشرکه، باید مورد توجه قرار گیرد، این مساله بوده که سهم الشرکه، مفهومی متفاوت از سهم شریک از منافع و سود می باشد. بنابراین، در وضعیتی که شرکت، سود کرده، ولی بر خلاف مفاد اساسنامه، از تادیه سهم شریک از سود، خودداری می کند، شریک شرکت تجاری می تواند برای مطالبه سهم خود از سود شرکت، اقدام به تقدیم دادخواست کرده و یا اینکه طلبکار، این سهم را توقیف و صول نماید، بی آنکه نیاز به رعایت مقررات نحوه مطالبه سهم الشرکه باشد.

مطابق مقررات نحوه مطالبه سهم الشرکه که در قانون تجارت و در موادی مانند ماده 129 این قانون، مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته، دادخواست مطالبه این حق مالی، تنها در صورت تقاضای انحلال شرکت پذیرفته گردیده و سهم الشرکه شریک در شرکت تجاری شخص، صرفا پس از انحلال شرکت، قابل دریافت می باشد.

در صورتی که امکان درخواست انحلال شرکت، برای شریک وجود داشته و یا اینکه طلبکار وی، درخواست انحلال شرکت را به دادگاه ارائه دهد، بقیه شرکا می توانند سهم الشرکه شریک را به خود او یا طلبکار وی داده و با خارج کردن شریک از شرکت، مانع از انحلال آن شوند.

نحوه طرح دادخواست مطالبه سهم الشرکه نیز مانند سایر انواع دادخواست بوده و خواهان، در صورت وجود شرایط نحوه مطالبه سهم الشرکه که در قانون تجارت، مورد تصریح قرار گرفته، می تواند، با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، برای ثبت دادخواست خود اقدام نماید.

تفاوت سهم الشرکه با سهام

یکی از مسائل مهمی که در رابطه با سهم الشرکه، مطرح می شود، این سوال بوده که تفاوت این حق مالی با سهام چیست؟ در پاسخ به این سوال، باید گفت، تفاوت سهم الشرکه با سهام، در قانون تجارت، به طور ضمنی، مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته که شامل موارد زیر می باشد:

سهم الشرکه، اختصاص به شرکت های شخص داشته و سهام، مخصوص شرکت های سرمایه می باشد.

سهم الشرکه، یک حق قائم به شخص بوده و لذا، اصولا، غیر قابل انتقال می باشد؛ حال آنکه، شخصیت سهام دار، در سهام، اهمیتی نداشته و در نتیجه، سهام شرکت های سرمایه، قاعدتا قابل انتقال است.

فرق دیگر سهم الشرکه با سهام، که از تفاوت قبلی ناشی شده، این مساله بوده که سهم الشرکه، به شکل برگه ای مستقل، صادر نشده؛ در حالی که، سهام، به شکل برگه صادر می گردد.

از نظر نحوه انتقال نیز سهم الشرکه و سهام، دارای تفاوت قابل ملاحظه ای می باشند؛ با این توضیح که انتقال سهام، در صورت بی نام بودن، با قبض و اقباض و در صورت با نام بودن، با ثبت در دفتر ثبت سهام شرکت و بدون نیاز به رضایت سایر سهام داران، انجام گرفته؛ حال آنکه، برای انتقال سهم الشرکه به ثالث، بسته به مورد، باید تمام شرکا یا نسبت مشخصی از آنها، با انتقال موافقت کنند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد سهم الشرکه در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون سهم الشرکه پاسخ دهند.