مجازات معاونت در قتل

موجب وقوع جرم قتل(سلب حیات) شدن، از طریق اعمالی مانند ترغیب، تهدید و یا تسهیل وقوع قتل، بدون آنکه فرد، در کشتن مقتول، دخالت مستقیم داشته باشد، معاونت در قتل محسوب شده که مطابق قانون جدید، مجازات آن، حبس تعزیری درجه 2 یا 3 بوده و در برخی از موارد، مانند اکراه بر قتل، حبس ابد می باشد.

در جرایم عمدی، در صورتی که شرایط مقرر در قانون وجود داشته باشد، فردی که وقوع جرم را تسهیل کرده یا مرتکب اصلی عمل مجرمانه را به انجام آن، تشویق، تهدید یا ترغیب نموده و یا وسیله ارتکاب جرم را برای وی فراهم کرده، تحت عنوان معاون جرم، قابل مجازات می باشد.

یکی از انواع معاونت، معاونت در قتل بوده که هر چند از نظر شرایط وقوع جرم، مشابه سایر انواع معاونت می باشد، اما، بر خلاف آن موارد، دارای احکام و مقررات خاصی، به ویژه در بحث مجازات بوده که لازم است مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

لذا، در این مقاله، پس از پاسخ به این سوال که جرم معاونت در قتل چیست، مجازات این جرم و نحوه شکایت از آن را بررسی کرده و در پایان، به این پرسش نیز جواب خواهیم داد که مجازات دستور دهنده جرم قتل به چه صورت می باشد.

جرم معاونت در قتل

یکی از جرایمی که در قانون مجازات اسلامی، تعریف شده و قانون گذار، برای آن، مجازات در نظر گرفته است، جرم معاونت در قتل می باشد. از آنجا که معاونت در قتل، بر خلاف معاونت بسیاری از جرایم، دارای احکام ویژه ای بوده، لازم است تا با دقت، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. بنابراین، در این بخش، به این سوال پاسخ خواهیم داد که جرم معاونت در قتل چیست و در بخش های بعد، مجازات این جرم و نحوه شکایت از آن را بررسی می کنیم.

اگر بخواهیم به این پرسش جواب دهیم که جرم معاونت در قتل چیست، لازم است تا ابتدا، به تعریف معاونت و بیان مصادیق آن پرداخته و سپس، مفهوم معاونت در قتل و انواع مختلف این جرم خاص را توضیح دهیم.

معاونت، در قانون مجازات اسلامی تعریف نشده، اما قانون گذار در ماده 126 این قانون، به بیان مصادیق این جرم پرداخته و در تبصره ماده مزبور، برخی از ویژگی های معاونت را توضیح داده است. با توجه به این توضیحات، در تعریف معاونت می توان گفت:

معاونت در جرم، به معنی آن است که شخصی که در عملیات اجرایی جرم یا همان عنصر مادی آن، دخالت مستقیم نداشته، از طریق برخی از اعمال، مانند ترغیب، تهدید، تطمیع، تحریک، دسیسه، فریب یا سوء استفاده از قدرت، موجب وقوع جرم شده یا به ساخت وسیله ارتکاب جرم، تهیه آن یا ارائه روش ارتکاب جرم به مرتکب اقدام نموده و یا صرفا وقوع جرم را تسهیل کند. برای تحقق معاونت در جرم، لازم است که دو فاکتور وجود داشته باشد:

عمل معاون، باید قبل از عمل مجرم اصلی یا هم زمان با آن باشد؛ بنابراین، اعمالی که شخصی، بعد از وقوع جرم انجام داده، مشمول عنوان معاونت نمی باشد. به عنوان مثال، اگر فردی بعد از کشتن مقتول، جنازه او را مخفی کند، این عمل، معاونت در قتل نمی باشد.

قصد معاون باید با قصد مرتکب اصلی جرم، یکی باشد. پس اگر شخصی، به دیگری چاقو داده که برود با آن چاقو، فرد دیگری را تهدید کرده، اما گیرنده چاقو، به وسیله آن، مرتکب قتل شود، دهنده چاقو، معاون در قتل نخواهد بود.

بنابراین، با توجه به توضیحات فوق، در پاسخ به این سوال که جرم معاونت در قتل چیست، می توان گفت، موجب وقوع جرم قتل(سلب حیات) شدن، از طریق ترغیب، تهدید، تطمیع، تحریک، دسیسه، فریب یا سوء استفاده از قدرت یا ساخت وسیله قتل، تهیه آن یا ارائه روش کشتن به مرتکب و یا تسهیل وقوع قتل، بدون آنکه فرد، در کشتن مقتول، دخالت مستقیم داشته باشد، معاونت در قتل محسوب می گردد. در این نوع از معاونت نیز باید معاون، قصد کشتن داشته و عمل او، قبل یا همزمان با عمل قاتل باشد.

اما، در مورد انواع معاونت در قتل، باید گفت، هر چند، در قانون مجازات اسلامی، سه نوع قتل عمدی، شبه عمدی و خطای محض، مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته است، اما از آن جهت که در قتل شبه عمد و خطای محض، قاتل، قصد کشتن و سلب حیات ندارد و یکی از شروط مهم معاونت، یکی بودن قصد معاون و مرتکب اصلی جرم است، لذا، صرفا یک نوع از معاونت در مورد قتل، قابل تحقق بوده که همان، معاونت در قتل عمد می باشد.

مجازات معاونت در قتل چیست

اگر شخصی از طریق یکی از اعمال پیش بینی شده در قانون مجازات، مرتکب معاونت در قتل عمد شود، همانند سایر مجرمین، به مجازاتی که برای این جرم در قانون، پیش بینی شده است، محکوم خواهد شد. لذا، در ادامه، به این سوال پاسخ خواهیم داد که مجازات جرم معاونت در قتل چیست؟ و در بخش بعد، نحوه شکایت از این جرم را توضیح خواهیم داد.

بند (الف) ماده 127 قانون مجازات اسلامی، در بیان مجازات معاون جرم قتل عمد مقرر داشته : « در جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه »، برای مرتکب، در نظر گرفته خواهد شد؛ بنابراین، از آنجا که مجازات قانونی جرم قتل عمد، قصاص بوده که یکی از مجازات های سلب کننده حیات می باشد، مجازات معاونت در این نوع از قتل، حبس تعزیری درجه 2 یا 3 خواهد بود.

اما، حبس تعزیری درجه 2 یا 3 چیست؟ برای پاسخ به این سوال، باید به ماده 19 قانون مجازات، مراجعه کرد که بیان کننده درجات مجازات های تعزیری می باشد. بر اساس این ماده، حبس تعزیری درجه 2، عبارت است از حبس بیش از پانزده تا بیست و پنج سال و حبس درجه 3 نیز حبس بیش از ده تا پانزده سال، خواهد بود.

اما، علاوه بر مجازات اصلی معاونت در قتل عمد که به موجب بند (الف) ماده 127 مشخص گردیده، قانون گذار، در برخی از سایر مواد قانون مجازات اسلامی نیز برای بعضی از مصادیق خاص معاونت در قتل، مجازات های ویژه ای را تعیین کرده است که این موارد، عبارتند از:

اگر کسی دیگری را اکراه در قتل عمد کرده و به این ترتیب، موجب کشته شدن شخصی شود، هر چند، عمل اکراه کننده، عنوان جرم معاونت در قتل داشته، اما، بر اساس ماده 375 قانون مجازات، جزای چنین عملی، حبس ابد خواهد بود. لازم به ذکر است که معنی اکراه در قانون مجازات، همان معنی اکراه در قانون مدنی می باشد.

اگر کسی دیگری، مقتول را به وسیله ای نگه داشته، مانند اینکه او را با دست نگه دارد یا با طنابی به درخت ببندد، تا قاتل وی را بکشد، به چنین شخصی، ممسک گفته شده که در صورت وقوع قتل، مجازات وی، حبس ابد می باشد.

دلیل این حکم خاص، آن است که قانون گذار، در ابتدای ماده 127 قانون مجازات، مقرر داشته که مجازات های تعیین شده در این ماده، برای معاونت، در صورتی اعمال و اجرا می شوند که مجازات خاصی برای معاونت در آن جرم، در شرع یا قانون، پیش بینی نشده باشد. از آنجا که مجازات ممسک در قتل عمد، در شرع، مشخص گردیده و حبس ابد می باشد، لذا، حکم جرم معاونت در قتل عمد، به طریق امساک، حبس ابد خواهد بود.

اگر کسی، در موقع کشتن دیگری، دیده بان باشد، به این تریب که مواظب اطراف بوده تا قاتل عمل خود را انجام دهد، در این فرض خاص نیز مجازات جرم معاونت در قتل، کور کردن هر دو چشم دیده بان خواهد بود. دلیل این حکم نیز مانند مورد قبل می باشد.

پس از پاسخ به این سوال که مجازات جرم معاونت در قتل چیست، در بخش بعد، نحوه شکایت از این جرم و مراحل رسیدگی به آن را توضیح داده و خواهیم گفت که شاکی به چه صورت باید برای شکایت اقدام نماید.

نحوه شکایت و رسیدگی به جرم معاونت در قتل

در بخش قبل، به این سوال پاسخ دادیم که مجازات جرم معاونت در قتل چیست و گفتیم که به طور کلی، مجازات این جرم، حبس تعزیری درجه 2 یا 3 بوده، اما در موارد خاصی نیز احکامی ویژه برای مجازات معاون قتل، در قانون یا شرع، تعیین شده است. در این بخش، قصد داریم تا به توضیح نحوه شکایت و رسیدگی به جرم معاونت در قتل پرداخته و به این سوال پاسخ دهیم که مراحل شکایت از این جرم و رسیدگی به آن، طبق قانون آیین دادرسی کیفری چیست؟

در مرحله اول از مراحل نحوه شکایت از معاونت در قتل عمد، اولیای دم مقتول، باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه نموده و شکایت خود مبنی بر معاونت را از طریق این دفاتر، ثبت و برای دادسرای مربوطه، ارسال نمایند. لازم به ذکر است که پیش از هرگونه اقدام به شکایت، شاکی یا شاکیان، باید مراحل ثبت نام در سامانه ثنا را انجام دهند.

در مرحله بعد، پرونده به دادسرا ارسال گردیده و در صورتی که پس از انجام تحقیقات مقدماتی، معلوم گردد که جرمی اتفاق نیفتاده یا جرم معاونت در قتل، از سوی متهم انجام نگرفته، قرار متع تعقیب، صادر شده و در غیر این صورت، پس از صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست، پرونده به دادگاه کیفری یک ارسال می گردد.

در آخرین مرحله از مراحل نحوه شکایت از جرم معاونت در قتل، در صورتی که دادگاه، پس از تشکیل جلسه، وقوع جرم را از سوی متهم، محرز بداند، حکم بر مجرمیت و در غیر این صورت، رای برائت متهم را صادر خواهد کرد.

مجازات دستور دهنده جرم قتل

یکی از مواردی که ممکن است از مصادیق معاونت در جرم قتل، تلقی گردد، زمانی است که فردی، به دیگری دستور داده تا شخصی را بکشد. در این صورت ممکن است، این سوال مطرح گردد که آیا در این مورد، مجازات خاصی برای جرم معاونت در قتل، پیش بینی شده یا اینکه مجازات معاون، همان مجازات حبس درجه 2 یا 3 خواهد بود؟

برای پاسخ به این سوال، باید به مقایسه قانون مجازات اسلامی سابق و جدید پرداخت. مطابق ماده 211 قانون سابق: « اکراه در قتل و یا دستور به قتل دیگری، مجوز قتل نیست‌، بنابراین، اگر کسی را وادار به قتل دیگری کنند یا دستور به قتل ‌رساندن دیگری را بدهند، مرتکب، قصاص می‌ شود و اکراه ‌کننده و آمر، به حبس ابد محکوم می ‌گردند. »

اما، این ماده در قانون مجازات جدید، بدین شکل تکرار نشده و با تغییراتی همراه بوده است. به موجب ماده 375 قانون جدید:« اکراه در قتل، مجوز قتل نیست و مرتکب، قصاص می شود و اکراه کننده، به حبس ابد محکوم می گردد. »

بنابراین، همانطور که ملاحظه می شود، کلمه دستور و دستور دهنده، از متن ماده حذف شده است. لذ، در پاسخ به این سوال که مجازات دستور دهنده جرم قتل عمد چیست، باید گفت، اگر دستور دادن، با اکراه همراه باشد، مجازات دستوردهنده، حبس ابد است؛ اما، در حالتی که دستور دهنده، صرفا دستوری را به قاتل داده، اما وی را اکراه بر قتل نمی کند، مجازات وی، حبس تعزیری درجه 2 یا 3 خواهد بود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مجازات معاونت در قتل در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مجازات معاونت در قتل پاسخ دهند.