بر اساس قانون تجارت ، اسناد در وجه حامل ، به اسنادی گفته می شود که نام گیرنده در سند ، قید نشده و صادر کننده ، می بایست در سررسید مشخص ، مبلغ یا وجه مذکور در سند را به هر شخصی که حامل یا دارنده آن سند می باشد ، بپردازد . از جمله مزایای سند در وجه حامل ، سهولت در نقل و انتقال آن بوده و از معایب آن ، می توان به دشواری اثبات مالکیت در صورت مفقود یا سرقت شدن آنها اشاره نمود .
برای مشاوره اسناد در وجه حامل
برای مشاوره اسناد در وجه حامل
قانون تجارت ایران ، حاوی احکام مهمی در خصوص انواع اسناد تجاری از جمله چک ، سفته و برات می باشد و از آن جهت که تجاری محسوب شدن این اسناد ، آثار حقوقی مهمی به دنبال دارد ، صادر کنندگان این اسناد ، می بایست احکام مقرر در این قانون و سایر قوانین مرتبط را به صورت دقیق ، رعایت کنند .
در قانون تجارت ، ضمن بررسی احکام مربوط به این اسناد ، صدور برخی از این اسناد از قبیل چک و سفته را ، به صورت سند در وجه حامل نیز پیش بینی کرده است که سند در وجه حامل ، به معنای این است که وجه یا مبلغ مندرج در سند ، باید به هر شخصی که حامل یا دارنده سند است ، پرداخت گردد . از آن رو که ممکن است این قبیل اسناد ، گم یا دزدیده شوند و مشکلات زیادی را برای دارنده و صادر کننده سند ایجاد کنند ، طرفین باید از مقررات قانونی صدور این قبیل اسناد ، اطلاع کافی داشته تا با صدور آنها ، متضرر نشوند .
به همین مناسبت ، در این مقاله به بررسی مفهوم اسناد در وجه حامل بر اساس قانون تجارت ، ویژگی ها ، مزایا و معایب آنها و صدور چک و سفته در وجه حامل پرداخته و سپس ، اسنادی که صدور آنها در وجه حامل ممنوع است را مورد بررسی قرار داده ایم .
قبل از اینکه به بررسی اسناد در وجه حامل ، مزایا و معایب آن بپردازیم ، بهتر است این مطلب را توضیح دهیم که اصطلاح در وجه حامل یعنی چه ؟ در خصوص مفهوم و معنای اصطلاح در وجه حامل ، باید گفت که بر اساس قواعد حقوقی ، تصرف کردن در یک مال به عنوان مالک ، دلیلی برای مالکیت آن مال محسوب می شود ؛ مگر اینکه خلاف آن ، به اثبات برسد .
به عنوان نمونه ، زمانی که شخصی ، مالی را در اختیار دارد ، فرض بر این است که وی ، مالک آن می باشد ؛ مگر اینکه امر دیگری ، خلاف این موضوع را اثبات نماید که این قاعده را ، تحت عنوان قاعده یا اماره ید نامگذاری می کنند . در مورد اسناد و اوراق بهادار نیز ، این موضوع ، صادق است ؛ به همین دلیل ، در قانون تجارت ، زمانی که یک سند ، به صورت سند در وجه حامل است ، فرض بر این است که دارنده آن سند ، مالک آن محسوب می شود ؛ مگر در صورت اثبات خلاف آن .
با این توضیح ، باید گفت عبارت " در وجه حامل " ، یعنی حمل کننده یا دارنده ، نسبت به آن سند ، دارای حق مالکیت بوده و وجه مذکور در آن سند ، می بایست به شخصی پرداخت شود که آن سند را در اختیار دارد ؛ هر چند که وی ، هیچ دلیل دیگری برای اثبات مالکیت خود نسبت به آن ، در اختیار نداشته باشد .
بنابراین ، سند در وجه حامل ، به سندی گفته می شود که صادر کننده ، نام گیرنده را بر روی آن درج نکرده است و در قسمت گیرنده سند ، قید می شود که سند در وجه حامل است . لذا هر شخصی که سند را در دست داشته باشد ، مالک آن محسوب می شود و از طریق قبض و اقباض ، می تواند این سند را به دیگری منتقل کند .
قانون تجارت ایران ، به عنوان قانون مادر ، در زمینه تجار ، شرکت های تجاری و اسناد تجاری ، احکامی را بیان داشته است . در بحث از اسناد تجاری همچون چک ، سفته ، برات و غیره ، قانون تجارت ، احکام مربوط به اسناد در وجه حامل را نیز توضیح داده که از مواد 320 تا 334 این قانون را در بر می گیرد . لذا در این قسمت ، قصد داریم به بررسی اسناد در وجه حامل و انواع آن طبق قانون تجارت بپردازیم .
بر اساس قانون تجارت ، اسناد در وجه حامل تعریف نشده است ؛ لیکن می توان گفت که سند در وجه حامل ، به سندی گفته می شود که نام گیرنده ، بر روی سند قید نشده ؛ بلکه به صورت سند در وجه حامل نوشته شده است ؛ فلذا صادر کننده ، متعهد به پرداخت مبلغ معین ، در زمان سررسید تعیین شده ، به شخصی است که آن سند را در دست دارد و به عبارتی ، حامل یا دارنده آن سند محسوب می شود . مثلا دارنده چک در وجه حامل ، همان شخصی است که چک را در دست دارد ؛ حتی اگر بر روی چک ، نام وی قید نشده باشد .
بر اساس قانون تجارت ، انواع مختلفی از اسناد در وجه حامل را می توان مورد شناسایی قرار داد که در یک مفهوم کلی ، دارنده این اسناد ، مالک آنها محسوب شده و حق مطالبه وجه مذکور در آن سند را خواهد داشت ؛ مگر در صورت اثبات خلاف آن . انواع اسناد در وجه حامل در قانون تجارت ، شامل موارد زیر است :
چک در وجه حامل ؛ بر اساس ماده 312 قانون تجارت ، چک ممکن است در وجه شخص معین یا به حواله کرد و یا به صورت چک در وجه حامل صادر شود . بر این اساس ، اگر چک در وجه حامل صادر شده باشد ، دارنده چک می تواند به بانک مراجعه و اقدام به مطالبه مبلغ آن نماید .
سفته در وجه حامل ؛ بر اساس ماده 307 قانون تجارت ، سفته سندی است که به موجب آن ، امضا کننده متعهد می شود مبلغ مشخص شده بر روی آن را ، در موعد مشخص ، به شخص معین یا حواله کرد وی یا در وجه حامل ، پرداخت کند . طبق این ماده ، صدور سفته در وجه حامل نیز ، امکان پذیر می باشد .
سهام و گواهینامه موقت سهام ؛ بر اساس ماده 39 قانون تجارت ، در صورتی که سهام و گواهینامه موقت سهام شرکت های بازرگانی به صورت بی نام صادر شده باشد ، از جمله اسناد در وجه حامل محسوب شده و دارنده این سهام ، مالک آن محسوب می گردد .
اوراق قرضه و اسناد خزانه ؛ بر اساس قانون انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه ، این اسناد می توانند به عنوان بی نام صادر شوند که در این صورت ، نوعی سند در وجه حامل محسوب خواهند شد که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید .
در قسمت های قبل به بررسی مفهوم در وجه حامل و اسناد در وجه حامل در قانون تجارت پرداخته شد . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که ویژگی های اسناد در وجه حامل چیست و در قانون تجارت ، چه احکامی در خصوص این دسته از اسناد مقرر شده است ؟
یکی از ویژگی های مهم اسناد در وجه حامل ، این است که بر اساس ماده 320 قانون تجارت ، دارنده این اسناد ، مالک آنها محسوب شده و می تواند اقدام به مطالبه وجه مذکور در سند نماید ؛ مگر خلاف این امر اثبات شود که این امر ، یکی از مهم ترین مزایا و معایب اسناد در وجه حامل است .
یکی دیگر از ویژگی های این دسته اسناد ، این است که انتقال سند در وجه حامل ، از جمله سفته در وجه حامل، از طریق قبض و اقباض یا همان داد و ستد صورت می گیرد . لذا ، بر خلاف برخی از اسناد که با تشریفات خاصی ، از قبیل ظهرنویسی یا ثبت در دفاتر مربوطه و امضا ، به دیگری منتقل می شوند ، همین که سند در وجه حامل ، قبض و اقباض شود ، انتقال پیدا کرده است .
بر اساس ماده 321 قانون تجارت ، مدیون یا بدهکار سند در وجه حامل ، یعنی شخصی که مکلف به پرداخت وجه می باشد ، صرفا در صورتی مکلف است که مبلغ مذکور در آن را پرداخت کند که سند در وجه حامل را از فرد ، تحویل و رسید گرفته باشد که در قسمت بعد ، مزایا و معایب این دسته از اسناد را بیشتر توضیح خواهیم داد .
یکی از مهم ترین مزایای اسناد در وجه حامل ، سهولت نقل و انتقال آنها می باشد . همانطور که اشاره شد ، انتقال سند در وجه حامل ، به صورت قبض و اقباض این قبیل اسناد می باشد . یعنی به محض اینکه سند در دست دیگری قرار بگیرد ، وی دارنده آن ، محسوب و مالک آن تلقی می گردد . این امر ، سهولت نقل و انتقال اسناد در وجه حامل نسبت به برخی دیگر از اسناد که تشریفات دشواری برای انتقال آنها پیش بینی شده است را نشان می دهد و از این لحاظ ، امکان رقابت با اسکناس را دارد .
در عین حال ، همین مزیت ، می تواند از جمله معایب اسناد در وجه حامل نیز محسوب بشود . با این توضیح که چون اماره ید در مورد اسناد در وجه حامل جاری است ، دارنده این سند ، مالک آن محسوب می شود ؛ مگر اینکه با دلیل محکمه پسندی ، در دادگاه ، خلاف آن اثبات شود . لذا این امر ، لزوم نگهداری دقیق از اسناد در وجه حامل از قبیل سفته و یا چک را گوشزد می کند .
به عنوان نمونه ، در صورت صدور سفته در وجه حامل ، هر کسی که حامل یا دارنده آن باشد ، می تواند وجه آن را مطالبه نماید . لذا چون دارنده سند در وجه حامل ، مالک آن محسوب می شود ، در صورتی که این قبیل اسناد ، دزدیده یا مفقود شوند ، اثبات مالکیت آنها توسط مالک واقعی ، دشوار خواهد بود ؛ مثل سرقت چک که به صورت در وجه حامل صادر شده است .
علاوه بر این ، یکی دیگر از معایب سند در وجه حامل ، این است که کسانی که این قبیل اسناد را دست به دست منتقل می کنند ، پرداخت آن را تضمین نکرده و مسئول پرداخت آن نیستند . به همین دلیل ، ارزش و اعتبار اسناد در وجه حامل ، کاملا در گروی یک شخص می باشد که همان متعهد اصلی صادر کننده سند در وجه حامل می باشد .
در صورتی که شخصی قصد صادر کردن چک داشته باشد ، می بایست اطلاعات کافی در خصوص نحوه نوشتن چک را داشته باشد . یکی از موضوعات مهمی که بر روی برگه چک باید به صورت دقیق قید گردد ، نام دارنده چک می باشد که برای نقد کردن وجه آن می تواند به بانک مراجعه نماید ؛ لکن همانطور که گفته شد ، طبق قانون تجارت ، نوشتن چک در وجه حامل هم بلااشکال است .
در صورت صدور چک در وجه حامل ، نام شخص معینی بر روی برگه چک قید نشده و به این معناست که هر کسی که آن را در دست داشته باشد ، می تواند آن را به بانک برده و وجه آن را وصول نماید . اما از آن جهت که نوشتن چک در وجه حامل ، در مواردی از قبیل سرقت چک یا مفقود شدن آن ، سبب ایجاد مشکلاتی برای صادر کننده می شد ، در قانون جدید صدور چک ، صدور چک در وجه حامل و ظهرنویسی آن ، ممنوع اعلام شده است .
ممنوعیت صدور چک در وجه حامل ، به این صورت است که در مورد چک های صیاد ، صادر کننده می بایست اطلاعات مربوطه ، از جمله مشخصات گیرنده را در سامانه وارد کرده و دارنده نیز ، آن را تایید نماید . بر این اساس ، صدور و ظهرنویسی چک در وجه حامل ، دیگر امکان پذیر نخواهد بود که برای دریافت اطلاعات بیشتر می توانید مقاله زیر را مطالعه نمایید .
در قسمت قبل ، گفتیم که صدور چک در وجه حامل ، بر اساس قانون جدید صدور چک ، ممنوع شده است . اما سوالی که ممکن است مطرح شود ، این است که آیا صدور و ظهرنویسی سفته در وجه حامل امکان پذیر است یا خیر ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که یکی از انواع اسناد در وجه حامل بر اساس قانون تجارت ، سفته است که بر اساس این قانون ، نحوه نوشتن سفته ، می تواند در وجه شخص معین ، به حواله کرد و یا به صورت سفته در وجه حامل باشد .
پشت نویسی سفته نیز ، که به منظور انتقال حقوق مندرج در سفته به دیگری ، دادن وکالت به شخص دیگر برای مطالبه این حقوق و یا به منظور ضمانت دادن انجام می گیرد ؛ می تواند شامل سفته در وجه حامل نیز ، باشد . بنابراین ، بر خلاف چک ، که صدور و ظهرنویسی آن در وجه حامل امکان پذیر نمی باشد ، صدور و ظهرنویسی سفته در وجه حامل ، بر اساس قانون تجارت ، بلا اشکال است .
در قسمت های قبل ، ویژگی ها ، مزایا و معایب اسناد در وجه حامل پرداخته و انواع آنها را بر اساس قانون تجارت ، ذکر نمودیم . اما سوالی که ممکن است مطرح شود ، این است که آیا تمامی اسناد تجاری را می توان به صورت سند در وجه حامل صادر کرد ؟ لذا در این قسمت قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که صدور کدام سند تجاری در وجه حامل جایز نیست ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که برات ، یکی از انواع اسناد تجاری می باشد که به موجب آن ، شخصی به دیگری دستور می دهد در موعد مشخص ، مبلغی را به شخص دیگر ، پرداخت نماید . در خصوص اینکه آیا می توان برات را مانند چک و یا سفته در وجه حامل صادر کرد یا خیر ، قانون تجارت ، حکمی مقرر ننموده است .
لکن ، ر اساس بند 7 ماده 223 قانون تجارت ، نام دارنده برات ، باید حتما بر روی این سند ذکر گردد ؛ در غیر این صورت ، مشمول احکام قانون تجارت نخواهد بود . لذا می توان گفت که صدور برات در وجه حامل ، طبق قانون ، امکانپذیر نمی باشد . علاوه بر این ، طبق آنچه گفتیم ، بر اساس قانون جدید ، صدور چک در وجه حامل نیز ، ممنوع است .
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص اسناد در وجه حامل در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اسناد در وجه حامل پاسخ دهند .
برای مشاوره اسناد در وجه حامل
برای مشاوره اسناد در وجه حامل
عناوین اصلی این مقاله
مقالات مرتبط
ارتباط با ما
درصورتی که برای مشاوره در تمامی زمینه های ذکر شده در سایت، به دانش چندین ساله ما در این زمینه نیاز داشتید می توانید با شماره تلفن 9099075303 ( تماس با تلفن ثابت از سراسر کشور و به ازای هر دقیقه 290000 ریال ) در ارتباط باشید.
سایت مشاوره دینا یک مرکز خصوصی و غیرانتفاعی است و به هیچ ارگان دولتی و خصوصی دیگر اعم از قوه قضاییه ، کانون وکلا ، کانون کارشناسان رسمی دادگستری و .... هیچگونه وابستگی ندارد.
جهت ارئه انتقادات، پیشنهادات و شکایات با شماره تلفن 54787900-021 تماس حاصل فرمایید.
تمامی حقوق این سایت متعلق به دینا می باشد ©
