شلاق تعزیری

شلاق تعزیری، به مجازاتی گفته می شود که به موجب آن، در صورت ارتکاب جرایم تعزیری، با استفاده از یک نوار چرمی، ضرباتی بر بدن مجرم زده می شود که نحوه زدن این ضربات و همچنین، سایر احکام و مقررات آن، من جمله خرید و تبدیل آن، متفاوت از شلاق حدی است. در حال حاضر، قیمت هر 3 ضربه شلاق تعزیری، معادل 40 هزار تومان بوده و این مجازات، در دو مرحله صدور حکم و اجرای آن، تحت شرایطی، قابل تبدیل به جزای نقدی می باشد.

مجازات هایی که در قانون مجازات اسلامی، مطرح گردیده، به چهار گروه اصلی حد، دیه، قصاص و تعزیر تقسیم می گردد. منظور از تعزیر، مجازاتی است که در شرع، حکمی در مورد آن، صادر نشده و صرفا در قانون، با تعیین حداقل و حداکثر، مشخص گردیده و تعیین میزان دقیق آن، در اختیار قاضی می باشد.

یکی از انواع مجازت های تعزیری، شلاق است که علاوه بر نوع تعزیری، دارای نوع حدی نیز می باشد. نکته ای که باید به آن توجه شود، این مساله بوده که هرچند، هر دو این مجازات ها، دارای عنوان شلاق بوده، اما شلاق تعزیری، به عنوان یکی از مجازات های تعزیری، دارای احکام و قواعد مخصوص به خود است و یکی از مسائل مهمی که در رابطه با آن مطرح شده، بحث خرید و تبدیل این مجازات به جزای نقدی بوده که مورد سوال بسیاری از محکومین می باشد.

لذا، در این مقاله، ابتدا، به این سوال پاسخ داده که شلاق تعزیری چیست و سپس، نحوه زدن، خرید و تبدیل آن به جزای نقدی، قیمت و شرایط اجرای این مجازات بر زنان و تفاوت آن با شلاق حدی، توضیح داده شده است.

شلاق تعزیری چیست

 جرایمی که در قانون مجازات اسلامی، مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته، دارای مجازات های متفاوتی می باشند. یکی از این مجازات ها، مجازات شلاق بوده که خود به دو نوع شلاق تعزیری و حدی تقسیم می گردد. از آنجا که شلاق تعزیری، از نظر احکام و مقررات، به ویژه خرید و تبدیل به جزای نقدی، کاملا متفاوت با شلاق حدی بوده، لازم است تا به بررسی این نوع از شلاق پرداخته و به این سوال پاسخ دهیم که شلاق تعزیری چیست؟ سپس، در مرحله بعد، به توضیح تفاوت این شلاق با شلاق حدی بپردازیم.

از آنجا که شلاق تعزیری، یکی از انواع مجازات های تعزیری بوده، برای اینکه به تعریف مفهوم این نوع از شلاق بپردازیم، لازم است تا ابتدا، به این پرسش جواب دهیم که مجازات تعزیری چیست و با استفاده از مفهوم مجازات تعزیری، شلاق تعزیری را تعریف کنیم.

قانون گذار، در ماده 14 قانون مجازات اسلامی، مجازات های مقرر در این قانون را به چهار نوع کلی، تقسیم کرده است: حد، قصاص، دیه و تعزیر که البته، هر یک از این مجازات ها، خود دارای اقسام و زیرمجموعه هایی نیز می باشند.

تعزیر یا مجازات تعزیری، به مجازاتی گفته می شود که در شرع اسلام، پیش بینی نشده و قانون، آن را به عنوان مجازات، برای نقض مقررات حکومتی یا ارتکاب محرمات شرعی، در نظر گرفته است. این مجازات ها، در قانون، دارای حداقل و حداکثر بوده و تعیین میزان دقیق آن، توسط قاضی پرونده می باشد.

یکی از انواع مجازات های تعزیری، مجازات شلاق است که به مجازاتی گفته می شود که به موجب آن، در صورت ارتکاب جرایم تعزیری، با استفاده از یک نوار چرمی، ضرباتی بر بدن مجرم زده می شود که نحوه زدن این ضربات و همچنین، سایر احکام و مقررات آن، من جمله خرید و تبدیل آن به جزای نقدی، متفاوت از شلاق حدی می باشد.

مطابق ماده 19 قانون مجازات اسلامی، که تعیین کننده درجات مجازات تعزیری بوده، شلاق تعزیری، به سه درجه تقسیم می گردد: 1- درجه 6: شلاق از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرائم منافی عفت. 2- درجه 7: شلاق از یازده تا سی ضربه . 3- درجه 8: شلاق تا ده ضربه.

پس از پاسخ به این سوال که شلاق تعزیری چیست، در بخش های بعد، به توضیح نحوه زدن، خرید و تبدیل این شلاق به جزای نقدی، صحبت کرده و به این پرسش نیز جواب خواهیم داد که تفاوت شلاق تعزیری با شلاق حدی چیست؟

نحوه زدن شلاق تعزیری

شلاق تعزیری، یک از انواع مجازات های تعزیری بوده که علاوه بر امکان خرید و تبدیل به جزای نقدی، در نحوه زدن و اجرا نیز متفاوت از شلاق حدی بوده و اصولا، به دلیل خفیف تر بودن جرایم تعزیری، نسبت به جرایم حدی، اجرای این شلاق نیز در مقایسه با شلاق حدی، به نحو ملایم تری انجام می گیرد.

لازم به ذکر است که مقررات حاکم بر اجرای مجازات شلاق تعزیری، تا این اندازه، دارای اهمیت بوده که تخلف از این مقررات، می تواند اجرا کننده حکم را با ضمانت اجراهای حقوقی و کیفری مواجه کند. لذا، در این بخش، به توضیح نحوه زدن شلاق تعزیری پرداخته و به این سوال پاسخ خواهیم داد که احکام و مقررات حاکم بر اجرای این مجازات چیست؟

نحوه زدن شلاق تعزیری، در (آیین‌ نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌ های معین) که در سال 1398، به تصویب رئیس قوه قضاییه رسیده، مشخص شده است. بر اساس این آیین نامه، اجرای حکم شلاق تعزیری، با رعایت احکم و قواعد زیر، انجام می گیرد:

حکم شلاق تعزیری، با استفاده از یک نوار چرمی به هم تابیده فاقد گره، اجرا شده که طول این نوار، 100 تا 120 سانتی متر و قطر آن نیز در حدود 1.5 سانتی متر است.

اصابت ضربه های شلاق تعزیری، به چند قسمت از بدن، ممنوع می باشد: جلوی بدن و سر، صورت، گردن و عورت.

پیش از اجرای حکم شلاق، محکوم نباید از داروی بی‌ حسی و ضد درد، استفاده کند.

در صورتی که محکوم، در زمان اجرای مجازات شلاق تعزیری، بیهوش گردد، فرآیند زدن شلاق، متوقف شده و تا زمانی که کاملا بهبودی یابد، به تاخیر می‌ افتد.

در هنگام اجرای شلاق تعزیری، باید بدن محکوم، با لباسی متعارف، پوشیده بوده و در این مورد، نظر قاضی اجرای احکام کیفری، ملاک می باشد.

نحوه زدن شلاق تعزیری، بدین صورت بوده که محکوم علیهی که حکم قرار است در مورد وی اجرا گردد، باید بر روی شکم، خوابیده و مکان اصابت ضربه های شلاق، پشت بدن، به استثنای سر و صورت، گردن و عورت می باشد. ضربات شلاق، با شدت متوسط و به صورت یک نواخت، طی یک جلسه به محکوم زده شده و باید به کیفیتی باشد که سبب خطر جانی یا نقص عضو محکوم نشود.

در هنگام اجرای حکم شلاق تعزیری، قاضی اجرای احکام کیفری، حضور داشته و اجرای حکم، با نظارت وی انجام می گیرد، اما، شمردن تعداد ضربات، توسط نماینده او، صورت می گیرد. پس از پایان یافتن اجرای حکم، اجرای مجازات، در صورت مجلسی، قید گردیده و پس از امضا، توسط قاضی اجرای احکام کیفری، مامور اجرا و محکوم، ضمیمه پرونده کیفری می گردد.

خرید شلاق تعزیری

یکی از اصطلاحاتی که در میان عامه مردم، در ارتباط با مجازات شلاق تعزیری وجود داشته، بحث خرید آن بوده و این سوال، از سوی بسیاری از محکومین به این مجازات تعزیری مطرح می گردد که شرایط و نحوه خرید شلاق تعزیری چیست؟
پیش از آنکه به سوال فوق، پاسخ دهیم، لازم است به نکته اشاره کنیم که خرید شلاق، یک اصطلاح عامیانه و غیر حقوقی بوده که در قانون مجازات اسلامی، حرفی از آن زده نشده و معادل حقوقی آن که مورد پذیرش قانون می باشد، تبدیل شلاق به جزای نقدی است.

مطابق بند (ت) ماده 37 قانون مجارات، شلاق تعزیری، به عنوان یکی از انواع مجازات های تعزیری، قابل تبدیل به انواع دیگر مجازات های تعزیری، به میزان یک تا درجه کمتر می باشد. بنابراین، امکان تبدیل شلاق تعزیری به جزای نقدی، در حکم دادگاه و خرید آن، نیز وجود داشته که برای این تبدیل، باید یکی از شرایط تخفیف مجازات، وجود داشته باشد. این شرایط عبارتند از:

گذشت شاکی، همکاری موثر متهم با مقام تحقیق، وضعیت خاص ارتکاب جرم مانند انگیزه شرافتمندانه، اعلام جرم توسط متهم، پشیمانی متهم و حسن سابقه وی یا وضعیت خاص او مانند کهولت و بیماری، تلاش متهم برای کاهش آثار جرم، کم بودن زیان وارده در اثر جرم و دخالت ضعیف متهم در وقوع آن.

لازم به ذکر است که علاوه بر امکان خرید شلاق تعزیری، در مرحله صدور حکم، در مرحله اجرای رای نیز تحت شرایط خاصی، می توان برای تبدیل شلاق تعزیری به جزای نقدی اقدام نمود. با این توضیح که اگر مانع پزشکی، برای اجرای حکم وجود داشته و به تشخیص پزشکی قانونی، امید بر بهبودی محکوم نباشد، مطابق ماده 502 قانون آیین دادرسی کیفری، قاضی اجرای احکام، پرونده را برای تبدیل مجازات، به دادگاه صادر کننده رای قطعی ارسال کرده که ممکن است مجازات شلاق، به جزای نقدی تبدیل گردد.

تبدیل شلاق تعزیری به جزای نقدی

با توجه به اینکه مجازات شلاق، مجازات شدیدی بوده و در مقابل، جزای نقدی، مجازات خفیفی، در نظر گرفته می شود، یکی از سوالاتی که اغلب محکومین به شلاق، با آن مواجه بوده، این مساله است که آیا تبدیل شلاق تعزیری به جزای نقدی، امکان پذیر است و در صورت مثبت بودن پاسخ، شرایط آن چیست؟ 
در پاسخ به این سوال، باید گفت، تبدیل شلاق تعزیری به جزای نقدی، در دو مرحله صدور حکم و اجرای آن، مورد تصریح قانون گذار، قرار گرفته و هر کدام دارای شرایط خاصی بوده که طبق توضیحات زیر می باشد:

در مرحله صدور حکم، در صورتی که یکی از جهات تخفیف مجازات، از جمله گذشت شاکی، وضعیت خاص متهم مانند بیماری و کهولت وهمکاری موثر متهم، وجود داشته باشد، دادگاه می تواند شلاق تعزیری را به نوع دیگری از مجازت های تعزیری، من جمله جزای نقدی تبدیل کرده و به این امر، در حکم خود تصریح نماید.

در مرحله اجرای حکم نیز در صورت وجود مانع پزشکی و تشخیص پزشکی قانونی، مبنی بر نبودن امید بر بهبودی محکوم، قاضی اجرای احکام، اقدام به ارسال پرونده، به دادگاه صادر کننده رای قطعی نموده تا شلاق، به یکی دیگر از مجازات های تعزیری، من جمله جزای نقدی تبدیل گردد.

قیمت شلاق تعزیری

در بخش های قبل، به این سوالات پاسخ دادیم که شلاق تعزیری چیست و نحوه زدن آن چگونه است و گفتیم که شرایط خرید این مجازات و تبدیل آن به جزای نقدی، در قانون مجازات اسلامی، به چه صورت می باشد.

اما، یکی از سوالات مهمی که در رابطه با این نوع از مجازات تعزیری، برای بسیاری از متهمین، محکومین و خانواده های آنها مطرح بوده، بحث قیمت شلاق تعزیری است. به عبارت دیگر، هر ضربه از این شلاق، معادل چند تومان جزای نقدی می باشد؟

در پاسخ به سوالات فوق، باید گفت، مطابق ماده 27 قانون مجازات اسلامی: «... در صورتی که مجازات مورد حکم، شلاق تعزیری یا جزای نقدی باشد، هر روز بازداشت، معادل سه ضربه شلاق یا سیصد هزار (300.000) ریال است. چنانچه مجازات، متعدد باشد، به ترتیب نسبت به حبس، شلاق و جزای نقدی محاسبه می گردد. »

البته، بر اساس مصوبه مورخ شانزده آبان سال نود و پنج هیات وزیران، جزای نقدی بدل از حبس که در ماده (27) قانون مجازات اسلامی، مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته، از مبلغ 30 هزار تومان به مبلغ 40 هزار تومان، تعدیل شده است . بنابراین، هر چند، مصوبه در مورد حبس بوده، اما با توجه به معادل سازی مجازات ها، در حال حاضر، هر 3 ضربه شلاق تعزیری، معادل 40 هزار تومان، جزای نقدی می باشد.

شلاق تعزیری زنان

اجرای حکم شلاق تعزیری و نحوه زدن آن، تابع مقررات خاصی بوده که در (آیین‌ نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌ های معین) مشخص شده است.

قاعدتا، نحوه زدن شلاق تعزیری و شیوه اجرای آن، در زنان و مردان، یکسان بوده و تفاوتی با یکدیگر ندارند. با این وجود، به دلیل وضعیت خاص زنان، از حیث مواردی مانند بارداری و لزوم رعایت حجاب و شان آنها، اجرای شلاق تعزیری، بر این گروه از مجرمین، دارای تفاوت هایی با مجرمین مرد بوده که در ادامه به توضیح این موارد خواهیم پرداخت.

شلاق تعزیری مجرمین زن، با دستور قاضی اجرای احکام کیفری و به وسیله مامور با تجربه زن، اجرا گردیده و در هنگام اجرای حکم، مردان نباید حضور داشته باشند؛ با این وجود، در صورتی که مطابق مفاد حکم صادره ، حکم شلاق باید در یکی از اماکن عمومی، اجرا گردد، حضور مردان، ممنوع نبوده و مجازات، در حالتی اجرا می گردد که محکوم، نشسته باشد.

به علاوه، در صورت وجود یکی از این موانع، قاضی اجرای احکام، پس از تایید پزشکی قانونی، دستور تاخیر اجرای حکم شلاق تعزیری را تا رفع مانع، صادر خواهد کرد: بارداری، زایمان حداکثر تا شش ماه پس از وضع حمل، دوران شیردهی حداکثر تا دو سالگی کودک، بیماری جسمی یا روانی محکوم و دوران حیض یا استحاضه.

تفاوت شلاق تعزیری با شلاق حدی

شلاق تعزیری، تنها نوع شلاق، در قانون مجازات اسلامی نبوده و نوع دیگری از شلاق، تحت عنوان شلاق حدی نیز توسط قانون گذار، در این قانون، مطرح گردیده و احکام و مقررات آن، مشخص شده است. از آنجا که این دو نوع شلاق، از جهات مختلفی، دارای تفاوت با یکدیگر بوده، در این بخش، به توضیح تفاوت شلاق تعزیری با شلاق حدی می پردازیم.

میزان شلاق تعزیری، در قانون، به صورت حداقل و حداکثر، مشخص شده و قاضی در تعیین میزان دقیق آن در حکم، مخیر می باشد؛ اما، میزان شلاق حدی، به عنوان یک مجازات حدی، به طور دقیق، در شرع و قانون، تعیین شده و قاضی، ملزم است که به همان میزان، رای دهد. به طور مثال، مجازات رابطه نامشروع، از 1 تا 99 ضربه شلاق تعزیری است، اما مجازات شرب خمر، 80 ضربه شلاق حدی می باشد.

محکومیت فرد، به شلاق حدی، از موارد سوء پیشینه کیفری بوده و محکوم را برای دو سال، از حقوق اجتماعی محروم می کند؛ در حالی که محکومیت به شلاق تعزیری، حتی شدیدترین میزان آن، از موارد سوء پیشینه کیفری، محسوب نمی گردد.

چنانچه، قبل از اجرای حکم شلاق، محکوم، برای مدتی در حبس بوده، در هنگام اجرای شلاق تعزیری، این مدت، از تعداد ضربات کسر می گردد؛ اما، در اجرای شلاق حدی، حبس قبلی محکوم، اثری نداشته و مجازات شلاق، به طور کامل اجرا خواهد شد.

شلاق تعزیری، تحت شرایط خاص مقرر در قانون، قابل تخفیف، خرید و تبدیل به جزای نقدی بوده، اما در مورد شلاق حد، قاضی هیچ حقی، در تخفیف و تبدیل آن به سایر مجازت ها را نداشته و باید مطابق قانون، اجرا گردد.

نحوه اجرای این دو نوع شلاق نیز با یکدیگر تفاوت داشته؛ با این توضیح که شلاق حدی، در حالتی اجرا می شود که محکوم، ایستاده بوده و در مورد مردان، از شانه تا مچ پا و در مورد زنان، از شانه تا پایین کمر، اجرا می شود؛ اما شلاق تعزیری، در حالتی که محکوم بر روی شکم خوابیده، اجرا شده و صرفا به پشت بدن و به استثای سر و صورت، گردن و عورت زده می ‌شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شلاق تعزیری در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شلاق تعزیری پاسخ دهند.