ارث بردن از قیم

ارث بردن محجور از قیم، تنها در صورت وجود شرایط این امر، نظیر داشتن پیوند نسبی و یا سببی محجور و قیم، با یکدیگر، همچنین، فوت زودتر قیم از محجور، امکان پذیر است. نحوه تقسیم ارث قیم نیز بر اساس کسر ها و سهم الارث های مشخص شده در قانون مدنی، برای افراد هر طبقه از طبقات سه گانه ارث بوده و پس از اخذ گواهی حصر وراثت و حکم تقسیم ترکه از شورای حل اختلاف، امکان پذیر می گردد.

یکی از مهم ترین نهادهای حقوقی موجود در قانون مدنی که کاملا، برگرفته از شرع مقدس می باشد، نهاد حقوقی و قانونی ارث است که تحقق آن، منوط بر فوت مورث بوده و مقصود از آن، این می باشد که دارایی های شخصی که فوت می کند، در غالب ترکه، به صورت قهری، به وراث شرعی و قانونی او، نظیر همسر، فرزند، پدر، مادر و در صورت وجود شرایط، به سایر افراد موجود در طبقات ارث پیش بینی شده در قانون مدنی، تعلق گیرد.

با توجه به اینکه، قانون گذار، در مواردی، نیاز به قیم را برای افراد محجور، ضروری دانسته است، یکی از سوالاتی که در صورت فوت قیم مطرح می گردد، این بوده آیا ارث بردن از قیم، برای محجور، امکان پذیر خواهد بود یا خیر؟یا آیا قیم ارث میبرد؟ که در پاسخ باید گفت، ارث بردن از قیم، تنها در صورت وجود برخی شرایط خاص، امکان پذیر می باشد و بدون اثبات وجود این شرایط، تعلق ارث قیم به محجور، امکان نخواهد داشت.

از این رو، با توجه به اهمیت این مساله، در مقاله حاضر، قصد داریم، ابتدا، امکان یا عدم امکان ارث بردن محجور از قیم خود را مورد بررسی قرار داده و پس از توضیح شرایط ارث بردن از قیم، نحوه تقسیم ارث او را بگوییم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع و پاسخ به پرسش آیا قیم ارث میبرد، در ادامه مقاله، با ما همراه باشید.

آیا ارث بردن محجور از قیم خود امکان پذیر است

برای اینکه بتوانیم، به پرسش هایی از قبیل آیا ارث بردن محجور از قیم خود امکان پذیر است یا خیر؟ یا آیا قیم ارث میبرد پاسخ دهیم، ابتدا باید، در خصوص قیم، شرایط تعیین قیم و افراد واجد صلاحیت برای قیم شدن، همچنین، موجبات ارث و کسانی که از یکدیگر، ارث می برند، توضیح داده و سپس، بر مبنای مقدمات توضیح داده شده، امکان ارث بردن و شرایط ارث بردن از قیم را در خصوص محجورین، بررسی کنیم. 

پیش از پاسخ به پرسش آیا قیم ارث میبرد باید بگوییم قانون گذار، در قانون مدنی، تعریف مشخصی از قیم، ارائه نکرده است اما، مستفاد از موادی که در خصوص افراد نیازمند قیم و یا وظایف قیم و شرایط عزل و نصب آن، صحبت می کنند، می توان گفت، قیم کسی است که به حکم دادگاه، برای محجوری که از پدر و جد پدری (ولی خاص)، برخوردار نیست، تعیین می گردد تا امور مالی و در صورت نیاز، بر خی امور غیر مالی فرد محجور را مورد رسیدگی قرار دهد و نباید، دارای فساد اخلاقی، محجوریت، ورشکستگی بوده و یا اینکه به کلاهبرداری، محکوم شده باشد.

ماده 1218 قانون مدنی، مقرر می دارد: " برای صغاری که ولی خاص ندارند، برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آن ها متصل به زمان صغر آن ها بوده و ولی خاص نداشته باشند و برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آن ها، متصل به زمان صغر آن ها نباشد،" قیم تعیین می گردد. 

بر اساس این ماده، می توان گفت، صغیر و مجنون یا رشیدی که مجنون شدن یا سفیه شدن آن ها، از زمان صغر بوده و به عبارتی، متصل به زمان صغیر بودنشان باشد، همچنین، مجنون یا غیر رشیدی که این حالت در آن ها، متصل به صغر نبوده، در شرایطی که ولی خاص (پدر و جد پدری)، نداشته باشند، نیاز به قیم خواهند داشت.

 این قیم، می تواند، هر شخص واجد شرایطی که دادگاه مدنی خاص، صالح و مناسب بداند، اعم از مادر، مادربزرگ، دایی، عمو، خواهر، بردار یا حتی، شخصی غریبه باشد. شایان ذکر است، در صورتی که مادر محجور، واجد شرایط بوده و در قید حیات باشد، چنانچه ازدواج نکرده باشد یا در صورت ازدواج، اذن همسر خود را کسب نماید، نسبت به سایرین، برای قیم شدن، اولویت خواهد داشت، مگر اینکه خودش، تمایلی به این امر، نداشته باشد.

از آنجا که برای بررسی امکان ارث بردن محجور از قیم خود، علاوه بررسی حقوقی قیم، نیاز به بررسی، موانع ارث، افراد واجد شرایط برای ارث بری و موجبات ارث نیز هست، باید گفت، با توجه به قانون مدنی، سبب و نسب، همچنین، فوت زودتر مورث، نسبت به وارث، از شرایط موجب ارث بردن هستند و تنها کسانی از یکدیگر، ارث خواهند برد که یا به واسطه ازدواج، با یکدیگر، رابطه سببی داشته باشند یا به واسطه خون و پیوند خونی، با یکدیگر، رابطه نسبی. 

بر اساس قانون مدنی، افراد طبقات ارث که به واسطه نسب از یکدیگر ارث خواهند برد، به ترتیب، پدر و مادر و فرزند و فرزند فرزندان آن ها؛ اجداد و برادر و خواهر و فرزندان آن ها و عمه و عمو و خاله و دایی و اولاد آن ها، می باشند و هر طبقه، خود دارای درجاتی نیز هست و افراد هر طبقه، تنها در صورتی ارث خواهند برد که هیچ فردی از طبقات قبل و درجات بالاتر از آن ها، وجود نداشته باشد و همچنین، هیچ مانعی نظیر قتل و لعان و کفر و... سایر موانع ارث نیز، مطرح نباشد.

با توجه به مقدمات فوق، در پاسخ به این پرسش که آیا ارث بردن محجور از قیم خود امکان پذیر است یا خیر؟ باید گفت، محجور، تنها در شرایطی از قیم خود، ارث خواهد برد که؛

اولا، قیم، با او رابطه نسبی یا سببی، داشته باشد و زودتر از فرد محجور، فوت نماید.

ثانیا، در صورت وجود رابطه نسبی محجور و قیم، محجور، در طبقه ای بوده که هیچ یک از افراد طبقات و درجات بالاتر، نسبت به او، وجود نداشته باشند.

 ثالثا، موانع ارث، وجود نداشته باشد. شایان ذکر است، چنانچه قیم، تا یک سوم اموال خود را نسبت به محجور، وصیت کند، این امر نیز بدون وجود رابطه سببی یا نسبی، می تواند، سبب ارث بردن از قیم، برای محجور شود. در ادامه، در خصوص شرایط و نحوه تقسیم ارث قیم، از منظر قانون، توضیح خواهیم داد.

شرایط ارث بردن از قیم

پس از توضیح امکان ارث بردن محجور از قیم خود، در این بخش از مقاله، قصد داریم، از منظر قانون مدنی و قانون امور حسبی، درباره شرایط ارث بردن از قیم، برای محجورین، صحبت کنیم و به پرسش آیا قیم ارث میبرد پاسخ داده و بگوییم، چه شرایطی، باید وجود داشته باشند تا سبب ارث بردن محجور از قیم شوند. این شرایط، عبارتند از: 

وجود یک پیوند سببی یا نسبی (خونی)، میان فرد محجور و قیم؛ مثلا، شخصی، قیم همسر محجور خود شود (پیوند سببی) یا مادری، قیم فرزند محجور خود (پیوند نسبی یا خونی)

قیم دارای پیوند نسبی یا سببی با محجور، زودتر از شخص محجور، فوت نماید.

محجور دارای پیوند نسبی با قیم فوت شده، در طبقه ای از طبقات ارث، قرار گیرد که افرادی در طبقات و درجات بالاتر از او، وجود نداشته باشند. مثلا، چنانچه قیم، دایی شخص محجور باشد و بعد از فوت خود، دارای همسر و فرزند و پدر و مادر باشد، محجور از او ارث نخواهد برد؛ چراکه افراد مذکور، در طبقات و درجات بالاتری از طبقات سه گانه ارث، نسبت به محجور قرار دارند.

مانعی از موانع ارث، نظیر کفر محجور دارای جنون ادواری یا محجور غیر رشید، وجود نداشته باشد. 

قیم، بر اساس یک وصیت نامه رسمی، خود نوشت یا سری، علی رغم اینکه هیچ رابطه خویشاوندی، اعم از سببی یا نسبی، با محجور نداشته، تا یک سوم اموال خود را در صحت عقل و با اختیار، برای محجور، وصیت کند.

نحوه تقسیم ارث قیم

در قسمت های قبل، در خصوص امکان و شرایط ارث بردن از قیم، برای محجور، توضیح داده و به پرسش آیا قیم ارث میبرد پاسخ داده و گفتیم که قانون مدنی، در چه حالاتی، ارث بردن محجور از قیم خود را مجاز و قانونی می داند، پس از صحبت از شرایط ارث بردن از قیم و موارد امکان آن، در این بخش، قصد داریم، درباره نحوه تقسیم ارث قیم از دو جهت، یکی نحوه و مراحل قانونی امر و دیگری، میزان سهم الارث محجور، توضیح دهیم که به شرح زیر می باشد:

نحوه تقسیم ارث قیم، بدین صورت خواهد بود که یکی از وراث یا اشخاص ذی نفع، مثلا، قیم جدید شخص محجور، باید، با طی کردن مراحل قانونی، از قرار گرفتن گواهی فوت و تنظیم استشهادیه محضری تعیین وراث، اقدام به ثبت دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت نماید تا وراث قانونی قیم، مشخص شوند.

سپس، هریک از وراث یا اشخاص ذی نفع، باید، اقدام به ثبت دادخواست تقسیم ترکه نموده تا شورای حل اختلاف، اقدام به صدور حکم، در این زمینه نماید و پس از آن، هریک از وراث، بر مبنای سهم الارث و حصه قانونی خود، می تواند، بعد از پرداخت مالیات بر ارث، برای انتقال و یا تنظیم سند، در خصوص اموال منقول یا غیر منقولی که به او، به ارث رسیده اقدام کند.

در خصوص نحوه تقسیم ارث قیم، از جهت کسر سهم الارث ها نیز لازم به توضیح است که این امر، بر اساس کسرهای مندرج در قانون مدنی که در خصوص هر طبقه از طبقات سه گانه ارث، پیش بینی شده است، صورت می گیرد که در زیر، ما، صرفا، چند نمونه از پر کاربردترین آن ها را خواهیم گفت؛ چرا که عمدتا، یا فرزند قیم پدر و مادر محجور خود می شود و برعکس یا شوهر، قیم زوجه محجور خود و زوجه، قیم زوج محجور خود می گردد. در این موارد پر کاربرد، میزان کسر های سهم الارث محجور از قیم، به شرح زیر است:

 در صورتی که محجور، زوجه قیم متوفی باشد و قیم فوت شده، اگر شوهر او، فرزند داشته باشد، سهم زوجه محجور، یک هشتم از عین اموال منقول و قیمت اموال غیر منقول خواهد بود و صورت فرزند نداشتن مرد، سهم زوجه محجور، یک چهارم از عین اموال منقول و قیمت اموال غیر منقول می باشد. در صورتی که محجور، زوج قیم متوفی باشد و قیم فوت شده، اگر زن یا همان زوجه او، فرزند داشته باشد، سهم مرد از ارث زن، یک چهارم و در صورت فرزند نداشتن او، یک دوم خواهد بود.

در صورتی که قیم، فرزند شخص محجور باشد، یعنی، محجور، مادر یا پدر قیم باشند، چنانچه برای قیم، فرزندی باشد، سهم مادر یا پدر محجور، یک ششم و در صورتی که فرزندی برای محجور نباشد، سهم مادر یک سوم و سهم پدر، دو سوم خواهد بود. اگر قیم، هیچ همسر و فرزندی، نداشته و تنها پدر یا مادر محجور او زنده باشند، نحوه تقسیم ارث قیم، بدین صورت خواهد بود که پدر یا مادر، تمام ارث را خواهند برد.

در صورتی که قیم، مادر شخص محجور باشد، یعنی، محجور، فرزند قیم باشد و پدر و مادر قیم نیز در قید حیات نباشند و قیم، هیچ فرزند دیگری جز محجور، نداشته باشد، محجور، مالک تمام ارثیه خواهد شد و اگر با فرض نبود پدر و مادر قیم، فرزندان دیگری نیز جز محجور، داشته باشد، چنانچه تمام آن ها، پسر یا تمام آن ها، دختر باشند، ترکه به تساوی، میانشان، تقسیم می گردد و اگر، برخی دختر و برخی پسر باشند، پسران، دو برابر دختران، ارث خواهند برد. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد ارث بردن از قیم و نحوه تقسیم ترکه او در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ارث بردن از قیم و نحوه تقسیم ترکه او پاسخ دهند.