سفته امانت

سفته امانت، سفته ای است که به عنوان تضمین انجام تعهد و نه وسیله پرداخت، به یک شخص داده شده و گیرنده، صرفا در صورت عدم انجام تعهد، حق انتقال این سند تجاری به دیگری یا اقدام قانونی برای وصول آن را خواهد داشت. در صورتی که گیرنده، این شرایط را رعایت نکند، با مجازات خیانت در سفته امانت، مواجه شده که این مجازات، با توجه به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، به 3 تا 18 ماه حبس، کاهش یافته است.

اسناد تجاری، به ویژه سفته، به طور معمول، وسیله پرداخت بوده و به منظور پرداخت کردن وجوه معاملات، میان اشخاص رد و بدل می گردد. با این وجود، گاهی این اسناد، وسیله پرداخت نبوده، بلکه وسیله تضمین پرداخت و انجام تعهد متعد می باشند.

در این وضعیت، سفته داده شده، در دست گیرنده، امانت بوده و در صورتی که بدون اثبات عدم انجام تعهد و بر خلاف شرایط توافق، توسط گیرنده، به دیگری منتقل شده یا تلف، مفقود یا اجرا و نقد گردد، انجام دهنده این اعمال را با مجازات خیانت در سفته امانت مواجه خواهد کرد که می تواند تا بیش از یک سال، مجازات حبس باشد و قطعا مجازات سنگینی است. لذا، اشخاصی که اقدام به دریافت این نوع از سفته کرده، لازم است تا به منظور اجتناب از مواجه شدن با این ضمانت اجرا، از قواعد مربوط به اجرای این نوع از سفته و دفاع از اتهام خیانت در آن، در صورت طرح دعوای کیفری از سوی سفته دهنده مطلع باشند.

بنابراین، در این مقاله، ابتدا به این سوال پاسخ داده که سفته امانت چیست، سپس، جرم و مجازات خیانت در این نوع از سفته را توضیح داده و در ادامه، پس از صحبت در مورد اثبات امانی بودن سفته و دفاع از اتهام خیانت در آن، نمونه لایحه خیانت در سفته امانت را ارائه خواهیم کرد.

سفته امانت چیست

اشخاصی که با اسناد تجاری، به ویژه سفته، سر و کار داشته، با اصطلاح چک و سفته امانت، بسیار مواجه شده و بنابراین، ممکن است این سوال برای آنها مطرح شده باشد که منظور از سفته امانت چیست؟ در ادامه، به توضیح پاسخ این سوال خواهیم پرداخت.

در پاسخ به سوال فوق، باید گفت، اصولا، اسناد تجاری، به ویژه چک و سفته، وسیله پرداخت در معاملات بوده و اشخاص به منظور پرداخت وجوه در معاملات خود، اعم از تجاری و غیر تجاری، از این اسناد استفاده می نمایند.

اما، گاهی، هدف از دادن سفته به دیگری، پرداخت وجه معامله نبوده، بلکه تضمین پرداخت وجه معامله یا یک تعهد دیگر می باشد. به عنوان مثال، شخصی، خودرویی را به اقساط، از یک شرکت لیزینگ خریداری کرده و جهت تضمین پرداخت اقساط، چند فقره سفته به شرکت می دهد.

یا اینکه، مستاجر، بابت تضمین تخلیه ملک در تاریخ مشخص شده در قرارداد اجاره، یک فقره سفته، به موجر داده تا چنانچه، در تاریخ تعیین شده، از تخلیه و تحویل ملک خودداری نمود، موجر حق اقدام قانونی بر روی سفته را داشته باشد.

در تمامی این موارد، سفته در دست گیرنده آن، حالت امانت داشته و بنابراین، وی جز در موارد و شرایط مشخص شده در قرارداد، حق اقدام قانونی بر روی سفته و وصول وجه آن یا انتقال این سند تجاری را به دیگری نداشته و در صورت عدم رعایت این شرایط، ممکن است با شکایت صادرکننده سند تجاری، به مجازات خیانت در سفته امانت محکوم گردد.

با توجه به توضیحات فوق، در پاسخ به این سوال که سفته امانت چیست، باید گفت، سفته امانت، سفته ای است که به عنوان تضمین انجام تعهد و نه وسیله پرداخت، به یک شخص داده شده و گیرنده، صرفا در صورت عدم انجام تعهد، حق انتقال این سند تجاری به دیگری یا اقدام قانونی برای وصول آن را خواهد داشت.

جرم خیانت در سفته امانت

سفته ای که متعهد به منظور تضمین انجام تعهد، به طرف مقابل خود، یعنی متعهد له داده، در دست متعد له، امانت می باشد؛ یعنی، وی حقی بر انتقال این سند تجاری، به شخص دیگر را نداشته و انجام اقدامات قانونی، مانند نکول و طرح دعوای حقوقی به منظور وصول وجه سفته، از سوی وی، منوط به اثبات عدم رعایت تعهد از سوی متعهد می باشد.

به عنوان مثال، در صورتی که کارگری، بابت انجام کار برای مدت حداقل دو سال در یک کارگاه، سفته حسن انجام کار به کارفرما داده باشد، مطابق قانون سفته ضمانت حسن انجام کار، تا زمانی که کارگر، طبق شرایط قرارداد، در کارگاه مشغول به کار بوده، کارفرما امکان نقد کردن سفته از طریق انتقال به دیگری یا اجرا گذاشتن آن را نخواهد داشت.

حال، چنانچه، متعهد له و گیرنده سفته، بدون اینکه نقض تعهدی از سوی متعهد انجام گرفته، سفته را پیش از موعد، به شخص دیگری انتقال دهد یا پس از رسیدن موعد این سند تجاری، برای وصول وجه آن، از یکی از روش های قانونی اقدام کرده و یا اینکه با سوء نیت، سفته را تلف یا مفقود کند، مرتکب جرم خیانت در سفته امانت شده است.

پس از پاسخ به این سوال که جرم خیانت در سفته امانت چیست، در بخش های بعد، مجازات خیانت در این نوع از سفته را توضیح داده و به این پرسش نیز جواب خواهیم داد که راه ها و روش های اثبات امانی بودن سفته چیست.

مجازات خیانت در سفته امانت

در بخش قبل، به این سوال پاسخ دادیم که جرم خیانت در سفته امانت چیست و گفتیم که چنانچه، گیرنده سفته امانت، بدون اینکه نقض تعهدی از سوی متعهد انجام گرفته، برای انتقال سفته به دیگری یا وصول وجه آن و یا تلف یا مفقود کردن آن، اقدام کند، مرتکب جرم خیانت در سفته امانت شده است.

در این بخش، قصد داریم به بررسی مجازات خیانت در سفته امانت پرداخته و به این سوال پاسخ دهیم که آیا این مجازات، همچنان تابع قانون مجازات اسلامی بوده یا اینکه پس از تصویب این قانون، تغییراتی داشته است؟

مجازات خیانت در امانت سفته، در ماده 177 قانون مجازات اسلامی، مشخص شده است. به موجب این ماده: « هر گاه، اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌ هایی، از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن، به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا‌ هر کار با اجرت‌ یا بی اجرت، به کسی داده شده و بنا بر، این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود، یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او‌ بوده، آن‌ ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن‌ ها، استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد. »

بنابراین، مطابق قانون مجازات اسلامی، مجازات خیانت در سفته امانت، حبس از از شش ماه تا سه سال بوده و ضمنا، بر اساس قانون مزبور، جرم خیانت در سفته امانت، یک جرم غیر قابل گذشت است و بنابراین، با گذشت شاکی، اجرای مجازات متوقف نشده و صرفا ممکن است، در مجازات، تخفیف داده شود.

اما، با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، اولا، مجازات خیانت در سفته امانت، به 3 تا 18 ماه حبس، کاهش یافته و ثانیا، جرم خیانت در این سند تجاری، به یک جرم قابل گذشت تبدیل شده است.

اثبات امانی بودن سفته

در صورتی که دهنده سفته، مدعی باشد که سند تجاری داده شده به گیرنده، از نوع سفته امانت بوده، اما مورد خیانت او واقع شده، به منظور شکایت کیفری از گیرنده و اعمال مجازات خیانت در سفته امانت، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه کرده و برای ثبت و ارجاع شکایت خود به دادسرای مربوطه اقدام نماید.

اما، برای اینکه دادسرا، قرار جلب به دادرسی صادر کرده و پس از آن، دادگاه کیفری، حکم بر خیانت در سفته امانت دهد، لازم است تا شخصی سفته دهنده، موارد شرایط خاصی را اثبات کرده که مهم ترین آن ها، اثبات امانی بودن سفته می باشد. به همین دلیل، این سوال مطرح می گردد که راه ها و روش های اثبات امانی بودن سفته چیست؟

در پاسخ به این سوال، باید گفت، در صورتی که تضمین یا امانی بودن سفته، در متن این سند تجاری قید نشده باشد، هرچند، اثبات امانی بودن آن، دشوار تر شده، اما با این وجود، سفته دهنده می تواند با استناد به هر یک از ادله اثبات دعوی، برای ثابت کردن امانی بودن سفته در دست گیرنده اقدام نماید.

به عنوان مثال، در صورتی که در قرارداد جداگانه ای که میان طرفین تنظیم گردیده، به این مساله، تصریح شده باشد که سفته، بابت تضمین تعهد، به گیرنده داده شده، سفته دهنده می تواند با ارائه این قراداد که یک سند معتبر بوده، ادعای خود مبنی بر امانی بودن سفته را اثبات کند. همچنین، اثبات امانی بودن سفته، با استناد به شهادت شهود نیز برای دهنده این سند تجاری، امکان پذیر است که شرایط آن، تابع مقررات مربوط به شهادت می باشد.

دفاع از اتهام خیانت در سفته امانت

چنانچه، دهنده سفته، با این ادعا که سفته، در دست گیرنده امانت بوده، برای طرح دعوای کیفری و درخواست اعمال مجازات خیانت در سفته امانت اقدام نماید، گیرنده نیز این امکان را داشته تا در مقابل این اتهام، از خود دفاع کند. لذا، در ادامه، به این سوال پاسخ خواهیم داد که روش های دفاع از اتهام خیانت در سفته امانت چیست؟

مهم ترین روش دفاع از اتهام خیانت در سفته امانت، آن است که متهم اثبات نماید که تعهد واقعا انجام نگرفته و به دلیل عدم انجام تعهد، دارنده سفته، برای اقدام بر روی سفته، از طریق انتقال به غیر یا وصول وجه آن، محق بوده است.

روش دیگر دفاع از اتهام خیانت در سفته امانت، این روش بوده که متهم، امانی نبودن سفته را اثبات کند. به عنوان مثال، در صورتی که شاکی، با ارائه یک قراداد، مدعی امانی بودن سفته گردد، متهم نیز این امکان را داشته با ارائه پیامک های رد و بدل شده میان خود و شاکی، برای دادگاه اثبات کند که با توجه به توافق های بعدی میان طرفین، سفته از حالت امانی خارج گردیده و قرار بر این بوده که وجه آن، توسط متهم وصول گردد.

همچنین، در صورتی که دلیل استنادی شاکی، قرارداد بوده، متهم می تواند با درخواست ارجاع امر به کارشناس، جعلی بودن قرارداد را اثبات کرده یا چنانچه، دلیل استنادی شاکی، شهادت شهود باشد، برای جرح شهود وی اقدام نماید.

از دیگر روش های دفاع از اتهام خیانت در سفته امانت، اثبات عدم وجود یکی از عناصر قانونی جرم، توسط متهم می باشد. بنابراین، در صورتی که عدم وجود یکی از این عناصر ثابت شده، به عنوان مثال، متهم ثابت کند که در تلف کردن سند تجاری، سوء نیت نداشته، حکم بر مجازات خیانت در سفته امانت صادر نخواهد شد.

نمونه لایحه خیانت در سفته امانت

پس از پاسخ به این سوال که روش های دفاع از اتهام خیانت در سفته امانت چیست، در این قسمت قصد داریم تا یک نمونه لایحه خیانت در سفته امانت را ارائه کرده و فایل این لایحه را نیز در انتهای همین بخش، جهت دانلود خوانندگان محترم، قرار خواهیم داد.

جهت دانلود نمونه لایحه خیانت در سفته امانت، بر روی دکمه دانلود فایل، در باکس زیر کلیک نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد سفته امانت در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون سفته امانت پاسخ دهند.