شروط ضمن عقد نکاح

شروط ضمن عقد نکاح از جمله حق طلاق، حق اشتغال زوجه، حق تحصیل و... شروطی هستند که با امضای زوجین، حق و حقوقی را برای طرفین ایجاد می کند. پیش از این که زوجین این شروط را امضا نمایند می بایست اقدام به مطالعه دقیق هر شرط نموده و در صورتی که شرط مزبور مورد تاییدشان بود؛ اقدام به امضا نمایند.

گاهی شنیده می شود که خانمی می خواهد حق طلاق خود را با همسر آینده اش شرط کرده و یا حق تحصیل، یا حق خروج از کشور را به موجب عقد ازدواج به دست آورد. این شروط در اصطلاح حقوقی شروط ضمن عقد نام دارند. این شروط اعمم هستند از حقوق مالی و غیر مالی خانم در زندگی مشترک.

چرا که بر اساس قانون مدنی، زن و مرد می توانند هر شرطی که مخالف مقتضای عقد نباشد را ضمن عقد ازدواج در سند درج کنند که طرف مقابل، در صورت قبول و امضای آن شرط، متعهد به آن می شود. درج صحیح این شروط سبب می شود تا بسیاری از خلاء های حقوقی که متاسفانه در خصوص حقوق زنان بعد از عقد ازدواج وجود دارد جبران شده و از بسیاری از اختلافات پس از ازدواج کاسته شود.

به همین دلیل، در این مقاله ابتدا شروط ضمن عقد نکاح چیست را مطرح می کنیم و سپس به بررسی انواع شروط ضمن عقد ازدواج، بهترین شرایط ضمن عقد برای خانم ها و آقایان، امضا نکردن شروط ضمن عقد و شروط ضمن عقد به جای مهریه خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

شروط ضمن عقد نکاح چیست

به محض اینکه عقد ازدواج میان زن و مردی خوانده شد، آن دو با یکدیگر رابطه زوجیت پیدا می کنند. این رابطه زوجیت سبب می شود تا زن و مرد مکلف به انجام اموری در قبال همسر خود باشند. از جمله اینکه زن موظف به تمکین در برابر شوهر خود می شود و مرد موظف به پرداخت نفقه زن است. مرد موظف به پرداخت مهریه به زن است و در قبال آن حق تعیین محل سکونت یا منزل مشترک با مرد است.

به علاوه اینکه زن و مرد هر دو موظف به حسن معاشرت با یکدیگر و حفظ و بقای کانون خانوادگی هستند. در حالت عادی، انجام این تکالیف دشواری خاصی ایجاد نمی کند؛ مگر در صورتی که زن و شوهر با یکدیگر به اختلاف بخورند و یک یا هر دوی زوجین بخواهند با استفاده از حقوقی که به موجب قانون دارند، دیگری را در مضیقه قرار بدهند.

بر اساس قانون مدنی، عمده اختیاراتی که به موجب عقد ازدواج شکل می گیرد، اختیاراتی است که به مرد، و البته در راستای حفظ کیان خانواده داده می شود. در مقابل، زن از برخی از حقوق خود مانند مسافرت و خروج از کشور، ادامه تحصیل یا اشتغال به کار محروم می شود؛ مگر اینکه همسرش با آن موفق باشد.

به همین دلیل، قانونگذار این امکان را پیش بینی کرده است که زن و مرد در حین وقوع عقد نکاح بتوانند شرط و شروطی که می خواهند را تحت عنوان شروط ضمن عقد نکاح در سند ازدواج درج کنند. در پاسخ به این سوال که شروط ضمن عقد نکاح چیست؛ می توان بیان داشت که در این حالت، طرفی که عقد را امضا می کند، موظف است که به آن شروط عمل نماید.

انواع شروط ضمن عقد ازدواج

شروط ضمن عقد را به دو نوع مختلف می توان در عقد درج نمود. از سال 1360 به بعد، شروطی در سند ازدواج تحت عنوان شرط ضمن العقد پیش بینی شده است که سردفتر ازدواج مکلف است قبل از اجرای صیغه عقد انواع شروط ضمن عقد ازدواج​ را برای زوجین خوانده و مفهوم آن را به اطلاع آنها برساند. نکته مهم آن است که هر یک از طرفین می توانند هر کدام از این شروط را که موافق با آن باشند امضا کنند و هر کدام را که نخواهند امضا نکنند. مانند شرط تنصیف اموال و دارایی شوهر و وکالت به زن برای طلاق.

علاوه بر شروطی که به صورت نمونه در قباله های ازدواج وجود دارد و زن و مرد می توانند آن شروط را مدنظر قرار دهند، بر اساس ماده 1119 قانون مدنی، " طرفین عقد می توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند، مثل اینکه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود، یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوء قصد کند یا سوء رفتاری نماید که زندگی آنها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود، زن وکیل درتوکیل باشد که پس از اثبات تحقق شروط در محکمه نهایی خود را مطقه سازد ".

مصادیقی که در این ماده آمده است، تمثیلی هستند. لذا هرگونه شرطی که مخالف ذات عقد نباشد را می توان به عنوان شرط ضمن عقد و با توافق یکدیگر در عقد گنجانید. مثلا حق تحصیل زن، حق اشتغال زن، حق خروج از کشور برای زن و ... .

بهترین شرایط ضمن عقد برای خانم ها و آقایان

تا کنون در خصوص شروط ضمن عقد نکاح و انواع آن توضیحاتی ارائه شده است، اکنون قصد داریم به بررسی بهترین شرایط ضمن عقد برای خانم ها و آقایان بپردازیم. شرایط ضمن عقد بر اساس توافق زوجین تعیین می شود و حتی می توانند هیچگونه شرطی را ضمن عقد ازدواج در نکنند. برخی از شروط ضمن عقد با توجه به کاربرد آن ها در مقام دفاع از حقوق زنان از جمله شروط مهم برای ازدواج هستند: 

حق طلاق : حق طلاق به این معناست که زوجه از جانب زوج وکالت دارد تا هر زمان که اراده نمود خود را مطلقه کند، مانند حق طبیعی زوج که در قانون برای او در نظر گرفته شده است.

حق حضانت فرزند: حضانت فرزند اصولا مربوط به زمانی است که زوجین از یکدیگر جدا شوند و به معنای این است که در صورت جدایی زوجین، حق نگهداری فرزندان با زوجه باشد.

حق اشتغال: حق اشتغال یکی از شروط بسیار حین ازدواج می باشد و به موجب این شرط، زوج دیگر این حق را نخواهد داشت که همسرش را از اشتغال منع کند.

حق تحصیل: حق تحصیل به این معناست که خانم حق ادامه تحصیل را دارد و هر زمان که بخواهد در هر رشته ای که بخواهد می تواند تحصیل کند و شوهر این حق را ندارد که زن را از ادامه تحصیل منع نماید.

حق تعیین مسکن: به موجب این شرط زوجه حق انتخاب شهر و محل سکونت خود را برای پس از ازدواج دارد نکته اساسی این است که در صورت استفاده از این شرط موقعیت محل سکونت باید در سند درج گردد.

حق خروج از کشور: به این معناست که آقا به خانم وکالت بلاعزل می دهد که هر زمان که بخواهد می تواند بدون اجازه مجدد از شوهر خود از کشور خارج شود.

موارد فوق چند مورد از بهترین و کاربردی ترین شروط ضمن عقد ازدواج هستند. علاوه بر موارد مواردی دیگر را به توافق زوجین میتوان ضمن عقد ازدواج درج نمود. شروط ضمن عقد ازدواج حصری نیستند و زوجین می توانند حتی هیچ یک از شروط مذکور را نپذیرند. برای آشنایی بیشتر با شروط ضمن عقد مطالعه ذیل توصیه می گردد.

امضا نکردن شروط ضمن عقد

آشنایی با شروط ضمن عقد، مهم ترین شرط در درج نمودن این شروط ضمن عقد نکاح می باشد. سر دفتر ازدواج باید شروط را برای زوجین شرح دهد تا در صورت تمایل، زوجین اقدام به امضا نمودن شروط ضمن عقد نمایند. نکته قابل توجه این است که امضا نمودن شروط مذکور توسط زوجین به معنای پذیرش شروط و امضا نکردن شروط ضمن عقد به معنای نپذیرفتن آن می باشد.

همچنین لازم به ذکر است شروط ضمن عقد همانطور که از نام آن پیداست حین عقد ازدواج در سند ازدواج امضا می شوند، و اگر چنانچه این شروط توسط زوجین امضا نشود، به معنای نپذیرفتن آن شروط می باشد. حال اگر پس از ازدواج به دلایلی زوجه قصد استفاده از حقوق مزبور را داشته باشد، زوجین می توانند با مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی اقدام نمایند.

مطالعه شروط ضمن عقد به هنگام امضای ان امری ضروری می باشد چرا که افراد باید از جزئیات تعهدی که امضا می کنند آگاه باشند، اهمیت این امر از آن جهت است که در صورتی که خانم اقدام به استفاده از حقوق مزبور نماید، و شوهر ادعای جهل به امضای شروط ضمن عقد را مطرح نماید، چنین چیزی از جانب محکمه به هیچ وجه قابل قبول نمی باشد.

شروط ضمن عقد به جای مهریه

با توجه به شرایط اقتصادی امروز جامعه و مدرن شدن جوامع، امروزه جوانان و به ویژه زنان به دنبال احقاق حقوق خود می باشند. یکی از مواردی که به احقاق حقوق زنان کمک به سزایی کرده است جایگزینی شروط ضمن عقد به جای مهریه می باشد. برخی بانوان، به جای تعیین مهریه های سنگین، با تعیین میزان مهریه ای معقول اقدام به دریافت سایر حقوق مالی و غیر مالی خود در زندگی مشترک می نمایند.

درج شروط ضمن عقد همچون حق اشتغال، حق تحصیل و... باعث کاهش برخی اختلافات احتمالی میان زوجین می گردد. نکته مهم دیگر این است که اجرایی نمودن این حقوق بسیار راحت تر از دریافت مهریه های سنگین می باشد؛ چراکه با درج این شروط حق استفاده از هر یک از آن ها برای خانم وجود دارد و نیاز به مراجعه به مراجع قضایی نمی باشد.

همانطور که پیش از این نیز مطرح نمودیم شروطی را می توان ضمن عقد ازدواج درج نمود که قانونی بوده و خلاف مقتضای ذات عقد نکاح نبوده و مبطل عقد نباشند. عقد نکاح دارای شرایط خاص خود می باشد. برای آشنایی بیشتر با شرایط صحت عقد نکاح مطالعه مقاله زیر توصیه می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شروط ضمن عقد نکاح به کانال تلگرام حقوق خانواده مراجعه کنید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شروط ضمن عقد نکاح​ پاسخ دهند.