اثبات هبه

نحوه اثبات هبه در دادگاه، بدین صورت بوده که مدعی، باید دادخواست خود را تنظیم کرده و ادله استنادی، از جمله، سند و شهادت شهود را نیز در دادخواست، قید نماید. پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارجاع آن به شعبه، لازم است تا مدارک مربوط به ادله استنادی، همانند سند رسمی، در جلسه اول دادرسی ارائه شده و شهود نیز جهت ادای شهادت، حاضر گردند. 

هبه یا همان هدیه، عقدی است که در ضمن آن، واهب(هبه کننده) مالی را مجانا، به متهب(هبه گیرنده) تملیک می کند. اما، گاهی پس از انعقاد عقد هبه، به دلیل انکار آن، از سوی واهب یا اقدام واهب برای رجوع از هبه، لازم است تا وجود این قرارداد به اثبات برسد.

نکته ای که باید در این دعوا، مورد توجه قرار گیرد، این مساله است که اثبات هبه در دادگاه، دارای مراحل و نحوه مخصوص به خود بوده و بدین منظور، لازم است تا مدارک مربوط به ادله استنادی مدعی، به دادگاه ارائه شود؛ در غیر این صورت، امکان ثابت کردن قرارداد هبه، در دادگاه وجود نخواهد داشت.

لذا، در این مقاله، پس از توضیح ادله، مدارک، مراحل و نحوه اثبات هبه در دادگاه، در انتها، به این سوال، پاسخ خواهیم داد که آیا مطابق مقررات قانون آیین دادرسی مدنی، اثبات هبه شفاهی، امکان پذیر است یا خیر. 

ادله اثبات هبه در دادگاه

هبه، که عرف مردم عادی، آن را هدیه می نامد، عقدی است که در ضمن آن، واهب(هبه کننده) مالی را مجانا، به متهب(هبه گیرنده) می دهد. البته، صرف دادن مال، در این عقد، مالکیت، اتفاق نیفتاده، بلکه با انعقاد عقد هبه، مال هدیه شده(عین موهوبه) به مالکیت متهب در می آید.

اما، گاهی پس از انعقاد عقد هبه، واهب از عمل خود پشیمان شده و وقوع عقد و در نتیجه، مالکیت متهب بر مال هبه شده را انکار می کند. در این صورت، متهب، برای حفظ مالکیت خود بر عین موهوبه، باید برای اثبات هبه در دادگاه و گرفتن حکم، از طریقی مانند الزام به تنظیم سند رسمی هبه اقدام نماید.

از سوی دیگر، از آنجا که هبه، یک عقد قابل رجوع بوده و واهب می تواند این عقد را به هم بزند، در صورت اختلاف میان واهب و متهب، هبه کننده، باید برای اعمال حق رجوع خود و بر هم زدن هبه، به دادگاه مراجعه کرده که انجام این امر نیز نیازمند اثبات هبه می باشد.

اثبات هبه در دادگاه، همچون سایر دعاوی، دارای مراحل و نحوه مخصوص به خود بوده و بدین منظور، لازم است تا مدارک لازم به مرجع رسیدگی کننده، ارائه شود. اما، در هر حال، ثابت کردن این عقد، نیازمند ارائه یک سری از ادله اثبات دعوا است که مطابق مقررات قانون آیین دادرسی مدنی و قانون مدنی، این ادله، شامل موارد زیر می باشند:

اقرار

ماده 1259 قانون مدنی، در تعریف اقرار در دعوی حقوقی، مقرر داشته: « ... عبارت از اخبار به حقی است، برای غیر، به ضرر خود» بنابراین، اگر، انکار کننده هبه، ولو یک مرتبه، اقرار به انعقاد این عقد نماید، وجود هبه ثابت شده و نیاز به ارائه دلیل دیگر نمی باشد.

سند

ماده 1284 قانون مدنی، سند را این گونه تعریف فکرده است: «... عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع، قابل استناد باشد» لذا، اگر مدعی وجود هبه، مدارک مربوط به سند رسمی هبه نامه را به رویت قاضی رسانده یا اینکه سند عادی هبه نامه را ارائه کرده که به امضای طرف مقابل رسیده باشد، مطابق مقررات نحوه اثبات دعاوی، ادعای او به اثبات خواهد رسید.

شهادت(گواهی)

شهادت یا گواهی نیز در زمره ادله اثبات هبه می باشد. بنابراین، در حالتی که اشخاص غیر از واهب و متهب، در دادگاه، بر انعقاد هبه، خبر دهند، در صورت وجود شرایط قانونی شهادت، هبه اثبات می گردد. لازم به ذکر است که با توجه به اینکه دعوای اثبات هبه، یک دعوای مالی بوده، مطابق مقررات نحوه اثبات این دعاوی، شهادت دو نفر شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو شاهد زن، مورد نیاز می باشد. همچنین، شهادت یک شاهد مرد یا دو شاهد زن، همراه با سوگند مدعی نیز قادر به اثبات هبه در دادگاه خواهد بود.

سوگند(قسم)

در وضعیتی که مدعی هبه، هیچ دلیلی برای ثابت کردن ادعای خود ندارد، می تواند درخواست سوگند خوردن طرف مقابل را، به عنوان یکی ازا ادله اثبات دعوا، مطرح کرده و در صورت قسم خوردن منکر هبه، دعوا خاتمه می یابد و حکم به نفع طرف منکر، صادر می شود.

اماره

مطابق ماده 1321 قانون مدنی، «اماره، عبارت از اوضاع احوالی است که به حکم قانون یا در نظر قاضی، دلیلی بر امری شناخته می شود.» در این نحوه اثبات هبه، خواهان ، این امکان را داشته تا با استناد به امارات خاصی، مانند پرداخت وجهی از سوی هبه گیرنده(در هبه معوض) ادعای خود را اثبات نماید.

مدارک لازم برای اثبات هبه در دادگاه

استناد به ادله اثبات دعوا، در هر دعوایی، من جمله اثبات هبه، مستلزم ارائه مدارک مربوط به آن ادله است. مدارک لازم برای اثبات هبه در دادگاه، یک سری مدارک خاص و مشترک میان تمام دعاوی هبه نبوده و بسته به ادله مورد استناد، متفاوت می باشد. در ادامه، به توضیح این مدارک می پردازیم.

چنانچه، ادله مورد استناد برای اثبات هبه، شهادت شهود باشد، لازم است تا استشهادیه که در آن، مشخصات شهود و نشانی دقیق آنها قید شده و ضمنا، به امضای شهود نیز رسیده است، به دادگاه ارائه شود.

در صورتی که سند، به عنوان یکی از مهم ترین ادله، مورد استناد قرار گیرد، مدارک مربوط به آن، شامل اسناد رسمی یا عادی، باید در دادخواست قید شده و ضمیمه دادخواست گردد.

همچنین، در فرضی که اثبات هبه در دادگاه، از طریق استناد به اماره یا امارات موجود انجام گیرد، مدارک مربوط به آن امارات باید به دادگاه ارائه شود. به عنوان مثال، در هبه معوض(که در آن، هبه گیرنده نیز مالی را به هبه دهنده می دهد) ارائه رسید بانکی پرداخت وجه از سوی متهب، می تواند به اثبات عقد هبه منجر شود.

نحوه اثبات هبه در دادگاه

در بخش های قبل، در مورد ادله اثبات هبه صحبت کرده و گفتیم که جهت اثبات این عقد، لازم است تا بسته به ادله مورد استناد، مدارک لازم که مثبت وجود عقد هبه بوده، همچون سند رسمی و استشهادیه نیز در دادگاه ارائه گردد. اما، در نهایت، مدعی باید با استفاده از این ادله و مدارک، برای ثابت کردن هبه، مطابق مقررات مربوطه اقدام نماید که این امر، دارای نحوه و مراحل مخصوص به خود می باشد. بنابراین، دراین قسمت، به توضیح مراحل و نحوه اثبات هبه در دادگاه خواهیم پرداخت.

در ابتدا، مدعی باید، برای ثبت نام در سامانه ثنا و دریافت حساب کاربری از این سامانه، اقدام نماید که انجام این امر، به دو روش غیر حضوری و از طریق سامانه ثنا، به آدرس sana.adliran.ir و از طریق مراجعه حضوری به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، امکان پذیر می باشد.

در مرحله بعد، مطابق مقررات نحوه اثبات هبه در دادگاه، متقاضی باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی، دادخواست خود را ثبت کند.

در قسمت ضمائم دادخواست، باید ادله استنادی و مدارک مربوطه، ذکر شده و پس از اسکن مدارک توسط دفاتر، تصویر این مدارک، به پیوست دادخواست، برای دادگاه ارسال گردد.

از آنجا که اثبات هبه، در قالب هر دعوایی که مطرح گردد، یک دعوای مالی می باشد، لذا، در صورتی که ارزش مال موهوبه، تا 20 میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف و در غیر این صورت، دادگاه حقوقی، به دعوا رسیدگی خواهد کرد.

پس از ارجاع دادخواست به شعبه شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی و تعیین وقت دادرسی، خواهان باید در جلسه اول دادرسی، اصل مدارک مربوط به ادله استنادی خود را در دادگاه ارائه کند که در این صورت، با توجه به نوع مدارک، نحوه اثبات هبه در دادگاه نیز متفاوت می باشد.

به عنوان مثال، در حالتی که ادله مورد استناد، سند بوده، باید اصل سند، ارائه شود که در این صورت، اگر سند، رسمی باشد، صرفا ادعای جعل و اگر عادی باشد، علاوه بر ادعای جعل، اظهار انکار و تردید نیز نسبت آن سند، قابل طرح می باشد. در حالت جعل، مدعی جعل و در حالت انکار و تردید، ارائه کننده سند، باید برای اثبات صحت و اصالت سند اقدام نمایند که به طور معمول، از طریق ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری، انجام می گیرد.

همچنین، در فرضی که ادله استنادی مدعی، شهادت شهود بوده و استشهادیه را نیز به عنوان یکی از مدارک، ضمیمه دادخواست کرده باشد، شهود باید در دادگاه حاضر شده و مطابق مقررات قانونی، ادای شهادت نمایند.

اثبات هبه شفاهی در دادگاه

هبه، برای اینکه منعقد شده و آثار قانونی خود را بر جای گذارد، نیاز به توافق و تراضی واهب(هبه دهنده) و متهب(هبه گیرنده) داشته و اصولا، نیازمند تنظیم سند، اعم از رسمی و عادی نمی باشد؛ البته، مطابق ماده 47 قانون ثبت اسناد و املاک، در مورد املاک ثبت شده، هبه نامه باید به ثبت رسمی رسیده تا در مراجع رسمی، مانند دادگاه، قابل استناد باشد.

به هر حال، زمانی که برای هبه، سندی تنظیم نشده و قرارداد منعقد شده، به شکل شفاهی بوده، نیز لازم است تا مدعی، در شرایطی که هبه، مورد انکار طرف مقابل بوده، با استناد به ادله قانونی و ارائه مدارک لازم، برای اثبات آن اقدام نماید.

نحوه اثبات هبه در دادگاه، در فرضی که قرارداد منعقد شده، شفاهی بوده، مانند استرداد هدایای نامزدی، غالبا، از طریق شهادت شهود می باشد. با این توضیح که لازم است تا دو نفر شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو شاهد زن، در دادگاه، ادای شهادت نمایند. همچنین، شهادت یک شاهد مرد یا دو شاهد زن، همراه با سوگند مدعی نیز قادر به اثبات هبه در دادگاه خواهد بود.

البته، آنچه در مورد نحوه اثبات هبه، از طریق شهادت گفته شد، به این معنی نیست که با ادله و مدارک دیگر، نمی توان برای ثابت کردن هبه در دادگاه اقدام کرد. بنابراین، هر دلیلی که دارای اعتبار قانونی باشد، من جمله فیش واریزی در هبه شفاهی معوض، می تواند اثبات کننده هبه باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اثبات هبه در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اثبات هبه پاسخ دهند.