نحوه تحقیق از شهود یا مطلعین

نحوه تحقیق از شهود و مطلعین، به صورت غیر علنی، انفرادی و بدون حضور متهم می باشد. قاضی تحقیق یا بازپرس موظف است تا با رعایت قانون، از افرادی که ممکن است اظهارات آن ها در رفع و یا روشن کردن برخی از ابهامات پرونده، موثر باشد، تحقیق به عمل آورده و اظهارات آنها را در صورت مجلس قید و به امضا یا اثر انگشت، آنها برساند.

نحوه تحقیق از شهود و مطلعین، باید به صورت کاملا قانونی، انفرادی و غیر علنی صورت گیرد. با توجه به اهمیت اظهارات شهود و مطلعین، در روند پرونده، نحوه تحقیق از شهود و مطلعین نیز باید بر اساس مقررات و قوانین ذکر شده در آیین دادرسی کیفری و بدون حضور متهم جهت جلوگیری از ایجاد هر مشکلی صورت گیرد.

اهمیت موضوع نحوه تحقیق از شهود و مطلعین از این جهت است که، این تحقیقات باید بر اساس آنچه قانونگذار تعیین کرده، صورت گیرد و نباید از قانون تخطی گردد. چراکه عدم رعایت شرایط قانونی در نحوه تحقیق از شهود ومطلعین، موجب تبانی میان شهود و مطلعان با متهم شده و ابهامات دیگری را در روند تحقیق به وجود می آورد.

با توجه به اهمیت این موضوع در روند تحقیقات، ما در این مقاله به بررسی نحوه تحقیق از شهود و مطلعین در روند تحقیقات مقدماتی پرداخته ایم و انفرادی و غیرعلنی بودن تحقیق را به همراه اعتبار مطلع در دادگاه، به تفصیل توضیح خواهیم داد. 

انفرادی و غیرعلنی بودن تحقیق

تحقیق از شهود و مطلعین در دادگاه کیفری باید به صورت غیر علنی و انفرادی باشد. بر اساس ماده ۲۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری، تحقیق غیر علنی به این معناست که علاوه بر عدم حضور مردم، خود متهم نیز نمی تواند در این پروسه حضور داشته و از اظهارات شهود و مطلعین آگاه شود. در این صورت مطلع می تواند با آسودگی خاطر اطلاعات خود را در اختیار بازپرس قرار دهد. انفرادی و غیرعلنی بودن تحقیق، یکی از مهم ترین موارد در تحقیق از شهود و مطلعین است.

همچنین ماده ۲۰۷ قانون آیین دادرسی کیفری به انفرادی بودن تحقیق از شهود و مطلعین اشاره کرده و بازپرس را به تحقیق از شهود و مطلع به صورت انفرادی، یعنی بدون حضور شهود و مطلعان دیگر و حتی  متهم موظف می کند. قانونگذار به علت جلوگیری از تبانی توسط شهود و مطلعان با متهم، روند تحقیق از شهود را به صورت جداگانه و انفرادی قرار داده است.

البته این غیر علنی و انفرادی بودن جلسات تحقیق از شهود و مطلعین در دادگاه کیفری به معنای عدم حضور متهم برای جلوگیری از تبانی، عدم حضور رسانه ها و مردم می باشد. و این امر، مانع از حضور کارشناسان و یا افرادی که حضورشان برای ادامه روند تحقیقات ضروری بوده، نمی شود و با توجه به صلاحدید بازپرس، این افراد می توانند در جلسات تحقیق از شهود و مطلعان حضور داشته باشند.

نحوه تحقیق از شهود و مطلعین

تحقیق از شهود و مطلعین با توجه به تشخیص بازپرس، تقاضای متهم، درخواست و معرفی شاکی و یا دستور مقامات ذی ربط، به صورت قانونی انجام می شود. در واقع زمانی که بازپرس، حضور و تحقیق از شخصی را برای روشن شدن ابهامات موضوع ضروری بداند؛ شخص را به عنوان شاهد یا مطلع، برای تحقیقات احضار می کند. 

همانطور که گفته شد، بازپرس از هریک از شهود به صورت جداگانه و غیر علنی تحقیق می کند. قاضی تحقیق بر اساس آن چه در قانون تعیین شده، شرایط و نحوه تحقیقات، شروع به تحقیق از شهود و مطلعین می نماید. نحوه تحقیق از شهود و مطلعین، اطلاعات مورد نیاز بازپرس ، نحوه ثبت اظهارات و ...  به شرح زیر است:

پس از حضور شهود و مطلعان، ابتدا اسامی حاضران توسط بازپرس در صورت مجلس قید شده و بر اساس صلاحدید وی از جهت تقدم و تاخر، از شهود و مطلعان تحقیق به عمل می آید.

پیش از شروع تحقیق، بازپرس موظف است، مجازات و حرمت شهادت دروغ و کتمان شهادت، را به شهود گوش زد نماید. سپس بازپرس اطلاعاتی مانند، نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، مذهب، محل اقامت، پیام‌نگار (ایمیل)، شماره تلفن ثابت و همراه، درجه قرابت سببی یا نسبی و وجود یا عدم رابطه خادم و مخدومی مطلع با طرفین دعوی و سابقه محکومیت کیفری را از شهود سوال کرده و در صورت مجلس قید می کند.

پیش از شروع روند تحقیق از شهود و مطلعین در دادگاه کیفری، شاهد و مطلع ابتدا باید به عبارت ( به خداوند متعال سوگند یاد می‌کنم که جز به راستی چیزی نگویم و تمام واقعیت را بیان کنم. ) سوگند یاد کند.

اگر شاهد واجد شرایط ادای شهادت نبود، بازپرس می تواند اظهارات او را صرفا جهت اطلاعات بیشتر و بدون ادای سوگند استماع کند.

پس از ثبت اظهارات شهود و مطلعان در صورت مجلس، متن این اظهارات خوانده شده و توسط شاهد و مطلع، امضاء شده یا اثر انگشت زده می شود. چنانچه شاهد یا مطلع از ادای شهادت خودداری نموده و یا اظهارت خود را امضاء یا اثر انگشت نزند و یا به دلیلی قادر به انجام این امر نباشد، مراتب در صورت مجلس قید و به امضای بازپرس و منشی می رسد.

هرگاه شخصی به عنوان مطلع یا شاهد و نه به عنوان متهم احضار شود؛ تفهیم اتهام برای وی غیر قانونی بوده و در صورت قرار گرفتن شخص در مظان اتهام، براساس قانون، باید در وقت دیگری و با عنوان متهم احضار شود.

در صورتی که بیم خطر جانی، مالی و حیثیتی برای مطلع و خانواده ی او وجود داشته باشد، اما استماع اظهارات وی نیز ضروری باشد، بازپرس با توجه به موارد ذکر شده در ماده 214 قانون آیین دادرسی کیفری، عمل کرده و تدابیری مانند، عدم مواجه حضور مطلع با متهم یا شاکی، عدم افشای اطلاعات مربوط به مطلع اعم از مشخصات شخصی، خانوادگی و محل سکونت، اتخاذ می نماید.

در صورت عدم حضور شاهد یا مطلع با دلایلی مانند؛ کهولت سن، بیماری، یا زیاد بودن تعداد شهود مطلعان در محل های مختلف، بازپرس با توجه به ضرورت استماع شهادت شهود، باید در محل حضور یافته و اقدام به تحقیق از شهود نماید.

مواردی که در بالا توضیح داده شد، مختصری بر نحوه تحقیق از شهود و مطلعین در دادگاه کیفری بود که در آیین دادرسی کیفری به آن اشاره شده. بازپرس با رعایت موارد فوق اقدام به تحقیق از شهود  و مطلعین نموده و اظهارات آن ها را در صورت مجلس قید می نماید. لازم به ذکر است که، رعایت شرایط فوق نباید در حالتی قرار گیرد که با حقوق متهم در منافات باشد. در واقع رعایت حقوق متهم در جریان تحقیق از شهود و مطلعین ضروری است.

اعتبار مطلع در دادگاه

با توجه به مطالبی که به آن پرداختیم؛ در این قسمت به موضوع اعتبار مطلع در دادگاه پرداخته و مشخص می کنیم که آیا اظهارات مطلع در رای دادگاه تاثیری داشته یا صرفا جهت رفع ابهام و به منزله کسب اطلاعات مضاعف استماع می شود؟ آیا اعتبار مطلع در دادگاه همانند اعتبار شاهد بوده و به یک اندازه در رای دادگاه تاثیر دارند؟ اصلا مطلعین یعنی چه؟

ابتدا باید با این سوال شروع کنیم که، اصلا مطلعین یعنی چه؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت، مطلعین همانطور که از نام آنها نیز پیداست، به افرادی گفته می شود که نسبت به موضوعی آگاهی دارند، اما این آگاهی به صورت غیر مستقیم و به واسطه موضوعی دیگر بدست آمده است. این وجود واسطه در بدست آوردن اطلاعات، تفاوت میان شاهد و مطلع را آشکار می کند.

درمورد اعتبار مطلع در دادگاه چنین می توان گفت که، از آنجایی که مطلع برعکس شاهد، ارتباط مستقیمی با موضوع پرونده نداشته و اطلاعاتی بر اساس مشاهده مستقیم ندارد، اظهارات وی نسبت به شهادت شاهد در دادگاه از اعتبار کمتری بر خوردار است. درواقع شهادت شاهد می تواند تاثیر مستقیم حتی در رای صادره داشته باشد. اما این حالت در مورد اظهارات مطلع وجود ندارد.

البته این مسئله به معنای بی اهمیتی اظهارات مطلع نمی باشد، اظهارت مطلع در بسیاری از موارد می تواند موجب روشن تر شدن و یا حتی رفع بعضی از ابهامات شده و تا حدودی مسیر پرونده را تغییر دهد و حتی به عنوان اماره در صدور رای دادگاه تاثیر داشته باشد. اما از نظر اعتبار در مقام دادگاه، با توجه به عدم ارتباط مستقیم با موضوع، بیشتر در جایگاه رفع ابهام از آن استفاده شده و تاثیر مستقیمی در رای صادره ندارد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه تحقیق از شهود و مطلعین در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه تحقیق از شهود و مطلعین پاسخ دهند.