ازدواج محجورین

 ازدواج محجورین، در صورت وجود شرایط آن، نظیر اذن ولی قهری، در ازدواج صغیر ممیز و اظهار اراده ولی قهری، به جای صغیر غیر ممیز و مجنون دائمی، امکان پذیر بوده و آثار آن، ایجاد رابطه زوجیت و مکلف شدن محجور یا ولی او، حسب مورد، به پرداخت مهریه و نفقه همسر محجور یا فرزندان او، از اموال و دارایی های شخص دارای حجر، می باشد.

با توجه به اینکه عقد نکاح، اعم از دائم یا موقت، بستری سالم، برای رفع نیازهای عاطفی و جنسی انسان بوده و راهی معقول، برای بقای نسل است، قانون و شرع مقدس، بسیار، بر آن، تاکید داشته و همواره، افراد را به تشکبل خانواده از راه عقد نکاح، تشویق می کنند.

از آنجا که برخی افراد، به دلیل پاره ای از شرایط، نظیر حجر، از انعقاد تمام یا برخی عقود، منع شده اند، این سوال، مطرح می گردد که امکان و وضعیت ازدواج محجورین، به چه صورت است؟ قانون گذار، امکان ازدواج محجورین را پیش بینی کرده اما، برای آن، شرایط و قواعد بخصوصی را در نظر گرفته و تنها، با رعایت این قواعد و شرایط، ازدواج محجورین، امکان پذیر خواهد بود.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که آیا ازدواج محجورین امکان پذیر می باشد, سپس شرایط و آثار ازدواج محجورین را بررسی شده و در آخر مطالبی در خصوص وضعیت ازدواج محجورین ارائه شده است.

آیا ازدواج محجورین امکان پذیر می باشد

قانون مدنی، انواع و اقسام حجر را پیش بینی نموده و در ماده 1207 خود، محجورین را مشخص کرده است؛ مستفاد از این ماده، صغار، اشخاص غیر رشید یا سفیه و مجانین، محجور بوده و محجورین، بسته به نوع حجر، از تصرف در اموال خود و اعمال برخی حقوق مالی و غیر مالی خود، به طور کامل یا در برخی موارد، ممنوع هستند.

ازدواج نیز، یکی از عقود معین در قانون مدنی است که دین اسلام و قانون، به آن، تاکید بسیار داشته اند و همواره، دولت، سیاست های حمایتی ای را جهت تشویق این امر، در نظر می گیرد. اما، پرسشی که مطرح می شود این است که با توجه به وضعیت محجورین، آیا ازدواج محجورین امکان پذیر می باشد یا خیر؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت، قانون گذار، امکان ازدواج محجورین را در انواع حجر، پیش بینی کرده است اما، صرفا، در صورتی که شرایط مورد نظر قانون گذار، برای این امر، موجود باشد که در ادامه، به تفصیل، به توضیح این شرایط، در خصوص انواع محجورین، خواهیم پرداخت.

شرایط ازدواج محجورین

پس از بررسی امکان ازدواج محجورین، در این بخش از مقاله، قصد داریم، درباره شرایط این ازدواج، صحبت کرده و بگوییم که قانون مدنی، برای عقد نکاح یا ازدواج صغار، مجانین و سفها یا همان افراد غیر رشید، علاوه بر شرایط عمومی صحت تمام قراردادها، نظیر وجود قصد و رضا (حسب مورد در محجور یا ولی قهری او)، مشروعیت جهت و معیین بودن موضوع عقد، چه شرایط دیگری را در مواد خود، مد نظر قرار داده است. شرایط ازدواج محجورین، با توجه به نوع حجر آن ها، به شرح زیر است: 

شرایط ازدواج صغیر ممیز و غیر ممیز: برای ازدواج صغیر غیر ممیز، یعنی، طفلی که هنوز، به سن تمییز که اساسا، تا 7 سال در نظر گرفته می شود نرسیده، فارغ از جنسیت او، ولی قهری او، باید، با رعایت مصحلت طفل، این امر را اجازه کند اما در خصوص صغیر ممیز، مستفاد از ماده 1041 و 1043 قانون مدنی، پسران، تنها تا 15 سالگی و دختران، تا 13 سالگی و تا زمانی که باکره هستند، نیاز به اجازه ولی قهری خود، برای ازدواج دارند. 

شرایط ازدواج سفیه: برای ازدواج سفیه، صرفا، در خصوص مهریه، ولی قهری یا قیم او، باید، مهر تعیین شده را تنفیذ کند اما، اصل عقد نکاح، در مردان سفیه، در مواردی که بالای 15 سال هستند، شرایط ویژه ای نداشته و در صورت داشتن رضایت، قصد و مشروعیت جهت، قابل انعقاد است. در خصوص بانوان سفیه، چنانچه باکره باشند یا زیر 13 سال، اذن ولی قهری نیاز است و در غیر این موارد، صرفا، قبول میزان مهریه، از سوی ولی قهری، وصی یا قیم، باید، تنفیذ شود.

شرایط ازدواج مجنون دائمی و ادواری: مجنون دائمی، در هر حالت، صرفا، پس از تشخیص دکتر، مبنی بر ضروری بودن ازدواج برای او، با اجازه دادستان و توسط ولی قهری (یافتن همسری مناسب، از جانب او برای مجنون دائمی)، می تواند، ازدواج کند، اما مجنون ادواری مرد و زن غیر باکره، در دوره های افاقه، در صورت وجود قصد و رضا، مشروعیت جهت و رسیدن به سن 15 سال در مردان و 13 سال در زنان، می توانند، بدون نیاز به اذن ولی قهری، اقدام به عقد نکاح نمایند و نکاح آن ها صحیح و نافذ است. 

آثار ازدواج محجورین

همانطور که هر عقدی، دارای آثار حقوقی مخصوص به خود بوده، عقد نکاح محجورین نیز، مستثنی از این امر نیست و آثار حقوقی مخصوص به خود را ایجاد خواهد نمود، لذا، پس از صحبت از شرایط و امکان ازدواج محجورین، اعم از مجنون، سفیه و صغیر، در این بخش، قصد داریم، در خصوص آثار ازدواج این افراد، صحبت کنیم که به شرح زیر می باشد: 

ایجاد رابطه زوجیت، میان شخص محجور و همسر شرعی و قانونی او، از اولین آثار ازدواج محجورین است. از دیگر آثار ازدواج محجورین، مکلف شدن ولی قهری محجور، حسب مورد و بسته به نوع حجر، به پرداخت نفقه زوجه و فرزندان محجور، از اموال او می باشد. البته، در جنون ادواری، خود فرد، مکلف بر پرداخت نفقه می گردد.

مکلف شدن محجور یا ولی قهری او، حسب مورد و بسته به نوع حجر، بر پرداخت مهریه همسر محجور، از اموال وی، یکی دیگر از مواردی است که می توان، آن را به عنوان آثار ازدواج محجورین، بر شمرد. همانطور که گفتیم؛ سفیه، بر اساس قانون مدنی، یکی از مصادیق افراد محجور است و به همین علت، ازدواج او، شرایط ویژه ای دارد؛ علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص حکم ازدواج سفیه، می توانند، مقاله زیر را مطالعه نمایند.

وضعیت ازدواج محجورین

قبل از پاسخ به این پرسش که وضعیت ازدواج محجورین، در صورت انعقاد این عقد، توسط خود آن ها، چگونه است؟ لازم است تا وضعیت حقوقی قراردادهای منعقد شده توسط آن ها که عقد ازدواج نیز می تواند، یکی از عقود منعقد شده محجورین باشد را مورد بررسی قرار داده و سپس، به این پرسش که وضعیت ازدواج محجورین، در صورت انعقاد عقد ازدواج، توسط خود آن ها، به چه شکل است؟ پاسخ دهیم.

قانون گذار، در ماده 210 قانون مدنی، مقرر می دارد: "متعاملین باید، برای معامله، اهلیت داشته باشند." بر اساس این ماده، معامله بدون اهلیت قانونی، امکان پذیر نبوده و سبب عدم نفوذ و یا بطلان عقد صورت گرفته خواهد شد. همچنین، بر اساس ماده 211 قانون مدنی، "برای اینکه متعاملین، اهل محسوب شوند، باید بالغ و عاقل و رشید باشند." بر اساس این ماده، می توان گفت، مقصود از اهلیت، رشید بودن، داشتن عقل و بلوغ است و بدین ترتیب، محجورین، بسته به نوع حجر خود، از اهلیت انجام تمام یا برخی معاملات، برخوردار نیستند. وضعیت حقوقی معاملات محجورین، به شرح زیر است: 

وضعیت حقوقی معاملات محجور صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز: محجور صغیر، به دو دسته صغیر غیر ممیز و ممیز تقسیم می شود. صغیر غیر ممیز، طفلی است که به قدرت تمییز و تشخیص خوب و بد نرسیده که به طور معمول این سن، تا 7 سال در نظر گرفته می شود و مقصود از صغیر ممیز، صغیری است که به سن تمییز رسیده و می تواند، خوب و بد را تشخیص دهد. تمامی معاملات حقوقی صغیر غیر ممیز، باطل و در خصوص صغیر ممیز، بدین صورت است که معاملات مالی او، غیر نافذ بوده و نیاز به اجازه ولی قهری داشته، اما، در عقود صرفا نافع نظیر هبه، چنان چه هبه، نسبت به او انجام شود، می تواند، آن را بدون اذن ولی، انجام دهد.

وضعیت حقوقی معاملات محجور مجنون: مجنون، کسی است که از قوه تعقل و تفکر برخوردار نبوده و قوای دماغی (مغزی) سالمی ندارد. شخص، می تواند، به صورت دائمی یا به صورت ادواری، از حالت جنون، برخوردار باشد. کلیه معاملات و عقود مجنون دائمی، باطل بوده اما، معاملات مجنون ادواری، صرفا، در دوره جنون، باطل می باشد.

وضعیت حقوقی معاملات محجور سفیه یا غیر رشید: سفیه یا غیر رشید، شخصی است که از عقل معاش، برخوردار نبوده و از قوه تشخیص خوب و بد، در تصمیمات مالی، برخوردار نیست. معاملات مالی سفیه، غیر نافذ بوده و نیاز به اجازه ولی قهری دارد، اما، معاملات غیر مالی او، نافذ و صحیح است و به اذن هیچ شخصی، احتیاج ندارد.

با توجه به توضیحات فوق، در پاسخ به این پرسش که وضعیت ازدواج محجورین، در صورت انعقاد عقد نکاح، توسط خود آنها، به چه شکل است؟ باید گفت، بسته به نوع حجر، وضعیت ازدواج محجورین، توسط خود آن ها، مطابق شرح زیر است: 

ازدواج صغیر غیر ممیز، چنانچه توسط خود او و بدون اظهار اراده ولی قهری، به نیابت از او صورت گیرد، باطل است.

ازدواج صغیر ممیز: غیر نافذ بوده و نیاز به تنفیذ ولی قهری دارد.

ازدواج سفیه، توسط خود او، صحیح است و نیازی به اذن ولی قهری برای نفوذ آن نیست، اما در خصوص مهر، تنفیذ ولی قهری، لازم است.

ازدواج مجنون دائمی، توسط خود او، باطل خواهد بود و صرفا با انتخاب همسر از جانب ولی قهری یا قیم و پس از اجازه دادستان و تشخیص پزشک، بر ضرورت ازدواج برای او، ممکن بوده و ازدواج مجنون ادواری، با تصمیم خود او، صحیح است و به اذن ولی قهری، نیازی نیست؛ مگر در دختران باکره. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص ازدواج محجورین در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ازدواج محجورین پاسخ دهند.