اسناد خزانه اسلامی

بازار سرمایه گذاری کشور دارای ابزار های مختلفی است که هر کدام از این ابزارها با هدف مشخصی در بازار معامله می شوند. اسناد خزانه اسلامی که با نام اوراق اخزا شناخته می شود یکی از ابزار های کاربردی در بازار سرمایه کشور است که از طرف دولت منتشر می شود. این اسناد شامل اوراقی است که دولت به منظور تسویه طلب خود به پیمانکاران غیر دولتی اعطا می کند. 

به طور خلاصه اسناد خزانه اسلامی به اسنادی گفته می شود که دولت بابت تسویه بدهی خود به پیمانکاران غیر دولتی که در پروژه های دولت مشارکت داشته اند، با قیمت اسمی و دارای تاریخ سررسید واگذار می کند. 

اسناد خزانه اسلامی یا اخزا اوراق بهادار با نام است که به عنوان اوراق بدهی در نظر گرفته می شود. هدف از انتشار این اوراق تامین کسری بودجه دولت است، همچنین این اوراق مهمترین ابزار بازار پول برای اعمال سیاست های پولی است. دولت می تواند با انتشار اوراق اخزا مدت زمان تسویه بدهی های خود را به تعویق بیندازد.  

پیمانکاران غیر دولتی برای وصول بدهی های خود می توانند اوراق اخزا را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس به فروش رسانده و طلب خود را از دولت دریافت نمایند. در این مقاله توضیحات کاملی درباره اسناد خزانه اسلامی و ویژگی های آن ارائه می شود. 

اسناد خزانه اسلامی چیست

در بازار سرمایه ایران ابزارهای معاملاتی مختلفی وجود دارد که با استفاده از این ابزار می توان خطرات سرمایه گذاری را به میزان قابل توجهی کاهش داد. اسناد خزانه اسلامی یکی از ابزار های معاملاتی مطمئن با ریسک پایین در بازار سرمایه کشور است.

این اسناد که در بازار سرمایه با نام اوراق اخزا شناخته می شود، نوعی اوراق بدهی دولتی هستند. اسناد خزانه اسلامی یا اخزا نوعی اوراق با نام دارای قیمت اسمی و سررسید مشخص است که دولت برای تسویه بدهی های خود به پیمانکاران طلبکار غیر دولتی واگذار می نماید. دولت با استفاده از این روش تا زمان سررسید اوراق می تواند زمان پرداخت بدهی های خود را به تعویق بیاندازد.

علاوه بر این، ضامن این اسناد خزانه وزارت اقتصاد بوده و تا زمانی که خزانه داری کل کشور در تاریخ سررسید بدهی های دولت را پرداخت می کند، خطر سرمایه گذاری در این اوراق کاهش قابل توجهی خواهد داشت.

یکی از بزرگترین قابلیت های این اوراق قابلیت نقد شوندگی بالای آن است که به وسیله بازارگردان انجام می شود، در نتیجه اسناد خزانه اسلامی جزو معتبرترین و کم ریسک ترین اوراق بهادار در بازار به حساب می آید.

تفاوت اوراق خزانه اسلامی با سایر اوراق بهادار در زمان سررسید و پرداخت سود آن است، به طوری که زمان سررسید این اسناد یک تا سه سال است و هیچ گونه پرداخت سود دوره ای نیز برای آنها وجود ندارد. بنابراین بازدهی اوراق خزانه اسلامی از اختلاف قیمت خرید و مبلغ دریافتی در سررسید آن بدست می آید.

همانگونه که در متن گفته شد، اسناد خزانه اسلامی تاریخ سررسید مشخصی دارند و بر اساس این تاریخ نامگذاری می شوند. برای مثال اوراق خزانه اسلامی 020322، زمان سررسید این اوراق در 22 خرداد ماه 1402 را نشان می دهد.

ویژگی های اوراق اخزا

اسناد خزانه اسلامی یا اخزا اوراق بدهی دولتی هستند که از طرف دولت برای تسویه بدهی به طلبکاران غیردولتی که در پروژه های دولتی مشارکت داشته اند اعطا می شود. این اوراق جزو کم ریسک ترین اوراق بازار سرمایه هستند. در ادامه این بخش به ویژگی های اوراق اخزا خواهیم پرداخت.

اسناد خزانه اسلامی یا اوراق اخزا سود دوره ای مانند سهام شرکت ها ندارند و سود حاصل از این اوراق در زمان سررسید معمولا کمتر از یک سال است که در حدود همین زمان به دارندگان پرداخت می شود. سود اوراق اخزا شامل تفاوت قیمت اسمی و قیمت خریداری شده آن است.

این اسناد در بازار های فرابورس خرید و فروش می شوند، یعنی تمامی متقاضیان دریافت اوراق اخزا می توانند برای خرید این اوراق به بازار فرابورس مراجعه نمایند، پیمانکاران غیر دولتی نیز که این اوراق را در اختیار دارند، می توانند این اوراق در در بازار فرابورس به فروش رسانده و طلب خود را از دولت دریافت نمایند.

اسناد خزانه اسلامی یا اوراق اخزا با نماد های عددی شناخته می شوند که این اعداد تاریخ سررسید آن ها را نمایش می دهد. برای مثال اوراق اخزا 02۱۱۲۱ در تاریخ ۲۱ بهمن ماه سال 1402 به تاریخ سررسید خود می رسند.

اوراق اخزا دارای تاریخ سررسید کوتاه مدت یکساله و حداکثر سه ساله هستند که اغلب دارای دوره سررسید های ۴، ۱۳، ۲۶ و ۵۲ هفته ‌ای است.

اعتبار اسناد خزانه اسلامی

از نظر حسابداری دولتی، انتشار اوراق اخزا به دلیل ماهیت قابل واگذاری آن بار مالی مضاعفی را به دولت وارد نمی کند. از طرفی در مقابل سایر اوراق بهادار، دولت خود را ملزم به پرداخت بدهی خود به دارندگان این اوراق می داند. پرداخت پیش از حد اوراق اخزا به صورت طولانی مدت به عنوان یک منبع هزینه ای جدید پایداری دولت را تحت تاثیر قرار می دهد، زیرا به مرور زمان میزان بدهی دولت به طور قابل توجهی افزایش پیدا می کند.

دارندگان اوراق اخزا برای تسویه حساب خود با دولت طرف هستند، بانک مرکزی کشور ضمانت می کند که در صورتی که دولت نتواند اوراق قرضه خود را پرداخت نماید، بانک شخصا بدهی دولت را پرداخت خواهد کرد. در نتیجه در شرایط عادی این اوراق دارای امنیت بالا و ریسک پایین تری هستند.

با توجه به روند رو به رشد استفاده از اوراق بهادار به خصوص استفاده زیاد از اوراق خزانه اسلامی در کنار سایر اوراق بدهی در دوره های گذشته، تاثیرات استفاده از این اوراق بر پایداری مالی دولت به طور جدی مورد بررسی قرار می گیرد.

مزایای انتشار اسناد خزانه اسلامی

انتشار اسناد خزانه اسلامی برای دولت، پیمانکاران، فعالان بازار سرمایه و سرمایه گذاران مزایای بسیاری را به همراه دارد. در ادامه این بخش به مزایای انتشار اسناد خزانه اسلامی می پردازیم.

انتشار اوراق خزانه اسلامی برای دولت مزایایی متنوعی دارد، دولت با عرضه این اوراق می تواند قبل از هر کاری بدهی جاری خود را تسویه نماید 

اسناد خزانه اسلامی باعث تسریع پرداخت بدهی ‌ها به پیمانکاران می شود، پیمانکاران می توانند به فروش این اوراق در بازار فرابورس طلب خود را از دولت دریافت نمایند.

انتشار اوراق خزانه اسلامی، دولت را از ایجاد بدهی های بین المللی برای کسب منابع مالی بی نیاز می کند که به نوعی به حفظ استقلال کشور کمک زیادی خواهد کرد.  

این اوراق به دلیل اینکه سودی به آنها تعلق نگرفته و تنها با میزان تفاوت قیمت خرید و فروش آن ها یک سود جزیی دارند، باعث ایجاد نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار در اقتصاد کشور می شوند.

اسناد خزانه اسلامی را می توان زمینه ساز ایجاد بستر لازم برای توسعه ابزارهای مالی بازار در نظر گرفت، این اسناد همچنین ابزار موثری برای بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی و تنظیم حجم نقدینگی است.

اسناد خزانه اسلامی دارای ریسک معاملاتی کمتری هستند، همچنین به دلیل دارا بودن معافیت مالیاتی و قابلیت نقد شوندگی بالا در بازار معاملاتی مورد توجه قرار گرفته اند.

دستور العمل عرضه اخزا

به منظور عرضه اوراق اخزا مراحل و دستورالعمل هایی وجود دارد. در در ابتدا میزان ظرفیت استفاده دولت از اوراق اخزا، از سوی قانون بودجه تعیین می شود، و سپس آیین نامه های مرتبط آن تصویب می گردد. در ادامه روند عرضه اخزا دولت طرح های مورد نظر خود را به وزارتخانه ‌ها و نهاد های مربوطه اعلام می کند و سپس ارگان ها بودجه مورد نیاز خود را برای اجرای طرح های مورد نظر تخمین زده و به دولت اعلام می نمایند.

در مرحله بعد وزارت امور اقتصاد و دارایی به نمایندگی از دولت و از محل بودجه تخصیص یافته اوراق اخزا را صادر کرده و پس از واگذاری آنها به پیمانکاران با آن ها تسویه حساب می نماید. سازمان های مربوطه اسامی پیمانکاران طلبکار دولت را بر اساس بودجه اختصاص یافته و اولویت بندی انتخاب به بانک عامل اعلام می نمایند. بانک پس از احراز هویت طلبکاران، اسامی آن ها را در اختیار فرابورس ایران قرار می دهد.

در انتها اسناد خزانه اسلامی به صورت الکترونیکی منتشر شده و از طریق سامانه‌های معاملاتی بازار سرمایه به پیمانکاران تخصیص داده می شود. پیمانکاران می‌توانند با مراجعه به دستگاه یا وزارتخانه بدهکار، درخواست تسویه حساب خود را اعلام نمایند.

محاسبه بازده اسناد خزانه اسلامی

در هنگام خرید و فروش اسناد خزانه اسلامی، همیشه این دغدغه وجود دارد که باید این اوراق را به چه قیمتی بخریم با بفروشیم تا سود بیشتری نصیب ما شود. به منظور محاسبه سود اوراق اخزا از دو روش زیر استفاده می شود.

اولین روش برای محاسبه سود اسناد خزانه اسلامی، روش YTM یا همان بازدهی تا تاریخ سررسید است،  در این روش بازدهی سالانه اوراق براساس مدت نگهداری تا تاریخ سررسید آن محاسبه می شود. بنابراین اگر کسی قصد نگهداری اوراق اخزا تا زمان سررسید آن را دارد می تواند از روش YTM استفاده کند.

فرمول نهایی برای محاسبه بازده اخزا به روش YTM به شکل زیر است:

در این روش میزان بازدهی کل را محاسبه و سپس بر تعداد روز باقیمانده تا تاریخ سررسید تقسیم کرده و در نهایت با ضرب عدد بدست آمده در 365، سود ساده سالانه را محاسبه کرد. برای مثال اوراقی که تاریخ سررسید آن 200 روز دیگر است به قیمت 90 هزار تومان خریداری شده است، از آنجایی‌که در تاریخ سررسید قیمت اوراق به 100 هزار تومان می رسد، بازدهی این اوراق تا تاریخ سررسید حدودا 11 درصد و بازدهی سالانه آن نیز تقریبا 20 درصد خواهد بود. میزان سود اسناد خزانه را می توان به صورت آنلاین از طریق محاسبه سود اوراق در سایت شرکت فرابورس ایران مشاهده کرد.

پیگیری اسناد خزانه اسلامی

پیمانکاران غیر دولتی به منظور دریافت اسناد خزانه اسلامی، می توانند به دستگاه یا وزارتخانه بدهکار مراجعه کرده و درخواست تسویه حساب را اعلام نمایند. وزارت امور اقتصاد و دارایی در صورت نیاز به نمایندگی از دولت از محل ردیف بودجه با انتشار اسناد خزانه حساب طلبکار را تسویه می کند. پیمانکاران می توانند به صورت آنلاین اوراق اخزا را دریافت کرده و در صورت نیاز به نقد کردن آن قبل از موعد سررسید آن را در بازار فرابورس به فروش برسانند.

همان طور که در این بخش اشاره شد، معاملات اسناد خزانه اسلامی در بازار های ابزار مالی فرابورس انجام می شود، نحوه معاملات این اوراق مانند سایر اوراق بهادار دارای درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت است.

به منظور استعلام وضعیت اختصاص اسناد خزانه باید به سایت فرابورس مراجعه نمایید. در سایت فرابورس لطفا جهت اطلاع از آخرین وضعیت اختصاص اسناد خزانه با استفاده از کد رهگیری ارائه شده توسط بانک و همچنین شناسه/ کد ملی اقدام نمایید.

پس از ورود به سایت فرابورس کد رهگیری، کد ملی یا شناسه بانک و بانک بانک ارائه دهنده را وارد کرده و گزینه جستجو را انتخاب نمایید. 

پس از ورود به سایت فرابورس شماره تلفن همراه، شناسه دریافت شده از بانک و یا کد ملی را وارد کرده و گزینه جستجو را انتخاب نمایید. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اسناد خزانه اسلامی در کانال تلگرام سرمایه گذاری عضو شوید همچنین کارشناسان مرکز مشاوره سرمایه گذاری دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره سرمایه گذاری تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اعتبارات و محاسبه اسناد خزانه اسلامی (اخزا) پاسخ دهند.