عقد نکاح و حفظ حرمت جایگاه خانواده ، در فقه و قانون ، از اهمیت بسزایی برخوردار است و به همین دلیل ، احکامی نیز در راستای حفظ قداست آن ، مورد پیش بینی قرار گرفته است . یکی از احکام دین اسلام در حوزه خانواده ، این است که زنان ، پس از جدا شدن از شوهر خود و یا فوت همسر ، تحت شرایط خاص و در مدت زمان مشخصی ، باید عده نگه داشته و پس از سپری شدن آن ، اقدام به ازدواج مجدد نمایند .

فلسفه نگه داشتن عده ، جلوگیری از اختلاط نسل ، حفظ حرمت جایگاه خانواده یا در نظر گرفتن مدت زمانی جهت رجوع و حفظ پایداری کانون خانواده ، هر چه که باشد ، به هر حال ، در مدت زمان عده ، نمی توان با مردی غیر از شوهر ازدواج کرد و ازدواج در زمان عده ، ضمانت اجراها و آثار حقوقی و کیفری مهمی ، همچون حرمت ابدی زن و مرد و مجازات آنها را به همراه خواهد داشت . به همین دلیل ، آشنایی با احکام مربوط به ازدواج در زمان عده، ضروری می باشد .

بنابراین ، پس از پاسخ دادن به این سوال که آیا ازدواج در زمان عده امکان پذیر است ، حکم ازدواج در زمان عده ، مجازات و آثار حقوقی آن را بررسی کرده و به این سوال نیز پاسخ می دهیم که آیا در زمان عده می توان صیغه شد یا خیر .

آیا ازدواج در زمان عده امکان پذیر است

به طور کلی ، در قانون مدنی ، سه نوع عده برای زنان پیش بینی شده است که در نوع اول ، پس از فوت شوهر ، زوجه ، باید به مدت 4 ماه و ده روز ، عده وفات شوهر نگه داشته و در حالت دوم ، در صورت طلاق زن و شوهر در عقد دائم و در نوع سوم ، با خاتمه مدت یا بخشیدن باقی مدت صیغه ، زوجه ، می بایست به ترتیب ، عده طلاق ، عده انقضای مدت یا بذل مدت را نگه داشته و پس از آن ، در صورت تمایل ، با مرد دیگری عقد نکاح منعقد نماید .

البته ، ممکن است مدت زمان اختصاصی عده زن در طلاق و یا عده زن در عقد موقت ، با هم متفاوت باشند ؛ لذا آشنایی با احکام اختصاصی هر کدام از آنها ، ضرورت دارد . لیکن ، وجه مشترک عده زن ، این است که در همه این حالات ، زن ، در دوران عده ، مجاز به ازدواج با مرد دیگری نیست و صرفا اگر عده طلاق ، از نوع طلاق رجعی باشد ، مرد ، می تواند در طول مدت عده طلاق رجعی ، به همسر خود رجوع کرده و با وی ، زندگی کند .

بنابراین ، در پاسخ به این سوال که آیا ازدواج در زمان عده امکان پذیر است یا خیر ، باید گفت که اصولا ازدواج کردن در مدت زمان عده طلاق ، عده وفات شوهر ، عده بذل مدت و انقضای مدت عقد موقت ، امکان پذیر نمی باشد و از آن جهت که حکم ازدواج در زمان عده ، بطلان و گاها ایجاد حرمت ابدی میان زوجین است ، در قسمت های بعد ، به بررسی آثار و ضمانت های اجرایی این مطلب ، به تفصیل خواهیم پرداخت .

حتما بخوانید: عده زن و انواع آن

حکم ازدواج در زمان عده

ازدواج در زمان عده ، غیر ممکن است و اصولا ، به خاطر جلوگیری از اختلاط نسل ، حفط حرمت شوهر فوت شده و ایجاد حق اولویت برای شوهر در خصوص رجوع از طلاق ، زوجه ، مکلف است که در مدت عده طلاق ، از ازدواج با مرد دیگر ، امتناع نماید . به همین منظور ، می توان گفت که زنان ، در طول مدت عده ، در حکم زن شوهر دار می باشند و به همین دلیل است که نفقه زن در ایام عده طلاق رجعی ، به عهده شوهر سابق بوده و در طی مدت عده وفات شوهر نیز ، به زن ، نفقه تعلق می گیرد .

اما سوالی که در این خصوص قصد داریم به بررسی آن بپردازیم ، این است که حکم ازدواج در زمان عده چیست . به عبارت دیگر ، آیا ازدواج زنی که در طی مدت عده طلاق ، عده وفات شوهر یا عده عقد موقت ، به عقد ازدواج مرد دیگری در آمده ، به لحاظ شرعی و قانونی صحیح است یا خیر ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که علی القاعده ، فلسفه وضع عده برای زن ، جلوگیری از ازدواج کردن وی در این مدت بوده است . به همین خاطر ، باید گفت که حکم ازدواج زن در زمان عده ، هم به لحاظ شرعی و هم به لحاظ قانونی ، باطل بودن این ازدواج است . به این معنا که اگر زن ، در طی مدت عده ، با مرد دیگری ازدواج کند ، اصلا رابطه زوجیتی میان آنها شکل نگرفته و در صورتی که روابط زناشویی نیز میان آنها رخ داده باشد ، این روابط نیز نامشروع می باشند .

علاوه بر اینکه حکم ازدواج در زمان عده ، بطلان نکاح بوده و رابطه زوجیتی میان آن زن و مرد شکل نمی گیرد ، ازدواج در زمان عده ، آثار و ضمانت های اجرایی مهم حقوقی نیز در پی خواهد داشت که در قسمت بعد ، به توضیح آنها نیز ، خواهیم پرداخت .

بیشتر بخوانید: ازدواج با زن بیوه

 

آثار ازدواج در زمان عده

ازدواج با زن در طی مدت عده ، به لحاظ شرعی و قانونی ، ممنوع می باشد و در واقع ، عده زن ، یکی از موانع نکاح محسوب می شود . این ممنوعیت ، علاوه بر اینکه مقید به ضمانت اجرا و جرم انگاری شده است ، در خصوص رابطه زن و مرد نیز ، آثار حقوقی مهمی بر جای می گذارد . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که آثار ازدواج در زمان عده چیست ؟

در خصوص آثار ازدواج در زمان عده ، می بایست ماده 1050 و 1051 قانون مدنی را مورد بررسی قرار دهیم که در این مواد ، آثار ازدواج با زن شوهر دار در زمان عده ، بسته به اینکه مرد ، نسبت به حرمت نکاح در مدت عده طلاق ، عده وفات شوهر و یا عده عقد موقت ، عالم و یا جاهل باشد ، متفاوت خواهد بود که در این قسمت ، به شرح آن می پردازیم .

بر اساس ماده 1050 قانون مدنی ، هر کس زنی را با علم و اطلاع از اینکه وی ، در مدت عده طلاق یا وفات است و با علم و اطلاع از اینکه حکم ازدواج با زن در مدت عده ، باطل بودن و ممنوعیت آن است ، برای خود عقد کند ، علاوه بر اینکه ازدواج ، باطل است ، آن زن ، مطلقا بر آن مرد ، حرام ابدی می شود . بنابراین ، یکی از آثار ازدواج در زمان عده ، حرمت ابدی نکاح میان زن و مردی است که مرد ، با اطلاع از عده داشتن زن و حرمت ازدواج با وی ، به عقد خود در می آورد .

اما بر اساس ماده 1051 قانون مدنی ، در صورتی که مردی ، از روی جهل نسبت به اینکه زن ، در مدت عده طلاق یا وفات است و یا جهل نسبت به حرمت و بطلان ازدواج با این زن ، یا جهل نسبت به هر دوی این موضوعات ، با وی عقد نکاح منعقد کرده و میان آنها نیز ، نزدیکی یا رابطه زناشویی رخ داده باشد ، این ازدواج نیز ، به خاطر وقوع رابطه زناشویی ، باطل بوده و حرمت ابدی میان آنها ، ایجاد می گردد .

اما در حالتی که مرد ، نسبت به عده داشتن زن و حرمت ازدواج با وی ، جهل داشته ، اما علی رغم ازدواج با زن ، هنوز رابطه زناشویی میان آنها شکل نگرفته باشد ، علی رغم اینکه این ازدواج ، باطل می باشد ، اما آن دو نفر ، به هم حرام ابدی نشده اند و لذا ، پس از سپری شدن مدت عده طلاق یا وفات ، می توانند مجددا با هم ازدواج کنند .

بیشتر بخوانید: زنانی که عده طلاق ندارند

 

مجازات ازدواج در زمان عده

همانطور که در قسمت قبل بیان شد ، حکم ازدواج با زن در زمان عده ، علاوه بر اینکه بطلان ازدواج بوده ، در صورت علم مرد بر عده داشتن زن یا حرمت ازدواج با وی ، و یا در حالتی که مرد ، نسبت به این موضوعات علم نداشته ولی رابطه زناشویی میان آنها رخ داده باشد ، حرمت ابدی زن و مرد خواهد بود .

علاوه بر انحلال نکاح ، از آن جهت که ازدواج در زمان عده با زن ، ممنوع است ، در قانون مجازات اسلامی نیز ، برای این موضوع ، مجازات ، پیش بینی شده است که در این قسمت ، قصد داریم مجازات ازدواج با زن در زمان عده را ، مورد بررسی قرار داده و آثار و ضمانت اجرای کیفری آن را نیز ، توضیح دهیم .

بر اساس ماده 644 قانون مجازات اسلامی ، کسانی که از روی علم و اطلاع ، مرتکب یکی از این امور زیر شوند ، به مجازات حبس از شش ماه تا دو سال و یا به مجازات پرداخت جزای نقدی از 25 تا 100 میلیون ریال ، محکوم می شوند : هر زنی که در مدت عده طلاق یا وفات است، چنانچه با شخص دیگری ، عقد نکاح منعقد نماید ؛ در صورتی که منجر به روابط زناشویی نشود ؛ هر کسی که زن دارای عده طلاق یا وفات را برای خود عقد کند ؛ در صورتی که منجر به روابط زناشویی نشود .

بنابراین ، از جمله شرایط اعمال مجازات مرد و زن ، به خاطر ازدواج در زمان عده ، این است که طرفین ، نسبت به این موضوع ، اطلاع داشته باشند ، زن در مدت عده طلاق یا وفات باشد و رابطه زناشویی هم میان آنها شکل نگرفته باشد . لازم به ذکر است که اگر میان زن و مرد ، رابطه زناشویی شکل گرفته و طرفین نسبت به این موضوع ، علم داشته باشند که رابطه در مدت عده ، ممنوع است ، ممکن است به مجازات زنای محصنه یعنی رجم محکوم شوند .

علاوه بر این ، در ماده 643 قانون مجازات اسلامی ، برای سردفتران ازدواجی که از روی علم و اطلاع ، زن دارای عده را برای مردی عقد می کنند هم ، مجازاتی معادل حبس از شش ماه تا سه سال یا جزای نقدی معادل 50 تا 300 میلیون ریال و تا 74 ضربه شلاق ، در نظر گرفته شده است که اگر آن فرد ، دارای دفتر رسمی ازدواج و طلاق باشد ، برای همیشه از تصدی آن دفتر نیز محروم می شود .

بیشتر بخوانید: عواقب نگه نداشتن عده

 

آیا در زمان عده میتوان صیغه شد

در ارتباط با حکم ازدواج در زمان عده ، ممکن است این سوال نیز ، مطرح شود که آیا در زمان عده می توان صیغه شد یا ازدواج موقت در زمان عده نیز باطل است ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که به طور کلی ، در مدت عده طلاق ، عده بذل یا انقضای مدت صیغه و عده وفات شوهر ، نه تنها ازدواج دائم زن امکان پذیر نیست ، ازدواج موقت یا صیغه وی نیز ، باطل است .

با این توضیح که ، حتی خانم هایی که حتی در صیغه مردی هستند و مرد ، اقدام به بذل مدت به ایشان می کند ، در مدت عده بذل مدت ، نمی توانند با مرد دیگری ، صیغه موقت نمایند . البته ، لازم است که قبل از آن ، تشخیص داد که آیا زن ، پس از طلاق یا بذل و انقضای مدت ، واقعا عده دارد یا خیر . چرا که بعضا ممکن است که زن ، به خاطر عدم برقراری رابطه زناشویی ، مشمول حکم عده نباشد .

بنابراین ، در زمان عده وفات یا طلاق ، نمی توان صیغه شد و در صورت علم و اطلاع و یا وقوع رابطه زناشویی ، همان ضمانت اجرای بطلان نکاح و حرمت ابدی میان زن و مرد ، شکل می گیرد و در صورت عدم اطلاع و عدم برقراری رابطه زناشویی ، صرفا حکم ازدواج در زمان عده ، بطلان نکاح بدون حرمت ابدی است . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص ، مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید .

در ادامه بخوانید: حکم ازدواج با زن شوهر دار

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حکم ازدواج در زمان عده در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم ازدواج در زمان عده پاسخ دهند .

 

 

سوالات متداول

1- آیا می توان در زمان عده ازدواج کرد ؟

2- مجازات ازدواج در زمان عده چیست ؟

3- آیا می توان در زمان عده صیغه کرد ؟

---

نظرات کاربران