تکلیف حقوق مادر بعد از فوت

حقوق مادر پس از فوت، به شوهر وی، فرزندان و پدر و مادر او می رسد. شرایط دریافت مستمری مادر، در دو قانون تامین اجتماعی و استخدام کشوری، دارای تفاوت های زیادی بوده و نحوه تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت، برای مشمولین تامین اجتماعی، از طریق سامانه خدمات اینترنتی تامین اجتماعی و برای افراد تحت شمول قانون استخدام کشوری، با مراجعه حضوری به اداره محل خدمت مادر می باشد.

بعد از فوت مادر، مسائل مختلفی در میان وراث وی مطرح شده که نیازمند حل و فصل، مطابق مقررات قانونی می باشد. تقسیم ارث مادر و مشخص کردن وضعیت مهریه وی و سایر حقوق مالی او در زندگی مشترک، از جمله این مسائل است.

اما در صورتی که مادر، کارگر تحت شمول قانون تامین اجتماعی یا کارمند مشمول قانون استخدام کشوری باشد، بحث تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت نیز از جمله مسائل مهم مرتبط با فوت وی بوده که در رابطه با شرایط بازماندگان و میزان سهم آنها، در دو قانون مزبور، دارای تفاوت های اساسی می باشد.

لذا، در این مقاله، ابتدا به این سوال پاسخ داده شده که حقوق مادر پس از مرگ وی به چه کسانی می رسد؟ سپس، میزان سهم بازماندگان، شرایط دریافت مستمری مادر فوت شده و نحوه تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت، توضیح داده شده و در پایان نیز به بررسی این مساله می پردازیم که فرزند پسر، تحت چه شرایطی، از مستمری مادر خود بهره مند می گردد.

حقوق مادر پس از فوت به چه کسانی می رسد

هنگامی که مادر یک خانواده فوت می کند، یکی از مسائلی که ممکن است میان وراث و در رابطه با ماترک وی مطرح شود، بحث تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت و شرایط دریافت مستمری مادر فوت شده می باشد. البته، این مساله صرفا زمانی مطرح می گردد که یا مادر، کارگر تحت پوشش قانون تامین اجتماعی بوده یا کارمندی باشد که مشمول قانون استخدام کشوری است و در یکی از این دو حالت، قبل یا پس از بازنشستگی فوت می کند.

بنابراین، در دو حالت فوق، امکان انتقال حقوق مادر به بازماندگان وجود داشته و لذا، ممکن است این سوال مطرح گردد که حقوق مادر پس از فوت به چه کسانی می رسد؟ به عبارت دیگر، آیا تمام کسانی که مطابق طبقات و درجات ارث، حق بهره مندی از ترکه مادر را داشته، می توانند از حقوق وی نیز بعد از فوت او استفاده کنند یا خیر؟

برای تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت و مشخص کردن افرادی که شرایط دریافت مستمری مادر فوت شده را دارند، لازم است که دو فرض را از یکدیگر تفکیک کنیم: فرض اول: مادر، تحت پوشش قانون تامین اجتماعی بوده و فرض دوم: مادر، تحت شمول قانون استخدام کشوری است. لذا، در ادامه، با در نظر گرفتن این دو فرض، به این سوال، پاسخ خواهیم داد که حقوق مادر پس از فوت به چه کسانی می رسد؟

قانون تامین اجتماعی، بین حالتی که بیمه شده متوفی، مرد بوده یا زن، قائل به تفکیک شده و بنابراین، در این قانون، شرایط استفاده از بیمه تامین اجتماعی و مستمری مادر فوت شده و پدر فوت شده و افرادی که حق استفاده از بیمه و مستمری آنها را دارند، کمی متفاوت از یکدیگر می باشد. مطابق ماده 82 این قانون، حقوق مادر بعد از فوت، به افراد زیر می رسد:

شوهر دائمی

فرزندان

پدر و مادر مادر فوت شده

قانون استخدام کشوری، علاوه بر اینکه در شرایط دریافت مستمری مادر فوت شده، دارای تفاوت هایی با قانون تامین اجتماعی بوده، از حیث افرادی که حق دریافت حقوق مادر بعد از فوت را داشته نیز کمی متفاوت از قانون تامین اجتماعی می باشد. بر اساس ماده 86 این قانون، افراد زیر، از حقوق مادر بعد از فوت، بهره مند می گردند:

شوهر دائمی

فرزندان

پدر و مادر مادر فوت شده

نوادگانی‌ که پدر و مادر آنها فوت شده و در کفالت متوفی می ‌باشند.

پس از پاسخ به این سوال که حقوق مادر پس از فوت به چه کسانی می رسد، در بخش های بعد، میزان سهم بازماندگان از مستمری مادر را بررسی کرده و شرایط دریافت حقوق وی را توضیح خواهیم داد.

سهم بازماندگان از حقوق مادر بعد از فوت

در تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت، علاوه بر اینکه این حقوق به چه کسانی می رسد، این مساله که سهم بازماندگان از حقوق مادر بعد از فوت، به چه میزان می باشد نیز دارای اهمیت است. از آنجا که در این مورد هم، قانون تامین اجتماعی و قانون استخدام کشوری، دارای احکام متفاوتی می باشند، در این بخش نیز در دو قسمت جداگانه، میزان سهم بازماندگان از حقوق مادر بعد از فوت را بررسی خواهیم کرد.

قانون تامین اجتماعی، در ماده 83 خود به تعیین سهم بازماندگان از حقوق مادر بعد از فوت، قبل از بازنشستگی و بعد از رسیدن به سن بازنشستگی تامین اجتماعی، پرداخته و درصد سهام بازماندگان را مشخص کرده است. مطابق این ماده، میزان سهم بازماندگان از مستمری مادر فوت شده، بدین ترتیب می باشد: سهم شوهر، 50 درصد، سهم فرزندان، 25 درصد و در صورتی که هر دو پدر و مادر را از دست داده باشند، 50 درصد و سهم هر یک از پدر و مادر بیمه شده متوفی نیز 20 درصد از حقوق وی می باشد.

نکته ای که لازم است به آن توجه شود، این مساله بوده که اولا، در صورتی که مجموع سهام بازماندگان، بیش از حقوق مستمری مادر فوت شده گردد، سهم هر وارث به نسبت، کم می گردد؛ ثانیا، چنانچه یکی از بازماندگان، فوت کرده یا شرایط دریافت مستمری را از دست بدهد، سهم او میان سایر مستمری گیران تقسیم خواهد شد.

نحوه تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت و مشخص کردن میزان سهم بازماندگان از مستمری مادر، در قانون استخدام کشوری، بسیار ساده می باشد؛ با این توضیح که مطابق ماده 87 این قانون، مستمری مادر فوت شده، به تساوی میان بازماندگان وی تقسیم می گردد.

البته، قانون استخدام کشوری، در یک مورد دیگر نیز در بحث میزان سهم بازماندگان از حقوق مادر، با قانون تامین اجتماعی تفاوت دارد و آن مورد، این است که در صورتی که سهم یکی از وارث، به دلیل فوت یا از دست دادن شرایط، قطع شود، آن سهم به نفع صندوق بازنشستگی کشوری ضبط شده و در نتیجه، به بقیه وراث نمی رسد.

شرایط دریافت حقوق مادر فوت شده

شرایط دریافت حقوق مادر فوت شده نیز یکی دیگر از مسائلی بوده که در تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت، باید مورد توجه قرار گیرد. همانند میزان سهم بازماندگان، در بحث شرایط نیز تفاوت هایی میان قانون تامین اجتماعی و قانون استخدام کشور وجود داشته که با تصویب قانون حمایت خانواده در سال 1401، در رابطه با شرایط همسر و فرزندان، دچار تغییرات قابل توجهی شده است.

با توجه به توضیحات فوق، در این بخش، با در نظر گرفتن مواد 81 و 82 قانون تامین اجتماعی، 82، 83 و 86 قانون استخدام کشوری و 48 قانون حمایت خانواده جدید، به بررسی شرایط دریافت مستمری مادر فوت شده، برای بیمه شدگان تامین اجتماعی و مشمولین قانون استخدام کشوری می پردازیم.

اولین نکته ای که در رابطه با شرایط دریافت مستمری مادر فوت شده، در قانون تامین اجتماعی، باید مورد لحاظ قرار گیرد، این مساله بوده که به طور کلی، در چهار حالت، حقوق ایام کار و حقوق بازنشستگی تامین اجتماعی مادر، به بازماندگان او می رسد: فوت بیمه شده بازنشسته، فوت بیمه شده از کار افتاده، فوت بیمه شده در اثر حادثه ناشی از کار یا بیماری های حرفه ‌ای و در حالتی که در ده سال آخر زندگی مادر، وی حداقل حق بیمه یک سال کار را در آخرین سال زندگی خود پرداخته باشد.

شرایط دریافت مستمری مادر فوت شده، برای شوهر وی، بدین ترتیب بوده که شوهر باید تحت تکفل همسر خود بوده، خودش مستمری سازمان را دریافت نکند و سن او بیش از 60 سال باشد یا اینکه به تشخیص کمیسیون پزشکی، از کار افتاده محسوب گردد.

در رابطه با فرزندان، شرایط دریافت حقوق مادر، آن است که فرزند دختر، تا هر سنی، مشروط بر نداشتن شوهر و شغل، از مستمری مادر بهره مند شده و فرزند پسر، تا 20 سالگی و بعد از آن، در صورت اشتغال به تحصیل در دانشگاه یا معلول از کار افتاده بودن، حق دریافت مستمری مادر را خواهد داشت.

چنانچه، مادر فوت شده، خود دارای پدر و مادر باشد، برای دریافت مستمری وی، لازم است تا پدر و مادر، تحت تکفل بیمه شده بوده، خود از سازمان مستمری نگیرند و سن پدر و مادر، به ترتیب، بیش از 60 و 55 باشد یا اینکه به تشخیص کمیسیون پزشکی، از کار افتاده محسوب شوند.

در قانون استخدام کشوری، در دو حالت، حقوق وظیفه مادر کارمند، بعد از فوت او به وراث وی پرداخت می شود: مادر پس از بازنشستگی فوت شود که در این صورت، نصف حقوق بازنشستگی او به بازماندگان می رسد؛ مادر، به سبب انجام وظیفه فوت گردد که در این حالت، تمام متوسط حقوق وی به وارث او خواهد رسید.  لازم به ذکر است که دریافت پاداش بازنشستگی بازنشستگان کشوری، توسط وراث آنها، تابع شرایط دریافت حقوق بازنشستگی نمی باشد.

در رابطه با شوهر، شرایط دریافت مستمری مادر فوت شده، بدین صورت بوده که صرفا در صورتی که شوهر متوفی، تحت کفالت همسر خود بوده و از کار افتاده باشد، حق استفاده از حقوق همسر فوت شده خود را خواهد داشت.

برای بهره مندی فرزندان و نوادگان از حقوق مادر فوت شده، با تصویب قانون حمایت خانواده، شرایط، همانند بازماندگان تحت پوشش قانون تامین اجتماعی شده و بنابراین، فرزند دختر، تا هر سنی، به شرط نداشتن شوهر و شغل، از مستمری مادر برخوردار گشته و فرزند پسر، تا 20 سالگی و بعد از آن، در صورت اشتغال به تحصیل در دانشگاه یا معلول از کار افتاده بودن، حق بهره مندی از حقوق مادر را خواهد داشت.

شرایط دریافت مستمری مادر فوت شده، در رابطه با پدر و مادر متوفی، بدین ترتیب است که پدر باید تحت تکفل بیمه شده متوفی بوده و مادر بیمه شده، خود دارای شوهر نبوده و تحت تکفل متوفی باشد.

نحوه تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت

وراث و بازماندگانی که حق دریافت مستمری مادر فوت شده را داشته، لازم است تا برای دریافت این مستمری، اقدام به انجام روند قانونی مربوطه نمایند. نحوه تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت و انجام روند قانونی آن، برای بازماندگان افراد تحت پوشش قانون تامین اجتماعی و قانون استخدام کشوری، کاملا متفاوت از یکدیگر می باشد. لذا، در ادامه، در دو قسمت جداگانه، به توضیح مراحل قانونی این مساله خواهیم پرداخت.

در مرورگر دستگاه خود، آدرس سامانه خدمات اینترنتی سازمان تامین اجتماعی، یعنی es.tamin.ir را جست و جو کرده و پس از ورود به سایت، بر روی گزینه ثبت نام، کلیک نمایید.

پس از ثبت نام، با کلیک بر روی گزینه ورود به سامانه و وارد کردن نام کاربری و کلمه عبور، وارد حساب کابری خود شده و از منوی مستمری بگیران، سپس، زیر منوی مستمری بازماندگان، گزینه (درخواست برقراری مستمری توسط بازماندگان) را انتخاب کنید.

در این صفحه، کد ملی مادر فوت شده را در کادر مربوطه، وارد کرده و دکمه تایید را بزنید.

اکنون، بر اساس کد ملی متوفی، اطلاعات هویتی متوفی را ملاحظه می کنید.

همچنین، در ادامه، سوابق بیمه تامین اجتماعی مادر را مشاهده می کنید. پس از مشاهده سوابق بیمه تامین اجتماعی، در صورتی که این اطلاعات، صحیح می باشد، برای تایید آن اقدام نمایید.

در این مرحله از مراحل تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت، اطلاعات هویتی، اقامتی و شماره تماس بازماندگان متوفی را در کادرهای مشخص شده، وارد کنید.

در صفحه جدید، مدارک لازم را بارگذاری کنید.

بعد از اینکه بارگذاری مدارک به اتمام رسید، بر روی دکمه ثبت اطلاعات کلیک کنید. حال اگر، مادر فوت شده، دارای بازماندگان دیگری نیز می باشد، با کلیک بر روی دکمه (افزودن بازمانده بعدی) مراحل فوق را برای سایر بازماندگان نیز انجام دهید. پس از وارد کردن اطلاعات تمام بازماندگان، در انتها، دکمه ثبت نهایی را بزنید تا این پیغام، به شما نشان داده شود: (درخواست شما با موفقیت ثبت شد)

مطابق اعلام سایت کانون بازنشستگی کشوری، نحوه تعیین تکلیف حقوق مادر بعد از فوت در قانون استخدام کشوری، به روش حضوری می باشد. بنابراین، بازماندگان مادر، برای تعیین تکلیف مستمری او، باید همراه با مدارک لازم، حضورا به اداره محل خدمت مادر مراجعه نمایند. این مدارک، شامل گواهی فوت، مدارک هویتی وراث، تعهدنامه فرزندان دختر و استعلام از صندوق های بیمه ای مبنی بر عدم دریافت حقوق توسط فرزندان دختر می باشد.

اداره محل خدمت مادر، پس از دریافت درخواست تعیین تکلیف حقوق مادر، مدارک را برای واحد اجرایی صندوق بازنشستگی کشوری ارسال می نماید. این مدارک، توسط کارشناسان فنی صندوق بررسی شده و پس از تایید، دستور پرداخت مستمری مادر به بازماندگان وی صادر می گردد.

شرایط انتقال حقوق مادر بعد از فوت به پسر

تا پیش از تصویب قانون حمایت خانواده، شرایط انتقال حقوق مادر بعد از فوت به پسر وی، در قانون تامین اجتماعی و قانون استخدام کشوری، دارای تفاوت های زیادی بود. اما از سال 1391 و با تصویب قانون حمایت خانواده جدید، این شرایط، برای بازماندگان مشمولین تامین اجتماعی و خدمات کشوری، یکسان شده که به شرح زیر می باشد:

انتقال حقوق بازنشستگی به فرزند، برای فرزندان دختر، به شرط عدم ازدواج و عدم اشتغال، بدون محدودیت سنی، امکان پذیر بوده و برای فرزندان پسر، تا سن 20 سالگی، قابل انجام می باشد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این رابطه، مطالعه مقاله زیر توصیه می شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تکلیف حقوق مادر بعد از فوت در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تکلیف حقوق مادر بعد از فوت پاسخ دهند.