طلاق از طرف زن و بخشش مهریه

طلاق از طرف زن با بخشش مهریه و بدون بخشش مهریه، امکان پذیر می باشد. با این وجود، در فرضی که زن، از طریق اخذ وکالت در طلاق، برای گرفتن حق جدایی اقدام می کند، گرفتن حق طلاق، به طور معمول، مستلزم بخشش مهریه به شوهر می باشد. همچنین، در طلاق خلع و مبارات که با بخشیدن تمام یا بخشی از مهریه، قابل انجام بوده، وقوع طلاق، نیازمند رضایت شوهر است وصرف بخشش مهریه، حق طلاق را به زن نخواهد داد.

در حقوق کشور ما، هنگامی که زن و مرد، با یکدیگر ازدواج می کنند، دارای حقوق و تکالیفی می شوند. از جمله اینکه حق پایان دادن به این نکاح و طلاق، اصولا در دست شوهر بوده و زن از حق مالی، تحت عنوان مهریه برخوردار می شود.

با این وجود، گاهی در شرایط قانونی، زوجه نیز می تواند برای طلاق یک طرفه اقدام نماید. نکته ای که لازم است به آن توجه شود، این مساله بوده که برخلاف آنچه، در عرف، شایع است، طلاق از طرف زن، لزوما مستلزم بخشش مهریه نبوده و زن می تواند در شرایط قانونی، بسته به وضعیت خود، برای طلاق بدون بخشش مهریه و طلاق با بخشش مهریه اقدام نماید که هر کدام این موارد، دارای احکام و شرایط مخصوص به خود می باشند.

با توجه به توضیحات فوق، در این مقاله، ابتدا، دو فرض طلاق از طرف زن با بخشش مهریه و بدون بخشش مهریه و احکام و شرایط این دو فرض را بررسی کرده و سپس، به این سوال، پاسخ خواهیم داد که آیا با بخشش مهریه می توان طلاق گرفت؟

طلاق از طرف زن با بخشش مهریه

طلاق از طرف زن با بخشش مهریه، یکی از انواع طلاق بوده که در آن، زن این امکان را داشته تا با بخشیدن مهریه تعیین شده در قباله ازدواج، برای طلاق اقدام نموده و به طور یک طرفه، به زندگی مشترک پایان دهد. اما، پیش از آنکه به توضیح این نوع از طلاق بپردازیم، بهتر است تا کمی در مورد طلاق از طرف زن و موارد آن توضیح داده و سپس، بگوییم که چگونه زوجه می تواند با بخشش مهریه، طلاق بگیرد.
طلاق از طرف زن، مطابق قانون مدنی، در موارد خاصی، مورد پیش بینی قرار گرفته است. در این موارد، زن می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، بی آنکه نیاز به رضایت شوهر باشد، برای اخذ حکم طلاق و ثبت آن، اقدام نماید. در ادامه، به توضیح این موارد می پردازیم.

آسان ترین و مهم ترین راهی که از طریق آن، زوجه می تواند بی آنکه نیاز به رضایت شوهر باشد، برای طلاق از طرف زن اقدام نماید، داشتن وکالت در طلاق است. وکالت در طلاق، به دو صورت، امکان پذیر می باشد:

وکالت مشروط در طلاق

وکالت مشروط در طلاق، به این معنا است که زوجین، در ضمن سند ازدواج، شروطی را درج کرده و آن ها را امضا می کنند که در صورت تحقق هر یک از آن شرایط، زوجه، وکیل در طلاق شده و می تواند با مراجعه به داگاه خانواده، برای طلاق از طرف زن و به صورت یک طرفه اقدام نماید. به عنوان مثال، در ضمن سند ازدواج، این شرط قرار داده می شود تا اگر شوهر، بدون رضایت همسر، با زن دیگری ازدواج کند کند، زن، وکیل در طلاق بوده و می تواند با اثبات این امر، طلاق بگیرد.

وکالت مشروط در طلاق، همان شروط دوازده گانه طلاق است که در انتهای سند ازدواج درج شده و بعضا توسط زوج امضا می گردد. البته، درج شروط دوازده گانه، به این معنا نبوده که زوجین، محدود به این شروط هستند، بلکه آنها می توانند با توافق با یکدیگر، هر شرط مشروعی که خلاف قانون نباشد را به این شروط دوازده گانه اضافه نمایند.

وکالت مطلق در طلاق

وکالت مطق در طلاق که یکی دیگر از راه های طلاق از طرف زن بوده، نوعی از وکالت است که در آن، طرفین توافق می کنند که شوهر به زن وکالت داده تا زوجه، در مدت تعیین شده برای وکالت، هر زمان که بخواهد و بدون نیاز به هیچ شرطی، با مراجعه به دادگاه خانواده، برای طلاق از طرف زن اقدام کند.

بر خلاف وکالت مشروط که در دفاتر ازدواج و طلاق و در ضمن سند ازدواج، اعطا می گردد، وکالت مطلق در طلاق، در دفاتر اسناد رسمی و با تنظیم یک وکالت نامه رسمی، از طرف شوهر به زن داده می شود. در این وکالت، لازم است تا حق عزل وکیل، ساقط شده، زن، حق توکیل به غیر را داشته و حق اسقاط تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی نیز به زن داده شود.

مطابق ماده 1130 قانون مدنی، عسر و حرج، این گونه تعریف شده است : « به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه، با مشقت، همراه ساخته و تحمل آن، مشکل باشد» در ادامه نیز این ماده، مصادیق و نمونه های عسر و حرج را بیان کرده که البته، موارد عسر و حرج زن، محدود به این مصادیق نبوده و در هر مورد که سختی و مشقت غیر قابل تحملی در زندگی مشترک ایجاد شود، زوجه می تواند با اثبات عسر و حرج، طلاق بگیرد.

ترک زندگی خانوادگی توسط زوج، محکومیت قطعی وی به حبس پنج سال یا بیشتر، اعتیاد شوهر، ابتلا او به بیماری های صعب العلاج روانی یا مسری و ضرب و شتم یا هرگونه سو استفاده ادامه دار زوج، از موارد و نمونه های عسر و حرج بوده که در ماده 1130 به آن ها اشاره شده است.

مطابق ماده 1129 قانون مدنی: « درصورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرا حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه، زن می تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم، شوهر او را اجبار به طلاق می نماید . همچنین است، درصورت عجز شوهر از دادن نفقه »

بنابراین، چه در فرضی که شوهر، عامدا از پرداخت نفقه خودداری کرده و چه در فرضی که وی قادر به پرداخت نفقه همسر خود نمی باشد، همسر او می تواند برای طلاق از طرف زن اقدام نموده و در صورت قطعیت حکم نفقه و عدم اجرای آن، دادگاه رای بر طلاق صادر خواهد کرد.

طلاق از طرف زن، به دلیل غیبت شوهر بیش از چهار سال، در ماده 1029 قانون مدنی، مطرح شده است. به موجب این ماده: « هرگاه، شخصی چهار سال تمام، غایب مفقود الاثر باشد، زن او می تواند تقاضای طلاق کند. در این صورت با رعایت ماده 1023 حاکم، او را طلاق می دهد.»

بنابراین، در صورتی که مردی، چهار سال تمام، غایب مفقودالاثر بوده و هیچ خبری از وی نباشد، زن وی می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و با رعایت تشریفات، نظیر درج آگهی در روزنامه، برای طلاق و سپس، ثبت آن، اقدام کند.

حال که با فروض مختلف طلاق از طرف زن آشنا شدیم، می توانیم توضیح دهیم که طلاق از طرف زن با بخشش مهریه، در کدام حالت و با چه شرایطی امکان پذیر بوده و نحوه انجام این نوع از طلاق به چه صورت می باشد.

به طور معمول، در حالت دوم از مورد اول، یعنی در فرضی که شوهر به همسر خود وکالت مطلق برای طلاق می دهد، این اعطای وکالت، در مقابل بخشش حقوق مالی یا غیر مالی زوجه انجام می گیرد. به عنوان مثال، زن با دادن حضانت فرزندان به شوهر، در مقابل، وکالت طلاق را اخذ می نماید.

یکی از مهم ترین حقوق مالی زنان در عقد ازدواج، حق مهریه بوده که معمولا، مبلغ قابل توجهی می باشد. حال اگر شوهر، در مقابل بذل مهریه، برای اعطای وکالت مطلق در طلاق، به همسر خود اقدام نماید، حق طلاق از طرف زن با بخشش مهریه، به وی داده شده و زوجه می تواند هر زمان که بخواهد، با مراجعه به دادگاه خانواده، خود را مطلقه سازد.

البته، در سایر حالت های طلاق از طرف زن نیز زوجه می تواند پس از مراجعه به دادگاه، با بذل تمام یا قسمتی از مهریه خود، برای طلاق از طرف زن با بخشش مهریه، اقدام کرده و پس از اخذ حکم دادگاه، طلاق خود را ثبت نماید.

طلاق از طرف زن بدون بخشش مهریه

در بخش قبل، در مورد طلاق از طرف زن با بخشش مهریه صحبت کرده و گفتیم که اگر شوهر، در مقابل بذل مهریه، برای اعطای وکالت مطلق در طلاق، به همسر خود اقدام نماید، حق طلاق از طرف زن با بخشش مهریه، به وی داده شده و زوجه می تواند هر زمان که بخواهد، با مراجعه به دادگاه خانواده، خود را مطلقه سازد که مدت زمان طلاق از طرف زن، در این فرض، بسیار کوتاه خواهد بود. در این بخش، قصد داریم تا به بررسی فرض دوم، یعنی طلاق از طرف زن بدون بخشش مهریه بپردازیم.

به طور معمول، در عرف، این تصور، بسیار رایج بوده که زن، برای اینکه بتواند برای طلاق اقدام نماید، باید تمام یا حداقل، بخشی از مهریه خود را بخشیده و بدون بخشش مهریه، درخواست طلاق و جدایی وی، مورد قبول دادگاه، واقع نخواهد شد. اما از نظر حقوقی و با توجه به قوانین ازدواج و طلاق، این دیدگاه، نادرست می باشد.

با این توضیح که در طلاق از طرف زن، زوجه به دلیل وجود یکی از موارد چهارگانه قانونی وکالت در طلاق، عسر و حرج، عدم پرداخت نفقه و غیبت زوج، این حق را داشته تا بدون رضایت شوهر، برای طلاق اقدام کند. در هیچ یک از این موارد، اجباری بودن طلاق زوجه با بخشش مهریه، مورد تصریح قانون گذار قرار نگرفته و لذا، طلاق از طرف زن بدون بخشش مهریه، در تمام فروض چهارگانه بالا امکان پذیر می باشد. با این وجود، لازم است تا به نکات زیر توجه شود:

در موردی که زن برای دریافت وکالت مطلق در طلاق از شوهر خود اقدام می کند، در اکثر موارد، اعطای وکالت، در ازای بخشش مهریه انجام گرفته و در نتیجه، عملا بحث طلاق از طرف زن بدون بخشش مهریه، در این فرض، مطرح نمی گردد.

در رویه عملی دادگاه های خانواده، هنگامی که زوجه برای طلاق با وکالت نامه اقدام می کند، هرچند که در وکالت نامه، بذل مهریه انجام نگرفته باشد، به طور معمول، دادگاه ها، طلاق از طرف زن بدون بخشش مهریه را قبول نکرده و زن را ملزم می کنند تا قسمتی از مهریه خود را جهت اخذ حکم طلاق، بذل نماید.

آیا با بخشش مهریه می توان طلاق گرفت؟

اصطلاح «مهرم حلال، جانم آزاد» یکی از اصطلاحاتی بوده که رواج آن در عرف کشور ما، باعث شده که برخی گمان کنند که زن، هر زمان بخواهد می تواند در صورت وجود شرایط بخشیدن مهریه، با بخشش آن، برای گرفتن طلاق اقدام نماید.

لذا، این سوال، قابل طرح است که قانونا و طبق رویه عملی دادگاه های کشور ما، آیا با بخشش مهریه می توان طلاق گرفت؟ به عبارت دیگر، آیا بخشش مهریه، برای درخواست طلاق زن و صدرو حکم دادگاه، کافی بوده و دیگر نیاز به رضایت شوهر نمی باشد؟

برای پاسخ به سوال فوق، ابتدا، باید به تعریف مفهوم دو نوع از انواع طلاق، در قانون مدنی، یعنی طلاق خلع و مبارات که برگرفته از شرع اسلام می باشد، پرداخته و پس از توضیح مفهوم این دو طلاق، با بررسی شرایط آن ها، به این سوال، پاسخ دهیم که آیا با بخشش مهریه می توان طلاق گرفت یا نه؟

طلاق خلع و مبارات، به ترتیب، در مواد 1146 و 1147 قانون مدنی، مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته و شرایط آن ها تعیین شده است. مطابق مواد مزبور، در طلاق خلع، به دلیل تنفر یک طرفه زن از شوهر و در طلاق مبارات، به دلیل تنفر متقابل زن و شوهر از یکدیگر، زن، مالی را به شوهر بخشیده و طلاق می گیرد. این مال، در احکام شرعی، فدیه نامیده شده است.

طلاق خلع و مبارات، از حیث احکام و آثار، مانند یکدیگر بوده و تنها تفاوت آن ها، این نکته است که در طلاق خلع، مالی که زن به شوهر می بخشد، می تواند کمتر از مهریه، به اندازه آن یا حتی مازاد بر مهریه باشد، اما در طلاق مبارات، این مال، حداکثر تا میزان مهریه بوده و پرداخت فدیه، بیشتر از مهریه، ممنوع می باشد.

نکته ای که لازم است، در رابطه با هر دو طلاق خلع و مبارات، به آن توجه شود، این مساله بوده که بخشش فدیه از سوی زن، یک پیشنهاد بوده که باید از طرف شوهر، مورد قبول واقع شده و بدین وسیله، شوهر به طلاق، رضایت دهد؛ چرا که مطابق احکام شرعی و مقررات  قانونی کشور ما، طلاق، حق شوهر می باشد. بنابراین، حتی در فرض دادن فدیه ای بسیار بیشتر از مهریه، از سوی زن، شوهر، ملزم به قبول فدیه و بذل مهریه نبوده و بدون رضایت شوهر، حکم بر طلاق صادر نمی گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد طلاق از طرف زن و بخشش مهریه در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون طلاق از طرف زن و بخشش مهریه پاسخ دهند.