دیه جنایت بر میت

دیه جنایت بر میت در سال ۱۴۰۳، یک دهم دیه کامل انسان بوده و در صورتی که جنایت وارده، دارای دیه مقدر نباشد، یک دهم ارش تعیین شده برای آن آسیب در مورد انسان زنده، به عنوان ارش جنایت بر مرده، محاسبه خواهد شد. این دیه، دارای احکام خاصی است؛ از جمله اینکه به وراث میت نرسیده، مهلت پرداخت آن، فوری بوده و مسئول پرداخت آن نیز صرفا خود جانی می باشد.

قانون مجازات اسلامی، به دلیل احترامی که برای جسم انسان قائل بوده، برای آسیب ها و جنایت هایی که بر جسم اشخاص وارد می شود، متناسب با آسیب وارده، مجازات قصاص، دیه و حبس تعزیری را مقرر نموده است.

اما صرفا جسم اشخاص زنده، برای قانون گذار، محترم نبوده، بلکه به تبعیت از فقه اسلامی که منبع اصلی قانون مجازات است، برای آسیب و جنایت بر میت نیز در قانون، دیه و گاهی ارش، مقرر شده که میزان این دیه، مسئول و مهلت پرداخت آن، دارای احکام کاملا متفاوتی از دیه اشخاص زنده می باشد.

لذا، در این مقاله، ابتدا در مورد میزان ارش و دیه جنایت بر میت در سال 1403 و دیه قطع اعضای وی برای پیوند به دیگری، صحبت کرده و در ادامه، احکام ارث دیه آسیب های وارده بر میت، مهلت و مسئول پرداخت آن و سایر مجازات های جنایت بر مرده را توضیح خواهیم داد.

دیه جنایت بر میت 1403

قانون گذار، در قانون مجازات اسلامی، به دلیل حرمت جسم اشخاص و لزوم محترم داشتن آن، برای آسیب ها و جنایت هایی که بر جسم اشخاص وارد می شود، متناسب با آسیب وارده، به تعیین مجازت پرداخته است. این مجازات، در آسیب های عمدی، قصاص بوده که به معنای انجام عمل مشابه، بر جسم جنایتکار می باشد. به عنوان مثال، چناچه جانی یا همان جنایتکار، دست فرد آسیب دیده یا همان مجنی علیه را عمدا قطع کرده باشد، قصاص می شود؛ یعنی، دست وی قطع خواهد شد.

اما گاهی، آسیب یا جنایت وارده، غیر عمدی بوده یا اینکه اگرچه، آسیب، عمدی بوده اما به دلایلی، امکان اجرای قصاص وجود ندارد. در این موارد، مجازات در نظر گرفته شده در قانون، دیه بوده که به معنای مالی است که جانی به مجنی علیه پرداخت می کند.

در برخی موارد نیز در کنار قصاص یا دیه، قانون گذار، برای جنایت عمدی یا غیر عمدی وارده، مجازات حبس تعزیری نیز مقرر داشته که با توجه به میزان آسیب وارده، مدت آن در جنایت های مختلف، متفاوت می باشد.

اما تنها جسم افراد زنده جامعه، برای قانون گذار، دارای احترام و ارزش نیست، بلکه به تبعیت از فقه اسلامی که منبع اصلی قانون مجازات است، جسم و جسد افراد فوت شده نیز در این قانون، دارای حرمت بوده و لذا، برای آسیب و جنایت بر میت نیز در قانون، دیه و گاهی ارش، مقرر شده است.

بنابراین، برای محاسبه مقدار دیه جنایت بر میت در سال ۱۴۰۳، ابتدا، باید دیه آن آسیب به یک فرد زنده را بر اساس نرخ دیه 1403و مبلغ دیه کامل انسان، محاسبه کرده و سپس، یک دهم آن مبلغ دیه را به دست آورد. این عدد نهایی، دیه جنایت بر مرده خواهد بود. برای روشن شدن این مطلب، به مثال های زیر توجه نمایید:

فرض کنید که جانی، یک دست میت را قطع می کند. در این صورت، برای محاسبه مقدار دیه قطع یک دست میت در سال ۱۴۰۳، ابتدا باید دیه یک دست فرد زنده را مشخص نمود. مطابق قانون مجازات اسلامی، دیه قطع هر دست، یک دوم دیه کامل انسان می باشد که با توجه به نرخ دیه در سال 1403، دیه کامل انسان، مبلغ 1 میلیارد و 200 میلیون تومان بوده و در نتیجه، دیه یک دست، 600 میلیون تومان می باشد. حال، یک دهم 600 میلیون تومان را محاسبه کرده که مبلغ 60 میلیون تومان شده و دیه قطع یک دست میت، در سال ۱۴۰۳ خواهد بود.

مثال دیگر دیه جنایت بر میت، قطع یکی از انگشتان پای وی می باشد. برای محاسبه دیه این آسیب، ابتدا باید دیه قطع یک انگشت پای انسان زنده را محاسبه کرد که با توجه به مواد بخش دیه پا در قانون مجازات، یک دهم دیه کامل بوده که با در نظر گرفتن نرخ دیه سال 1403، 120 میلیون تومان می باشد. در نتیجه، دیه قطع کردن یک انگشت پای میت، در سال ۱۴۰۳، مبلغ 12 میلیون تومان خواهد بود.

اما، جنایت وارده بر میت، همواره دارای دیه مشخص در قانون مجازات نبوده و در این فرض، باید به ماده 723 قانون مزبور مراجعه نمود که مطابق آن: «هرگاه آسیب وارده بر میت، دیه مقدر نداشته باشد، یک دهم ارش چنین جنایتی، نسبت به انسان زنده، محاسبه و پرداخت می گردد. »

منظور از ارش، دیه ای است که مقدار آن در شرع و قانون، مشخص نشده و قاضی رسیدگی کننده به پرونده، مبلغ آن را پس از اخذ نظر پزشکی قانونی، تعیین می کند. به عنوان مثال، اگر دنده میت کنده شود، از آنجا که کندن دنده انسان زنده، ارش دارد، قاضی ابتدا، ارش کندن دنده انسان زنده را محاسبه کرده و سپس، یک دهم این مبلغ را به عنوان ارش کندن دنده میت، تعیین و برای آن، حکم صادر خواهد کرد.

دیه ۱۴۰۳ قطع اعضای میت برای پیوند به دیگری

قطع کردن اعضای بدن میت، همواره با انگیزه ها غیراخلاقی، نظیر بی حرمتی کردن به او و انتقام گیری از جسد وی نبوده، بلکه گاهی با هدف پیوند به دیگری، یک یا چند عضو از اعضای بدن میت برداشته شده و قطع می گردد.

در حالت اخیر، یعنی فرض قطع اعضای میت برای پیوند به دیگری، این سوال مطرح می گرد که آیا برداشتن اعضای بدن میت، به منظور پیوند به دیگری، دیه داشته ؟ و در صورتی که پاسخ، مثبت می باشد، مبلغ دیه قطع اعضای میت برای پیوند به دیگری در سال ۱۴۰۳  به چه میزان می باشد؟

قطع کردن اعضای میت برای پیوند به دیگری، با وصیت و اجازه وی بوده که در این صورت، جنایت وارده، نه دیه داشته و نه ارش و شخصی که عضو را قطع کرده، مجازاتی را متحمل نخواهد شد.

قطع اعضای شخص مرده برای پیوند به دیگری، بدون وصیت و اذن میت انجام گرفته که در این صورت، جانی باید، دیه یا ارش آن عضو را پرداخته که مبلغ آن در سال ۱۴۰۳، یک دهم دیه یا ارش آن عضو انسان زنده خواهد بود.

ارث دیه جنایت بر میت

هنگامی که شخصی فوت می کند، دارایی به جای مانده از وی که ترکیب از اموال و بدهی ها بوده، به وراث قانونی وی می رسد. یکی از این اموال، دیه ای جنایت وارده بر وی بوده که قبل از فوت او، بر اعضای بدن وی و منافع آن اعضا وارد شده است.

اما گاهی، آسیب و جنایت، پس از فوت فرد بر جسم او وارد شده و همانطور که دیدیم، برای این آسیب نیز در قانون مجازات اسلامی، دیه یا ارش، مقرر شده است. دراین فرض، این سوال، قابل طرح است که آیا دیه یا ارش جنایت بر میت، به وارث او می رسد یا خیر؟

در پاسخ به سوال فوق، باید گفت، ارث اختصاص به اموال و بدهی هایی داشته که تا لحظه فوت مورث، داخل در دارایی وی می باشند و بنابراین، چنانچه، فرد، بعد از فوت خود، دارای اموالی گردد، این اموال به وراث وی نخواهد رسید.

مهلت پرداخت دیه جنایت بر میت

مطابق ماده 488 قانون مجازات اسلامی، مهلت پرداخت دیه، در جنایات عمدی، یک سال قمری، در جنایات شبه عمد، 2 سال قمری و در جنایات خطای محض، 3 سال قمری، از زمان انجام جنایت می باشد، مگر اینکه به ترتیب دیگری، میان جانی و مجنی علیه یا وراث وی توافق شود. 

به همین دلیل، ممکن است این سوال مطرح گرد که آیا این مهلت ها در مورد آسیب ها و جنایت های وارد شده بر میت نیز اعمال شده و به عبارت دیگر، مهلت پرداخت دیه جنایت بر مرده یا ارش آن، در سال 1403، تا چه زمانی می باشد؟

منظور از حال بودن، در ماده 725، فوری بودن است؛ بنابراین، پرداخت ارش یا دیه جنایت بر مرده، در سال 1403، در تمام حالات عمدی، شبه عمدی و خطای محض، به صورت فوری بوده و مهلت نداشته، مگر اینکه جانی، توانایی پرداخت فوری آن را نداشته باشد که در این صورت، دادگاه، مهلت مناسبی برای پرداخت به وی خواهد داد.

مسئول پرداخت دیه جنایت بر میت

قانون گذار، در فصل چهارم قانون مجازات اسلامی و در مواد 462 تا 487، در مورد مسئول پرداخت دیه یا ارش صحبت کرده و به تناسب عمدی، شبه عمدی و خطای بودن جنایت و برخی عوامل دیگر، خود جانی، عاقله(خویشاوندان جانی) و بیت المال را به عنوان مسئول پرداخت دیه، در سال ۱۴۰۳، معرفی کرده است.

بنابراین، همانطور که ملاحظه می شود، در جنایت بر میت، عمدی ، شبه عمدی و خطایی بودن جنایت وارده، تاثیری در مسئول پرداخت ارش یا دیه نداشته و دیه تعیین شده، در هر یک از این سه حالت، باید توسط خود جانی پرداخت گردد.

مجازات جنایت بر میت

مجازات جنایات و آسیب های وارده بر اعضا و منافع جسم اشخاص زنده، گاهی قصاص بوده و گاه دیه می باشد. علاوه بر این دو مورد، گاهی به دلیل رعایت برخی مصالح، قانون گذار، مجازات حبس تعزیری را نیز برای مرتکب جنایت، در نظر گرفته است.

بنابراین، ممکن است این سوال، مطرح گردد که آیا دیه یا ارش، تنها مجازات تعیین شده برای مرتکب جنایت بر میت بوده یا اینکه علاوه بر این مجازات، قانون گذار، مجازات تعزیری دیگری را نیز برای مرتکب، در نظر گرفته است؟

بنابراین، همانطور که ملاحظه می شود، در جنایت بر مرده، در صورتی که آسیب وارده، عمدی باشد، مجازات جانی، علاوه بر دیه یا ارش، شلاق تعزیری درجه 6 نیز بوده که با توجه به ماده 19 قانون مجازات، از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرائم منافی عفت، خواهد بود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد دیه جنایت بر میت در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دیه جنایت بر میت پاسخ دهند.