دریافت پروانه داوری

نحوه دریافت پروانه و مجوز تاسیس نهاد داوری، از طریق دو شیوه با آزمون و بدون آزمون می باشد. در مراحل بعد، متقاضیان باید، پس از طی کردن مراحل ارزیابی شایستگی و دوره آموزشی، در آزمون پایان دوره شرکت کرده تا پروانه آنها صادر گردد. همچنین، مدت اعتبار این پروانه 3 سال بوده و به دلایلی مانند ارتکاب جرایم عمدی درجه 5 و بالاتر و از دست دادن شرایط داوری، لغو می گردد.

اکثر فارغ التحصیلان حقوق، پس از اتمام تحصیلات کارشناسی خود، به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر پرداخته و بعضا جذب بازار مشاغل تخصصی حقوق، همچون وکالت، کارشناس رسمی دادگستری و قضاوت می شوند.

یکی از مشاغل تخصصی رشته حقوق، داوری بوده که انجام آن، نیازمند دریافت پروانه داوری می باشد. در این راستا، مرکز توسعه حل اختلاف، در سال 1401، اقدام به تدوین و ابلاغ شیوه نامه مربوط به شرایط و نحوه دریافت پروانه و مجوز تاسیس نهاد داوری نموده و متقاضیان داوری، لازم است تا بر اساس این دستورالعمل، برای دریافت پروانه اقدام نمایند؛ چرا که در غیر این صورت، امکان انجام داوری را نخواهند داشت و در صورت انجام داوری بدون مجوز، مشمول ضمانت اجراهای قانونی می شوند.

لذا، در این مقاله، ابتدا در مورد شرایط دریافت پروانه داوری توضیح داده و پس از توضیح مدت اعتبار و نحوه دریافت این پروانه، موارد لغو پروانه داوران حرفه ای و مجوز تاسیس نهادهای داوری را توضیح خواهیم داد.

شرایط دریافت پروانه داوری

هنگامی که اختلافی میان دو یا چند شخص بروز می کند، علاوه بر مراجعه به دستگاه قضا و به تناسب مورد، دادگاه های حقوقی و کیفری، راه حل های دیگری نظیر میانجیگری و داوری، برای رسیدگی به اختلاف و حل و فصل آن، وجود دارد.

در نهاد داوری، یک یا چند شخص که مرتبه و پایه قضایی نداشته، با توافق طرفین در قرارداد یا بعد از آن یا توسط دادگاه، تعیین شده و بدون نیاز به رعایت تشریفات آیین دادرسی، به اختلاف موجود، رسیدگی کرده و اقدام به صدور رای می نمایند.

نکته ای که باید در رابطه با داوری و داوران انجام دهنده آن، مورد توجه قرار گیرد، این مساله بوده که هر شخصی نمی تواند به انجام داوری پرداخته و برای تصدی این جایگاه، لازم است تا اشخاص، دارای شرایط مقرر در قانون باشند.

به موجب بند الف ماده 116 قانون ششم برنامه توسعه، امور مربوط به نهاد داوری، در کشور ما، بر عهده قوه قضائیه قرار گرفته که با توجه به دستور العمل رئیس قوه قضائیه، تدوین شیوه نامه مربوط به شرایط و نحوه دریافت پروانه و مجوز تاسیس نهاد داوری، از وظایف مرکز توسعه حل اختلاف می باشد.

بر این اساس، رئیس مرکز توسعه حل اختلاف، در 7 تیر ماه سال 1401، شیوه‌ نامه نحوه جذب، آموزش، صدور و لغو پروانه داوری و تاسیس نهادهای داوری را در 34 ماده، 7 تبصره و 4 پیوست، تصویب و برای اجرا، به دستگاه های مربوط ابلاغ نمود.

در نتیجه، در حال حاضر، برای تعیین شرایط و نحوه دریافت پروانه داوری و مجوز تاسیس این نهاد، باید به شیوه نامه مزبور و مقررات مذکور در آن مراجعه نمود. در همین راستا، در این بخش، به توضیح شرایط دریافت پروانه داوری پرداخته و نحوه دریافت این پروانه و مجوز تاسیس نهاد داوری را در بخش های بعد، توضیح خواهیم داد.

اشخاصی که قصد دریافت شرایط دریافت پروانه داوری حرفه ای را به صورت شخصی و نه به صورت نهاد داوری داشته، لازم است تا دارای شرایط لازم باشند. این شرایط، شامل شرایط عمومی، اختصاصی و عدم وجود ممنوعیت های شغلی بوده که در ادامه، به توضیح آن می پردازیم.

شرایط عمومی داور

مطابق دستورالعمل نحوه دریافت پروانه داوری، دریافت پروانه یا اخذ مجوز تاسیس نهاد داوری، در درجه اول، مستلزم آن است تا اشخاص متقاضی، دارای یک سری از شرایط عمومی فردی باشند. این شرایط عمومی، شامل موارد زیر می باشد:

متقاضی باید به دین اسلام، اعتقاد داشته و دارای التزام عملی به قانون اساسی و ولایت مطلقه فقیه باشد. متقاضیان اقلیت ‌های دینی که دین آنها در اصل سیزدهم قانون اساسی، به رسمیت شناخته شده، لازم است تا به دین خود، متدین باشند.

متقاضی باید در رابطه با ویژگی های امانت، دیانت و صحت عمل، دارای حسن شهرت باشد.

متقاضی باید به مواد مخدر و روان‌ گردان، اعتیاد نداشته و همچنین، از مشروبات الکلی، استفاده نکند.

متقاضیان مرد، لازم است تا دارای کارت پایان خدمت وظیفه عمومی یا معافیت باشند. (دانشجویان دارای معافیت تحصیلی نیازی به ارائه کارت پایان خدمت ندارند.)

متقاضی باید فاقد سوء پیشینه کیفری موثر باشد.

شرایط اختصاصی داوری

برای اینکه، درخواست دریافت پروانه داوری و اخذ مجوز تاسیس نهاد آن، پذیرفته شود، علاوه بر شرایط عمومی، لازم است تا متقاضیان، دارای شرایط اختصاصی تعیین شده نیز باشند. شرط اختصاصی دریافت پروانه داوری، مطابق دستور العمل نحوه دریافت آن، دارا بودن مدرک کارشناسی یا بالاتر، در یکی از رشته های زیر است:

رشته‌ های حوزوی

حقوق

فقه و حقوق

علاوه بر موارد فوق، امکان جذب داور در رشته های دیگر نیز وجود داشته که این رشته ها عبارتند از: رشته های امور مالی و حسابداری، پزشکی، بازرگانی، ساختمان و راه ‌سازی، علوم اجتماعی، روان ‌شناسی و مشاوره، فنی و صنعتی، انرژی، فرهنگ و هنر، کشاورزی و ارتباطات و فناوری اطلاعات.

نداشتن ممنوعیت های شغلی

علاوه بر دارا بودن شرایط عمومی و اختصاصی، به موجب دستورالعمل نحوه دریافت پروانه داوری، اخذ مجوز تاسیس نهاد داوری و دریافت پروانه آن، برای افرادی که در برخی از مشاغل، اشتغال داشته، ممنوع می باشد. این مشاغل، عبارتند از:

قضاوت و فعالیت در شوراهای حل اختلاف

مشاغل اطلاعاتی، امنیتی، نظامی و انتظامی

وکالت، سردفتری و کارشناسی رسمی دادگستری

تاسیس نهاد یا موسسه داوری، همانند دریافت پروانه داوری حرفه ای، نیازمند دارا بودن شرایط مقرر در شیوه نامه نحوه دریافت پروانه می باشد. در ادامه، به توضیح این شرایط، برای متقاضیان تاسیس موسسات داوری می پردازیم.

اولین شرط از شرایط دریافت مجوز تاسیس نهاد داوری و موافقت اصولی آن، دارا بودن پروانه داوری حرفه ای برای موسس می باشد. بنابراین، تمام شرایطی که در قسمت قبل، در مورد دریافت پروانه داوری حرفه ای گفته شد، شامل شرایط عمومی، اختصاصی و عدم ممنوعیت های شغلی، در اینجا نیز لازم الرعایه می باشند.

از دیگر شرایط دریافت مجوز تاسیس نهاد داوری، لزوم اخذ بالاترین نمره در حوزه قضایی مربوطه بوده که تعیین این مساله، بر اساس جدول انتشار یافته از سوی مرکز توسعه حل اختلاف، انجام می گیرد.

در زمان صدور مجوز تاسیس موسسه داوری، لازم است تا موسسه، یکی از داوران خود را که از شرایط داوری برخوردار بوده، معرفی نموده تا سمت کفیل موسسه را به عهده گیرد. این شخص، در مواقع ضروری، مدیریت موسسه را بر عهده خواهد داشت.

مدت اعتبار پروانه داوری

اشخاصی که دارای شرایط مقرر در دستورالعمل نحوه دریافت پروانه داوری بوده و پس از انجام مراحل لازم و موفقیت در آن مراحل، موفق به دریافت پروانه یا مجوز تاسیس نهاد داوری می شوند، لازم است تا به این نکته توجه داشته باشند که این پروانه یا مجوز تاسیس موسسه و نهاد، یک جواز دائمی نبوده و دارای مدت اعتبار می باشد. لذا، در این بخش، قصد داریم تا به این سوال، پاسخ دهیم که مدت اعتبار پروانه داوری، تا چه زمانی است؟

بر اساس دستورالعمل نحوه دریافت پروانه داوری، مدت اعتبار این پروانه و همچنین، مجوز تاسیس نهاد داوری، 3 سال بوده و بعد از این مدت، دارندگان پروانه یا مجوز، لازم است تا مطابق مقررات، برای تمدید جواز خود اقدام نمایند.

داوری طلاق، در طلاق از جانب زن و طلاق از طرف مرد، الزامی بوده و از شرایط داوران، می توان به تاهل و دارا بودن سن حداقل 30 سال، اشاره نمود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه، مطالعه مقاله زیر توصیه می شود.

نحوه دریافت پروانه داوری

در بخش های قبل، در مورد نهاد داوری که همچون میانجیگری، یکی از روش های غیر قضایی حل اختلاف بوده و شرایط دریافت پروانه آن، صحبت کرده و گفتیم که چه پروانه و چه مجوز تاسیس نهاد داوری، دارای اعتبار 3 ساله بوده و بعد از این مدت، متقاضی باید برای تمدید آن اقدام نماید.
اما علاوه بر دارا بودن شرایط لازم ،متقاضیان اخذ این مجوز، لازم است تا مراحل خاصی را طی کرده و صرفا پس از انجام این روند، موفق به دریافت پروانه یا مجوز تاسیس نهاد داوری خواهند شد. نحوه دریافت پروانه داوری و اخذ مجوز تاسیس نهاد آن، مطابق دستورالعمل نحوه اخذ این مجوز، شامل مراحلی بوده که در ادامه به توضیح آن می پردازیم.

در مرحله اول، متقاضیان باید در آزمون ورودی داوری، شرکت کرده و حد نصاب نمره قبولی در آزمون را کسب نمایند. لازم به ذکر است که همانند ثبت نام آزمون قضاوت، اخذ پروانه یا مجوز تاسیس نهاد داوری، برای برخی از اشخاص، بدون شرکت در آزمون، امکان پذیر می باشد. این اشخاص، عبارتند از:

قضاتی که حداقل، 10 سال، سابقه قضاوت داشته باشند. وکلا، سردفتران اسناد رسمی، نمایندگان حقوقی ادارات، اعضای هیات علمی دانشگاه، کارمندان اداری دادگاه ها و شوراهای حل اختلاف و اعضای آن که حداقل، دارای 15 سال سابقه شغلی بوده و اشخاصی که دارای سطح 4 حوزه یا مدرک دکتری، در یکی از رشته‌ های حوزوی، حقوق یا فقه و حقوق می باشند.

در مرحله بعد از روند نحوه دریافت پروانه داوری و مجوز تاسیس آن، قبول شدگان آزمون یا افرادی که با دارا بودن شرایط، بدون شرکت در آزمون پذیرفته شده اند، وارد مرحله ارزیابی شایستگی شده که باید تاییدیه صلاحیت عمومی را از حفاظت و اطلاعات، کسب نمایند.

ارزیابی شایستگی، در دو زمینه انجام می گیرد: ارزیابی دانشی، که 60 امتیاز از کل امتیاز لازم را داشته و ارزیابی شخصیتی‌-‌ مهارتی که 40 امتیاز از کل امتیاز ارزیابی، به آن، اختصاص داده شده است. برای قبولی، متقاضی باید حداقل 60 درصد امتیاز در هر دو زمینه را کسب نماید.

دروس ارزیابی شایستگی، که برخی از آن ها، مشترک با منابع آزمون وکالت بوده، شامل این موارد می باشند: حقوق مدنی (ضریب 2)، حقوق تجارت (ضریب 1)، حقوق داوری (ضریب 3)، آیین دادرسی مدنی (ضریب 2)، فقه (ضریب 2) و اصول فقه (ضریب 1). دروس ارزیابی شایستگی، در داوری‌ سایر رشته های تخصصی، مطابق نیاز رشته تخصصی مربوطه ، تعیین خواهد شد.

همانند مرحله آزمون، در این مرحله نیز برخی از اشخاص، از حضور در روند ارزیابی شایستگی، معاف می باشند. این اشخاص، شامل قضات دارای حداقل 10 سال سابقه قضائی و اساتید دانشگاهی دارای درجه استادی بوده که علاوه بر مرحله ارزیابی، از مصاحبه و شرکت در دوره آموزشی نیز معاف خواهند بود.

مطابق دستورالعمل نحوه دریافت پروانه داوری، اشخاصی که در مرحله ارزیابی نیز پذیرفته شوند، وارد مرحله دوره آموزشی می شوند. طول دوره آموزشی، بستگی به سوابق حرفه ‌ای و علمی متقاضیان داشته و حداکثر مدت آن، 6 ماه می باشد.

در مرحله پایانی از روند نحوه دریافت پروانه داوری، همانند آزمون وکالت کانون وکلای دادگستری و قوه قضاییه، یک آزمون پایان دوره آموزشی برگزار شده و متقاضیان، در صورتی که میانگین امتیاز 14 از 20 را در این آزمون، کسب نمایند، موفق به دریافت پروانه داوری خواهند شد.

برای دریافت مجوز یا موافقت اصولی نهاد داوری، متقاضی باید برای ثبت درخواست موافقت اصولی اقدام نماید. در این صورت، مشروط بر اینکه وی، بالاترین نمره در حوزه قضایی مربوطه را اخذ کرده باشد، مجوز یا موافقت اصولی نهاد داوری، برای او صادر خواهد شد.

داورانی که مجوز تاسیس نهاد داوری را دریافت کرده اند، باید حداکثر ظرف 3 ماه، برای تاسیس و ثبت موسسه داوری، اقدام کرده و مکان، تجهیزات و نیروی کار لازم را تامین نمایند. این مهلت، صرفا برای یک مرتبه و در صورت وجود عذر موجه، تا 3 ماه تمدید می گردد.

لغو پروانه داوری

به موجب دستورالعمل نحوه دریافت پروانه داوری، پروانه داوران حرفه ای و مجوز تاسیس نهادهای داوری، دارای اعتبار سه ساله بوده و پس از اتمام این مدت، اشخاص و موسسه های مزبور، باید برای تمدید مجوز خود اقدام نمایند. اما، در شرایطی که ‌در دستورالعمل، مشخص گردیده، ممکن است پروانه داوری متقاضی در هنگام درخواست، تمدید نشده و لغو گردد. 

لغو پروانه در صورت ارتکاب برخی از جرایم نیز در دستورالعمل، پیش بینی شده که لازم است از سوی متقاضیان دریافت پروانه و مجوز نهاد داوری، مورد توجه قرار گیرد. لذا، در ادامه، به توضیح موارد لغو پروانه داوری می پردازیم.

در صورتی که دارنده پروانه داوری یا مجوز(موافقت اصولی) نهاد داوری، مرتکب جرایم عمدی درجه 5 و بالاتر شده یا اینکه حکم قطعی محکومیت کیفری وی، مبنی بر ارتکاب هر نوع جرم عمدی، در حین داوری یا به سبب آن صادر گردد.

در صورتی که حکم قطعی هیات رسیدگی به تخلفات داوری(در مورد اشخاص حقیقی) یا هیات ارزیابی شایستگی مراکز و سازمان‌ های داوری(در مورد نهادها و موسسات داوری) با موضوع لغو پروانه صادر گردد.

با این توضیح که، در پایان هر سال، با در نظر گرفتن معیارهای متعددی، شامل رعایت اصول و شئون داوری و احترام به قوانین آن، نحوه رفتار داور و میزان فعالیت وی، کارنامه ارزیابی عملکرد داوران و نهادهای داوری صادر شده و چنانچه، نتایج این کارنامه، قابل قبول نباشد، هیات رسیدگی به تخلفات داوری هیات ارزیابی شایستگی مراکز و سازمان‌ های داوری، رای بر لغو پروانه صادر خواهد کرد. در صورت قطعی شدن این رای، پروانه یا مجوز داوری، لغو می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه دریافت پروانه داوری در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه دریافت پروانه داوری پاسخ دهند.