اعتبار دست نوشته

سند دست نویس، تنها، در صورتی به عنوان یک سند عادی، دارای اعتبار بوده که امضا، مهر یا اثر انگشت طرفین در آن، موجود باشد و اعتبار دست نوشته با امضا و اثر انگشت یا مهر، به حدی است که ارزش قضایی داشته و می تواند، به عنوان ادله اثبات، در مقام دفاع یا دعوا، استفاده شود. همچنین، وجود شاهد یا امضای او، از ارکان اساسی ارزش سند دست نویس نبوده و سند عادی تنظیم شده، بدون شاهد نیز معتبر خواهد بود.

در قانون مدنی، عقود بسیاری، پیش بینی شده اند که افراد جامعه، می توانند بر حسب نیاز خود، اقدام به استفاده از هریک از آن ها نمایند. بر اساس قانون، عقود، می توانند به صورت شفاهی یا کتبی، منعقد شده و نیازی نیست که حتما، برای تنظیم قرارداد آن ها، به دفاتر اسناد رسمی رفت.

بنابراین، امروزه، انعقاد بسیاری از معاملات، صرفا با تنظیم قرارداد دست نویس، میان افراد، صورت می گیرد و معامله نیز از این جهت، دچار اشکال نیست؛ اما مساله، زمانی، دارای اهمیت می شود که طرفین، بخواهند، با سند دست نویس تنظیمی، به محاکم مراجعه نمایند یا آن را به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا، به محکمه ارائه کنند. در چنین شرایطی، اغلب این پرسش، مطرح می شود که اعتبار سند دست نوشته با امضا و اثر انگشت یا بدون آن چیست؟

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، در خصوص اعتبار و ارزش سند دست نویس، صحبت کرده و بگوییم که از منظر قضایی، چنین سندی، پذیرفته می گردد یا خیر؛ سپس، اعتبار سند دست نوشته با امضا و اثر انگشت، بدون آن یا بدون وجود شاهد را بررسی کرده و بگوییم که چگونه می توان با دست نوشته، شکایت کرد.

آیا دست نوشته اعتبار دارد

سند، در ماده 1284 قانون مدنی، تعریف شده است. این ماده، در تعریف سند، مقرر می دارد: "سند، عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع، قابل استناد باشد." بر اساس این ماده، هر نوع نوشته ای که بتوان آن را در دفاع از خود یا در طرح یک دعوا، به کار برد و به آن، استناد کرد، سند بوده و یکی از ادله اثبات دعوا در امور حقوقی و کیفری می باشد.

با توجه به اینکه اغلب افراد، هنگام انعقاد قراردادهایشان یا هنگام تسویه حساب بدهی ها به دیگری، اغلب، به سند دست نویس، بسنده کرده و حتی، از حضور شاهد نیز در تنظیم آن، بهره نمی برند، در بسیاری از موارد، این پرسش، مطرح می گردد که وضعیت اعتبار دست نوشته با امضا و اثر انگشت یا بدون آن، همچنین، وضعیت ارزش سند دست نویس بدون شاهد چگونه است و آیا چنین سندی، در محاکم قضایی، ارزش و اعتبار دارد یا خیر ؟

برای پاسخ به این پرسش که ارزش سند دست نویس، چیست و آیا دست نوشته، اعتبار دارد یا خیر؟ در ابتدا، باید، به قانون مدنی مراجعه کرد و تعریف سند عادی و سند رسمی را مورد بررسی قرار داد؛ چراکه دست نوشته، یک سند عادی است؛ و پس از بررسی تعریف سند عادی، می توان در خصوص ارزش سند دست نویس بدون شاهد یا با شاهد، همچنین، اعتبار دست نوشته با امضا و اثر انگشت یا بدون آن، توضیح داد.

ماده 1287 قانون مدنی، در تعریف سند رسمی، مقرر می دارد: "اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی، در حدود صلاحیت آن ها و بر طبق مقررات‌ قانونی، تنظیم شده باشند، رسمی است." و مطابق ماده 1289 همین قانون: "غیر از اسناد مذکوره در ماده 1287، سایر اسناد، عادی است"

همچنین، به موجب ماده 1293 قانون مدنی: "هر گاه سند، به وسیله یکی از مامورین رسمی تنظیم اسناد، تهیه شده لیکن مامور، صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته و یا رعایت ترتیبات ‌مقرره قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد، سند مزبور، در صورتی که دارای امضا یا مهر طرف باشد، عادی است."

بر اساس این سه ماده، می توان گفت، سند عادی، سندی است که بر خلاف سند رسمی، توسط اشخاص عادی و بدون مراجعه به دفاتر اسناد رسمی یا مامورین صلاحیت دار، تنظیم شده است و دارای امضا و یا مهر، یا اثر انگشت می باشد و بر این مبنا، تمامی دست نوشته های دارای مهر یا امضا یا اثر انگشت رد و بدل شده، میان افراد نیز یک سند عادی، محسوب می شوند.

پس از توضیحات فوق، در پاسخ به این پرسش که آیا دست نوشته، اعتبار دارد یا خیر؟ می توان گفت، بله، دست نوشته نیز در صورتی که امضا داشته باشد یا مهر و یا اثر انگشت، به عنوان یک سند عادی، در محکمه، اعتبار دارد، مگر اینکه، جعلی بودن آن، ثابت شود یا پس از ادعای انکار و تردید نسبت به سند و بررسی اعتبار آن، انکار و تردید شخصی که سند، علیه او ارائه شده، پذیرفته گردد.

 همچنین، ذکر این نکته نیز ضروری است که از آنجا که قانون گذار، در تعریف سند، در ماده 1284، رسمی بودن یا غیر رسمی بودن سند، را در تاثیر آن، به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا، مطرح نکرده و با توجه به اینکه سند عادی نیز، در مقام دفاع یا دعوی، معتبر است، می توان گفت، دست نوشته دارای امضا یا انگشت یا مهر که سندی عادی بوده، نیز دارای اعتبار می باشد.

ارزش قضایی دست نوشته

از رایج ترین سوالات اشخاصی که می خواهند، از یک سند دست نویس، به عنوان دلیل، در محکمه، استفاده کنند، این است که ارزش قضایی و اعتبار دست نوشته با امضا و اثر انگشت و بدون آن، در محاکم دادگستری، چگونه است و آیا می توان، یک سند دست نویس را در مقام دفاع یا دعوا، به دادگاه، ارائه کرد یا خیر؟

از این رو، در این بخش از مقاله، قصد داریم، درباره ارزش قضایی دست نوشته، صحبت کنیم و بگوییم که در چه شرایطی، طرفین دعوا، می توانند، از یک سند دست نویس، به عنوان ادله اثبات، در مقام دفاع یا دعوا، در امور حقوقی و یا کیفری، استفاده کنند. برای بررسی اعتبار قضایی دست نوشته، مانند اعتبار مبایعه نامه، باید، به مواد 216 و 217 قانون آیین دادرسی مدنی، مراجعه کرد.

ماده 216 آیین دادرسی مدنی، مقرر می دارد: "کسی که علیه او، سند غیر رسمی ابراز شود، می‌ تواند، خط یا مهر یا امضا و یا اثر انگشت منتسب به خود را انکار نماید و احکام منکر، بر او مترتب می‌ گردد، اگر سند ابرازی، منتسب به شخص او نباشد، می‌ تواند، تردید کند."

ماده 218 آیین دادرسی مدنی، نیز مقرر می دارد: "در مقابل تردید یا انکار، ....، چنانچه صاحب سند، سند خود را استرداد نکرد و سند، موثر در دعوا باشد، دادگاه مکلف است به اعتبار آن سند رسیدگی نماید." بر اساس این دو ماده، می توان گفت، اولا، سند غیر رسمی که دست نوشته نیز یکی از آن ها است، می تواند، در محکمه، علیه دیگری، ارائه شود و دارای اعتبار قضایی است، ثانیا، صرف ادعای انکار و تردید، سبب سقوط سند دست نویس، از مقام ادله اثبات دعوا، نمی شود و باید، به اعتبار آن، رسیدگی گردد.

با توجه به توضیحات فوق، در پاسخ به این پرسش، که ارزش قضایی دست نوشته، چگونه است؟ باید گفت، سند دست نویس بدون شاهد، همچنین، دست نوشته با امضا و اثر انگشت، مادامی که مورد ادعای جعل یا انکار و تردید، قرار نگرفته باشد و تا زمانی که جعلی بودن آن، ثابت نشده و یا انکار و تردید، نسبت به آن، پذیرفته نشده باشد، دارای اعتبار، خواهد بود و همانطور که قانون گذار، در ماده 1284 قانون مدنی نیز متذکر می شود، می تواند، در محاکم، در مقام دفاع یا دعوا، به کار برود.

اعتبار دست نوشته با امضا و اثر انگشت

همانطور که در قسمت های قبل، گفتیم، دست نوشته، صرفا، زمانی که دارای اثر انگشت یا امضا یا مهر باشد، از لحاظ حقوقی، دارای اعتبار بوده و در این صورت، یک سند عادی است که می توان، از آن، هنگام دعوا یا دفاع، در امور حقوقی و کیفری، به عنوان ادله اثبات دعوا، استفاده کرد و آن را به محکمه، ارائه داد تا در ردیف سایر ادله، مورد استفاده قاضی، برای تصمیم گیری و صدور رای، قرار گیرد.

بنابراین، در پاسخ به این پرسش که اعتبار دست نوشته با امضا و اثر انگشت، چگونه است؟ باید گفت، امضا و اثر انگشت، از ارکان اساسی اعتبار سند دست نویس هستند و بدون وجود آن ها، سند دست نویس تنظیم شده، معتبر نخواهد بود و قابلیت استناد، در محکمه را نخواهد داشت. 

البته، ذکر این نکته نیز ضروری است که الزامی به وجود هم زمان امضا و اثر انگشت یا مهر، نبوده و یکی از آن ها، برای اعتبار دست نوشته، کفایت می کند. از اسناد دست نوشته دارای اعتبار، می توان به، فیش های بانکی، مبایعه نامه های املاک و... که توسط طرفین، امضا یا انگشت زده شده اند، اشاره کرد.

اعتبار دست نوشته بدون امضا

بسیار پیش می آید که طرفین یک عقد، هنگام انعقاد آن، با سند دست نویس، صرفا، به نوشتن متن قرارداد، اکتفا کرده و از امضا زدن آن، خود دادری می نمایند و در صورت بروز اختلاف، با این مساله، مواجه می شوند که ارزش سند دست نویس فاقد امضا، چگونه است و آیا با آن، قادر به اثبات بر حق بودن خود، در محکمه، خواهند بود یا خیر؟

در پاسخ به این پرسش که اعتبار دست نوشته بدون امضا، چگونه می باشد؟ باید گفت، هنگامی که سندی، به صورت عادی و با دست نوشته، تنظیم می گردد، طرفین حتما، باید، ذیل آن را امضا کرده یا مهر و انگشت نمایند تا سند، به عنوان سند عادی، دارای اعتبار باشد. در غیر این صورت، سند عادی تنظیم شده، فاقد اعتبار خواهد بود.

قانون گذار، این امر را در ماده 1193، خود، پیش بینی کرده و وجود امضا را یکی از ارکان و شروط عادی محسوب شدن سند تنظیم شده، دانسته است. بنابراین، سندی که فاقد امضا، مهر یا انگشت است، اعتبار ندارد اما، اگر طرفین، سند را مهر کنند یا اثر انگشت بزنند و سند، صرفا، فاقد امضا باشد، سند دست نوشته، دارای اعتبار می باشد.

اعتبار دست نوشته بدون اثر انگشت

پس از بررسی اعتبار دست نوشته با امضا و اثر انگشت و همچنین، بررسی ارزش سند دست نویس بدون امضا، در این بخش از مقاله، قصد داریم، درباره اعتبار دست نوشته بدون اثر انگشت، صحبت کنیم و اعتبار آن را در حالت های مختلف، توضیح دهیم. اعتبار دست نوشته بدون اثر انگشت، در حالت های مختلف آن، به شرح زیر است: 

چنانچه سند دست نوشته، دارای امضا یا مهر بوده، اما، فاقد اثر انگشت باشد، این سند، دارای اعتبار است.

چنانچه دست نوشته، نه مهر، نه امضا و نه اثر انگشت داشته باشد، سند، فاقد اعتبار بوده و نمی توان، از آن، به عنوان دلیل، در محکمه، استفاده کرد.

پس از صحبت در خصوص اعتبار دست نوشته فاقد اثر انگشت، در ادامه مقاله، قصد داریم، درباره ارزش سند دست نویس بدون شاهد صحبت کرده و اعتبار آن را مورد بررسی قرار دهیم. علاقه مندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سند رسمی، می توانند مقاله ای که در زیر در قسمت حتما بخوانید، آمده است را مطالعه نمایند.

 اعتبار دست نوشته بدون شاهد

شهادت شاهد، در صورتی که او، از شرایط شهادت، برخوردار باشد، یکی از ادله اثبات دعوا، در امور حقوقی و کیفری است و به همین جهت، اغلب افراد، سعی می کنند، هنگام تنظیم یک سند عادی یا دست نویس، حداقل، امضای دو شاهد را در ذیل سند، در کنار امضای طرفین قرارداد، داشته باشند تا در صورت بروز اختلاف و ادعای جعل یا انکار و تردید سند، توسط یکی از طرفین، بتوانند از شهادت شهود، بهره مند گردند.

سوالی که در مورد ارتباط میان اعتبار دست نوشته و شهادت شهود، مطرح می شود این است که آیا، برای اعتبار دست نوشته با امضا و اثر انگشت، وجود شاهدی که ذیل آن را امضا کرده باشد یا هنگام تنظیم آن، در محل، حضور داشته، ضروری است یا خیر و به عبارتی، ارزش سند دست نویس بدون شاهد، چگونه است؟

در پاسخ به این پرسش که ارزش سند دست نویس بدون شاهد، چگونه است، باید گفت، یک دست نوشته، صرف دارا بودن شرایط تنظیم سند عادی، یعنی، صرف داشتن امضا یا مهر یا اثر انگشت طرفین و اهلیت آن ها، هنگام تنظیم سند، معتبر بوده و الزامی به وجود شاهد یا امضای او، ذیل سند نیست. اما، داشتن شاهد، می تواند در هنگام بروز اختلاف در خصوص یک سند دست نویس، بسیار کمک کننده باشد.

 شکایت با دست نوشته

یکی از رایج ترین سوالات، در خصوص سند دست نوشته، این است که آیا، امکان شکایت با دست نوشته، وجود دارد یا خیر؟ در پاسخ به این پرسش، باید گفت، بله، چنانچه شخصی، سند دست نوشته معتبری داشته باشد که مثبت حقی برای وی بوده یا تضییع حقی و وقوع جرمی را ثابت می کند، می تواند، با استفاده از آن، اقدام به شکایت نماید.

نکته مهم، در خصوص شکایت با سند دست نوشته، این است که شخص حتما باید، اصل سند را در اولین جلسه دادرسی، به دادگاه، ارائه نماید، در غیر این صورت، در صورت انکار یا تردید، نسبت به سند، سند، از اعداد دلایل، خارج خواهد شد. هنگامی که شخصی، قصد دارد، با دست نوشته، اقدام به شکایت نماید و آن را به عنوان ادله اثبات دعوا، به محکمه ارائه کند، باید، مطابق مراحل زیر، عمل کند: 

در ابتدا، او باید بسته به کیفری یا حقوقی بودن موضوع، شکواییه یا دادخواست، تنظیم کند و موضوع دعوا را در آن، شرح دهد.

پس از تنظیم شکواییه یا دادخواست، به دفاتر خدمات قضایی، مراجعه نماید تا دادخواست یا شکواییه را ثبت و به دادگاه، ارسال کند.

در صورت در دسترس بودن دست نوشته، خواهان یا شاکی، باید، تصویر دست نوشته را به عنوان فایل ادله اثبات دعوا، ضمیمه دادخواست یا شکواییه کرده و به دادگاه، ارسال کند.

بعد از طی کردن این مراحل، شخص باید، منتظر پیامک ابلاغیه سامانه ثنا باشد تا در وقت مقرر، برای حضور در جلسه رسیدگی شکایت بر اساس دست نوشته، در دادگاه، حاضر شود.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص اعتبار کپی سند رسمی، مطالعه مقاله ای که در زیر، در قسمت در ادامه بخوانید مقاله، با همین عنوان، آمده است، به علاقه مندان به این موضوع، پیشنهاد می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اعتبار دست نوشته در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اعتبار دست نوشته​​ پاسخ دهند.