موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی

تشخیص علت مرگ، میزان جراحات و ارش، تعیین وضعیت اعتیاد، مشخص کردن هویت متجاوز در روابط نامشروع و تجاوز جنسی، صدور نظر تخصصی در مورد حجر افراد، تعیین هویت و تشخیص سن واقعی متقاضی و اظهار نظر در مورد قصور پزشکی، از موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی می باشد. 

گاه دعوایی، اعم از حقوقی و کیفری، در مراجع قضایی، مطرح می شود که دارای جنبه تخصصی بوده و اظهارنظر در مورد این جنبه، از تخصص حقوقی قاضی پرونده خارج است. راه حل قانونی، در این وضعیت، ارجاع مساله به متخصص آن امر می باشد. 

از جمله مراجع تخصصی که در کشور ما وظیفه اظهارنظر در مورد جنبه تخصصی پرونده های قضایی را بر عهده داشته، پزشکی قانونی می باشد. یکی از سوالات مهمی که در رابطه با این سازمان مطرح بوده، بحت موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی می باشد، چرا که صرفا در این موارد، امکان ارسال پرونده قضایی، جهت اظهارنظر به پزشکی قانونی وجود داشته و ارجاع در سایر موارد، ممنوع می باشد. 

با توجه به توضیحات فوق، در این مقاله، ابتدا به این سوال، پاسخ داده که پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند؛ سپس، موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، در حوزه مرگ، ضرب و جرح، مواد مخدر و الکل، امور جنسی، روانپزشکی، تشخیص هویت و قصور پزشکی را توضیح خواهیم داد. 

موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی

پیش از آنکه به توضیح موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی پرداخته و به این سوال، پاسخ دهیم که پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، بهتر است کمی در مورد این نهاد قانونی کاربردی در نظام قضایی کشورمان و وظایف آن، صحبت کرده و سپس، به این سوال، پاسخ دهیم که پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند؟

پزشکی قانونی، مرجعی بوده که صلاحیت آن، به طور کلی، اظهار نظر در امور پزشکی مرتبط با مراجع قضایی است. این نهاد، با استفاده از تعداد زیادی از پرشکان متخصص، در مورد طیف وسیعی از امور پزشکی، اعم از موارد جسمانی و روانی، به وظیفه اظهارنظر در این امور و ارائه مشاوره به سیستم قضایی کشور، مشغول می باشد.

در کشور ما، پزشکی قانونی، در قالب شکل امروزی آن، برای نخستین مرتبه، در حدود نه دهه قبل و به عنوان یک اداره، زیر نظر وزارت دادگستری شکل گرفت. در نهایت، با توجه با گسترش وظایف این اداره و تخصص شدن خدمات آن، سازمان پزشکی قانونی کشور، در سال 1372 و زیر نظر ریاست قوه قضائیه، تاسیس گردید.

در پاسخ به این سوال که پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، باید گفت، به طور کلی، اظهار نظر در امور پزشکی مرتبط با مراجع قضایی، اعم از امور جسمانی و روانی، در صلاحیت این مرجع می باشد. اگر بخواهیم به نحو جزئی تری، به سوال فوق، پاسخ دهیم، موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، شامل امور زیر می باشند:

موارد مرتبط با حوزه مرگ و علت آن

موارد مرتبط با حوزه ضرب و جرح

موارد مرتبط با حوزه مواد مخدر و الکل

موارد مرتبط با حوزه امور جنسی، نظیر تجاوز جنسی

موارد مرتبط با حوزه امور روانپزشکی

موارد مرتبط با حوزه تشخیص هویت

موارد مرتبط با حوزه قصور پزشکی

پس از پاسخ به این سوال که پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، در این بخش، در بخش های بعد، به صورت جزئی، به معرفی موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، پرداخته و این موارد را بررسی خواهیم کرد.

موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه مرگ و علت آن

در رابطه با حوزه مرگ و علت آن، در پاسخ به این سوال که پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، باید گفت که موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، در این حوزه، بسیار متنوع می باشد. لذا، در این بخش، به توضیح موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه مرگ و علت آن، می پردازیم.

کالبد شکافی و تشخیص علت مرگ: پزشکی قانونی، به منظور مشخص کردن علت مرگ، به تشریح و بررسی اندام‌ های داخلی فرد فوت شده می پردازد. بدین منظور، مشخصات فیزیکی متوفی، تهیه شده و آزمایش های مربوطه، انجام می گیرد. آزمایش مایعات حاصل از چشم، در این بخش، بسیار مفید خواهد بود.

تعیین هویت متوفی: یکی از موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، در حوزه مرگ، تعیین هویت متوفی می باشد. در بسیاری از قتل های انجام گرفته، مرگ های مشکوک و دسته جمعی و تصادفات، هویت جسد پیدا شده، معلوم نمی باشد. در اینجا، پزشکی قانونی، با انجام آزمایش های DNA هویت فرد فوت شده را مشخص خواهد کرد.

تعیین زمان فوت: تعیین زمان فوت، مساله بسیار مهمی است که در بسیاری از پرونده های جنایی، موجب تعیین قاتل و یا در مواردی، برائت متهم می گردد و از جمله موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی می باشد. در این مورد نیز پزشکی قانونی، با انجام آزمایش های تخصصی، زمان دقیق فوت(در مواردی که فوت، جدیدا اتفاق افتاده) یا زمان تقریبی آن(در مورد مرگ های قدیمی تر) را مشخص می نماید.

موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه ضرب و جرح

در بخش قبل، موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، در حوزه مرگ و علت آن را توضیح داده و به این سوال که در این حوزه، پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، پاسخ دادیم. در این بخش، قصد داریم تا به بررسی موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، در حوزه ضرب و جرح بپردازیم.

مشخص کردن علت ضرب و جرح و شکستگی: در مواردی که فردی به دادسرا مراجعه کرده و ادعا می کند که شخص دیگری، با حمله به وی، موجب ضرب و جرح یا شکستگی در یکی از اعضای بدن وی شده، مشخص کردن این مساله که آیا واقعا ضرب و جرح، از سوی شخص دیگری انجام گرفته یا خودزنی بوده، از موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی می باشد.

مشخص کردن زمان ضرب و جرح و سایر آسیب های بدنی: در پاسخ به این سوال که پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، باید گفت که یکی از این موارد، مشخص کردن زمان ضرب و جرح و سایر آسیب های بدنی، بوده که در پرونده های دیه اعضای بدن و دعاوی خانواده، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد.

تعیین میزان جراحات وارد شده و ارش آن: دیه، در نظام جزایی کشور ما به دو نوع دیه مقدر و غیر مقدر تقسیم می شود. در دیه غیر مقدر که ارش نامیده شده، میزان دیه در قانون مشخص نمی باشد. در این موارد، با ارجاع پرونده به پزشکی قانونی، نوع و میزان جراحت و مبلغ ارش آن، مشخص می شود

موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه مواد مخدر و الکل

در پاسخ به این سوال که در حوزه مواد مخدر و الکل، پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، می توان گفت، موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در این حوزه نیز طیف وسیعی از خدمات پزشکی بوده که شامل موارد زیر می باشد:

انجام تست اعتیاد: در موارد استخدام یا دریافت پروانه کسب، همچنین در دعاوی طلاق مبنی بر اعتیاد زوج، لازم است تا افراد، برای تست اعتیاد، به پزشکی قانونی مراجعه کنند. در این موارد، پزشکی قانونی با انجام آزمایش ادرار، خون، مو، عرق و بزاق، به بررسی وضعیت اعتیاد متقاضی و تعیین آن، می پردازد.

انجام تست میزان الکل موجود در خون: یکی دیگر از موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، تعیین میزان الکل موجود در خون می باشد. با این توضیح که، در مواردی که شخصی بابت مصرف مسکر، دستگیر شده و همچنین، در موارد مرگ ها و تصادفات مشکوک، فرد مشکوک یا جسد وی، برای تعیین احتمال مصرف الکل و مشخص شدن میزان الکل موجود در خون وی، به پزشکی قانونی، فرستاده می شود.

موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه امور جنسی

برای اینکه به این سوال پاسخ دهیم که در حوزه امور جنسی، پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، لازم است تا به معرفی موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، در این حوزه بپردازیم. موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، در حوزه امور جنسی، عبارتند از:

تشخیص رابطه نامشروع و تجاوز: در مواردی که فردی، اقدام به برقراری رابطه نامشروع و زنا نموده یا اینکه از سوی شخص دیگری، مورد تجاوز جنسی قرار گرفته، یکی از موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، تعیین هویت فرد مقابل یا متجاوز، با استفاده از آثار باقی مانده در اندام تناسلی فرد بوده که البته تنها تا چند ساعت بعد از ارتکاب عمل، قابل انجام می باشد.

تشخیص باکرگی: در مواردی که دعوای فسخ نکاح، به علت عدم اطلاع زوج از باکره نبودن زوجه مطرح شده یا اینکه، در هنگام طلاق، زوجه باکره بوده و بنابراین، طلاق از نوع طلاق بائن غیر مدخوله می باشد، پزشکی قانونی، به معاینه متقاضی پرداخته و وضعیت باکرگی وی را مشخص می کند.

موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه امور روانپزشکی

موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه امور روانپزشکی، شامل خدمات متعددی می گردد که لازم است به طور جداگانه، مورد بررسی قرار گیرد. لذا، در این بخش، به این سوال پاسخ می دهیم که در حوزه امور روانپزشکی، پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند.

تعیین وضعیت حجر: حجر، به این معنی است که فرد، به دلیل عدم بلوغ، جنون یا عدم رشد(سفاهت) از توانایی ذهنی یک انسان عادی، برخوردار نبوده و قادر به اداره امور مالی و غیر مالی خود نمی باشد. در مواردی که در دعاوی حقوقی یا کیفری، یک نفر، مدعی حجر خود یا دیگری می شود، هم چنین، در مواردی که شخصی، قبل از رسیدن به سن 18 سال، مدعی است که دارای رشد بوده و می تواند امور مالی خود را مستقلا انجام دهد، فرد مورد نظر، به منظورتعیین وضعیت عقلی، به پزشکی قانونی فرستاده می شود.

صدور مجوز تغییر جنسیت: در مواردی که یک شخص ترنس، درخواست تغیر جنسیت خود را به دادگاه خانواده ارائه می کند، یکی از شرایط ضروری صدور حکم تغییر جنسیت، مجوز پزشکی قانونی، جهت اطمینان از ترنس بودن فرد از نظر روانی می باشد.

صدور مجوز سقط جنین: در موارد مجاز و قانونی سقط جنین، به منظور بررسی وضعیت روانی مادر و موافقت یا عدم موافقت با سقط جنین، لازم است تا متقاضی، به پزشکی قانونی، فرستاده شده و وضعیت روانی وی تحلیل و تعیین شود.

موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه تشخیص هویت

برای اینکه به این سوال پاسخ دهیم که در حوزه تشخیص هویت، پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، لازم است تا به معرفی موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، در این حوزه بپردازیم. موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی، در حوزه تشخیص هویت، عبارتند از:

تعیین هویت و وابستگی نسبی افراد: گاهی در مواردی همچون، تصادفات دسته جمعی یا قتل، هویت فرد یا افراد کشته شده، مشخص نمی باشد؛ یا اینکه در مواردی، مانند فرزندخواندگی، وابستگی نسبی فرد(پدر و مادر واقعی وی) معلوم نیست. در این موارد، انجام آزمایش و تعیین هویت و وابستگی نسبی فرد، از موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی می باشد.

تعیین سن افراد: سن فرد نیز از جمله ویژگی های مشخص کننده هویت وی می باشد. در مواردی که فرد، بنابر دلایلی، ادعا دارد که سن او کمتر یا بیشتر از سن درج شده در شناسنامه است، می تواند برای تغییر سن اقدام نماید که در این موارد، تعیین سن واقعی فرد، بر عهده پزشکی قانونی می باشد.

موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه قصور پزشکی

قصور و خطای پزشکی، یکی‌از موارد شایع تقصیر در کشور ما بوده که به دلیل تخصصی بودن و اهمیت زیاد آن، حتی دادسرای مخصوصی نیز تحت عنوان دادسرای ویژه جرائم پزشکی، جهت رسیدگی به جرایم پزشکی، تاسیس شده است. 

در پاسخ به این سوال که موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در حوزه قصور پزشکی چیست و در این حوزه، پزشک قانونی چه چیزهایی را مشخص میکند، باید گفت، بر خلاف تصور عامه، در ارتباط با بحت قصور پزشکی، پزشکی قانونی، صرفا به خطای پزشک معالج توجه ندارد.

در واقع، هنگامی که نوبت به بحث اظهارنظر در مورد قصور پزشکی می رسد، پزشکی قانونی، به چهار فاکتور اصلی، توجه کرده و بر اساس این چهار معیار، نظر تخصصی خود را اعلام می کند. این چهار فاکتور عبارتند از: فضای محل درمان، کیفیت تجهیزات پزشکی، سیستم بهداشتی درمان و خطا و قصور نیروی انسانی مشارکت کننده در فرآیند درمان.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون موارد قابل تشخیص در پزشکی قانونی پاسخ دهند.