راه های اثبات بی گناهی، با توجه به ادله اثبات دعوا در امور کیفری، متفاوت بوده و متهم می تواند از طریق ارائه دلیل و یا به چالش کشیدن دلایل ابرازی شاکی، عدم وجود یکی از عنصر مادی، معنوی و قانونی جرم را اثبات کرده و خود را از اتهام، تبرئه نماید. 

قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی، در کنار در نظر گرفتن حق شکایت کیفری برای شاکی و معرفی ادله اثبات دعوا، این حق را برای متهم نیز قائل شده تا با استفاده از راه ها و روش های قانونی، برای اثبات بی گناهی خود اقدام نماید. 

در ارتباط با راه های اثبات بی گناهی متهم، لازم است به این نکته توجه شود که با توجه به تنوع ادله اثبات دعوا در دعاوی کیفری، راه های اثبات بی گناهی نیز متعدد بوده و استفاده ازهر کدام از این راه ها، مستلزم ارائه مدارک مخصوص به آن نیز می باشد. 

لذا، در این مقاله، در پاسخ به این سوال که چگونه بی گناهی خود را ثابت کنیم، شرایط، راه ها و مدارک لازم برای اثبات بی گناهی را توضیح داده و درپایان، یک نمونه لایحه اثبات بی گناهی متهم در دادگاه کیفری را ارائه خواهیم کرد.

راه های اثبات بی گناهی

یکی از مسائل بسیار مهمی که در حقوق کیفری مطرح می شود، بحث اثبات برائت متهم است که در عرف، تحت عنوان اثبات بی گناهی مطرح شده و بنابراین، بسیاری از متهمان، در رابطه با راه های اثبات بی گناهی، این سوال را مطرح می کنند که چگونه بی گناهی خود را ثابت کنیم؟
در پاسخ به این سوال که چگونه بی گناهی خود را ثابت کنیم، باید گفت، با توجه به تنوع ادله اثبات دعوا در دعاوی کیفری، راه های اثبات بی گناهی نیز متعدد می باشند؛ اما، به طور کلی، برای اثبات تمامی این راه ها، لازم است تا شرایط اثبات بی گناهی، وجود داشته باشند که در تمامی جرایم، یکسان می باشند. 
در واقع، همانطور که برای اثبات ارتکاب اتهام از سوی متهم، لازم است تا عناصر جرم، یعنی سه عنصر مادی، معنوی و قانونی جرم، به اثبات برسد، راه های اثبات بی گناهی متهم نیز با اثبات عدم وجود یکی از این عناصر، امکان پذیر می باشد. در ادامه، به توضیح اثبات بی گناهی، از طریق اثبات عدم وجود هر یک از این عناصر، می پردازیم.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر مادی

عنصر مادی جرم، همان عمل ارتکابی متهم می باشد. به عنوان مثال، ربودن مال، عنصر مادی جرم سرقت بوده، کشتن یک فرد، عنصر مادی جرم قتل و دستکاری در سند رسمی و تغییر آن، عنصر مادی جرم جعل می باشد.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر مادی، بدین صورت می باشد که متهم بتواند ثابت کند که عمل مجرمانه به طور کلی، اصلا انجام نگرفته یا اینکه در صورت انجام گرفتن، متهم، مرتکب آن نشده است.

به عنوان مثال، در اتهام قتل، یکی از راه های اثبات بی گناهی مرتبط با عنصر مادی، آن است که متهم اثبات کند که مقتول گم شده، همچنان زنده می باشد؛ یا اینکه، اگرچه، فلان مال به سرقت رفته، اما با توجه به حضور متهم در محلی دیگر در شب سرقت، فعل مادی ربودن مال، توسط متهم، انجام نگرفته است.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر معنوی

منظور از عنصر معنوی، به طور کلی، به معنای اراده ارتکاب جرم است. اجزای تشکیل دهنده این عنصر، عبارتند از: علم به موضوع(مانند اینکه در قتل، مرتکب بداند آن موجودی که به آن تیراندازی می کند، یک انسان است)؛ قصد رفتار مجرمانه(به عنوان مثال، متهم با اراده خود، مال را ربوده باشد) و قصد نتیجه(به عنوان نمونه، در جرم قتل، قصد داشته تا کشتن یک فرد که نتیجه است، محقق شود)

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر معنوی جرم، بدین صورت است که متهم بتواند عدم وجود یکی از موارد علم به موضوع، قصد رفتار مجرمانه و یا قصد نتیجه را اثبات کند. بنابراین، از راه های اثبات بی گناهی، آن است که تهم اثبات نماید که در هنگام ارتکاب جرم، مجنون و فاقد اراده بوده است. یا اینکه در لحظه تیراندازی، فکر می کرده که موجودی که به آن، تیراندازی کرده، حیوان بوده و نه انسان.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم، همان ماده قانونی است که به موجب آن، یک عمل، اعم از فعل یا ترک فعل، جرم شناخته شده و برای آن، مجازات تعیین می گردد. به عنولن مثال، عنصر قانونی جرم تهدید، مواد 668 و 669 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی می باشند.

برای اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر قانونی، متهم باید ثابت نماید که برای عمل انجام گرفته از سوی وی، مجازاتی در قانون، تعیین نشده و این عمل، جرم نمی باشد؛ یا اینکه، مجازات در نظر گرفته شده برای این عمل، در قانون جدید، نسخ شده است.

به عنوان مثال، چنانچه، شخصی علیه یک سایت، به دلیل عدم ارسال به موقع کالا، اعلام اتهام کلاهبرداری کند، مسئول مربوطه با اثبات اینکه این عمل، جرم نبوده و دعوا، یک دعوای حقوقی است، می تواند اثبات بی گناهی نماید.

راه های اثبات بی گناهی

یکی از مسائل بسیار مهمی که در حقوق کیفری مطرح می شود، بحث اثبات برائت متهم است که در عرف، تحت عنوان اثبات بی گناهی مطرح شده و بنابراین، بسیاری از متهمان، در رابطه با راه های اثبات بی گناهی، این سوال را مطرح می کنند که چگونه بی گناهی خود را ثابت کنیم؟
در پاسخ به این سوال که چگونه بی گناهی خود را ثابت کنیم، باید گفت، با توجه به تنوع ادله اثبات دعوا در دعاوی کیفری، راه های اثبات بی گناهی نیز متعدد می باشند؛ اما، به طور کلی، برای اثبات تمامی این راه ها، لازم است تا شرایط اثبات بی گناهی، وجود داشته باشند که در تمامی جرایم، یکسان می باشند. 
در واقع، همانطور که برای اثبات ارتکاب اتهام از سوی متهم، لازم است تا عناصر جرم، یعنی سه عنصر مادی، معنوی و قانونی جرم، به اثبات برسد، راه های اثبات بی گناهی متهم نیز با اثبات عدم وجود یکی از این عناصر، امکان پذیر می باشد. در ادامه، به توضیح اثبات بی گناهی، از طریق اثبات عدم وجود هر یک از این عناصر، می پردازیم.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر مادی

عنصر مادی جرم، همان عمل ارتکابی متهم می باشد. به عنوان مثال، ربودن مال، عنصر مادی جرم سرقت بوده، کشتن یک فرد، عنصر مادی جرم قتل و دستکاری در سند رسمی و تغییر آن، عنصر مادی جرم جعل می باشد.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر مادی، بدین صورت می باشد که متهم بتواند ثابت کند که عمل مجرمانه به طور کلی، اصلا انجام نگرفته یا اینکه در صورت انجام گرفتن، متهم، مرتکب آن نشده است.

به عنوان مثال، در اتهام قتل، یکی از راه های اثبات بی گناهی مرتبط با عنصر مادی، آن است که متهم اثبات کند که مقتول گم شده، همچنان زنده می باشد؛ یا اینکه، اگرچه، فلان مال به سرقت رفته، اما با توجه به حضور متهم در محلی دیگر در شب سرقت، فعل مادی ربودن مال، توسط متهم، انجام نگرفته است.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر معنوی

منظور از عنصر معنوی، به طور کلی، به معنای اراده ارتکاب جرم است. اجزای تشکیل دهنده این عنصر، عبارتند از: علم به موضوع(مانند اینکه در قتل، مرتکب بداند آن موجودی که به آن تیراندازی می کند، یک انسان است)؛ قصد رفتار مجرمانه(به عنوان مثال، متهم با اراده خود، مال را ربوده باشد) و قصد نتیجه(به عنوان نمونه، در جرم قتل، قصد داشته تا کشتن یک فرد که نتیجه است، محقق شود)

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر معنوی جرم، بدین صورت است که متهم بتواند عدم وجود یکی از موارد علم به موضوع، قصد رفتار مجرمانه و یا قصد نتیجه را اثبات کند. بنابراین، از راه های اثبات بی گناهی، آن است که تهم اثبات نماید که در هنگام ارتکاب جرم، مجنون و فاقد اراده بوده است. یا اینکه در لحظه تیراندازی، فکر می کرده که موجودی که به آن، تیراندازی کرده، حیوان بوده و نه انسان.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم، همان ماده قانونی است که به موجب آن، یک عمل، اعم از فعل یا ترک فعل، جرم شناخته شده و برای آن، مجازات تعیین می گردد. به عنولن مثال، عنصر قانونی جرم تهدید، مواد 668 و 669 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی می باشند.

برای اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر قانونی، متهم باید ثابت نماید که برای عمل انجام گرفته از سوی وی، مجازاتی در قانون، تعیین نشده و این عمل، جرم نمی باشد؛ یا اینکه، مجازات در نظر گرفته شده برای این عمل، در قانون جدید، نسخ شده است.

به عنوان مثال، چنانچه، شخصی علیه یک سایت، به دلیل عدم ارسال به موقع کالا، اعلام اتهام کلاهبرداری کند، مسئول مربوطه با اثبات اینکه این عمل، جرم نبوده و دعوا، یک دعوای حقوقی است، می تواند اثبات بی گناهی نماید.

راه های اثبات بی گناهی

یکی از مسائل بسیار مهمی که در حقوق کیفری مطرح می شود، بحث اثبات برائت متهم است که در عرف، تحت عنوان اثبات بی گناهی مطرح شده و بنابراین، بسیاری از متهمان، در رابطه با راه های اثبات بی گناهی، این سوال را مطرح می کنند که چگونه بی گناهی خود را ثابت کنیم؟
در پاسخ به این سوال که چگونه بی گناهی خود را ثابت کنیم، باید گفت، با توجه به تنوع ادله اثبات دعوا در دعاوی کیفری، راه های اثبات بی گناهی نیز متعدد می باشند؛ اما، به طور کلی، برای اثبات تمامی این راه ها، لازم است تا شرایط اثبات بی گناهی، وجود داشته باشند که در تمامی جرایم، یکسان می باشند. 
در واقع، همانطور که برای اثبات ارتکاب اتهام از سوی متهم، لازم است تا عناصر جرم، یعنی سه عنصر مادی، معنوی و قانونی جرم، به اثبات برسد، راه های اثبات بی گناهی متهم نیز با اثبات عدم وجود یکی از این عناصر، امکان پذیر می باشد. در ادامه، به توضیح اثبات بی گناهی، از طریق اثبات عدم وجود هر یک از این عناصر، می پردازیم.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر مادی

عنصر مادی جرم، همان عمل ارتکابی متهم می باشد. به عنوان مثال، ربودن مال، عنصر مادی جرم سرقت بوده، کشتن یک فرد، عنصر مادی جرم قتل و دستکاری در سند رسمی و تغییر آن، عنصر مادی جرم جعل می باشد.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر مادی، بدین صورت می باشد که متهم بتواند ثابت کند که عمل مجرمانه به طور کلی، اصلا انجام نگرفته یا اینکه در صورت انجام گرفتن، متهم، مرتکب آن نشده است.

به عنوان مثال، در اتهام قتل، یکی از راه های اثبات بی گناهی مرتبط با عنصر مادی، آن است که متهم اثبات کند که مقتول گم شده، همچنان زنده می باشد؛ یا اینکه، اگرچه، فلان مال به سرقت رفته، اما با توجه به حضور متهم در محلی دیگر در شب سرقت، فعل مادی ربودن مال، توسط متهم، انجام نگرفته است.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر معنوی

منظور از عنصر معنوی، به طور کلی، به معنای اراده ارتکاب جرم است. اجزای تشکیل دهنده این عنصر، عبارتند از: علم به موضوع(مانند اینکه در قتل، مرتکب بداند آن موجودی که به آن تیراندازی می کند، یک انسان است)؛ قصد رفتار مجرمانه(به عنوان مثال، متهم با اراده خود، مال را ربوده باشد) و قصد نتیجه(به عنوان نمونه، در جرم قتل، قصد داشته تا کشتن یک فرد که نتیجه است، محقق شود)

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر معنوی جرم، بدین صورت است که متهم بتواند عدم وجود یکی از موارد علم به موضوع، قصد رفتار مجرمانه و یا قصد نتیجه را اثبات کند. بنابراین، از راه های اثبات بی گناهی، آن است که تهم اثبات نماید که در هنگام ارتکاب جرم، مجنون و فاقد اراده بوده است. یا اینکه در لحظه تیراندازی، فکر می کرده که موجودی که به آن، تیراندازی کرده، حیوان بوده و نه انسان.

اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم، همان ماده قانونی است که به موجب آن، یک عمل، اعم از فعل یا ترک فعل، جرم شناخته شده و برای آن، مجازات تعیین می گردد. به عنولن مثال، عنصر قانونی جرم تهدید، مواد 668 و 669 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی می باشند.

برای اثبات بی گناهی از طریق اثبات عدم وجود عنصر قانونی، متهم باید ثابت نماید که برای عمل انجام گرفته از سوی وی، مجازاتی در قانون، تعیین نشده و این عمل، جرم نمی باشد؛ یا اینکه، مجازات در نظر گرفته شده برای این عمل، در قانون جدید، نسخ شده است.

به عنوان مثال، چنانچه، شخصی علیه یک سایت، به دلیل عدم ارسال به موقع کالا، اعلام اتهام کلاهبرداری کند، مسئول مربوطه با اثبات اینکه این عمل، جرم نبوده و دعوا، یک دعوای حقوقی است، می تواند اثبات بی گناهی نماید.

مدارک لازم برای اثبات بی گناهی

در مسیر پاسخ به‌این سوال که چگونه بی گناهی خود را ثابت کنیم، علاوه بر راه های اثبات بی گناهی، لازم است به مساله مهم دیگری نیز توجه شود و این مساله، بحث مدارک لازم برای اثبات بی گناهی می باشد. مدارک لازم برای اثبات بی گناهی، مدارک ثابت و مشخصی نبوده و با توجه به تنوع راه های اثبات بی گناهی، این مدارک نیز متغیر خواهند بود. در ادامه، به بررسی مدارک لازم برای اثبات بی گناهی می پردازیم. 

مدارک لازم برای اثبات بی گناهی از طریق اقرار

در موردی که متهم، با استفاده از اقرار، قصد داشته برای اثبات بی گناهی خود، اقدام. نماید، می تواند با ارائه مدارکی همچون، نظریه پزشکی قانونی، مبنی بر وجود آثار شکنجه بر روی بدن وی یا حکم حجر، بطلان اقرار خود را اثبات کند. 

مدارک لازم برای اثبات بی گناهی از طریق شهادت

در مورد اثبات بی گناهی از طریق شهادت، مدارک لازم برای اثبات بی گناهی، همان استشهادیه و فرم استشهاد محلی می باشد. بدین منظور، متهم می تواند فرم مربوطه را تهیه کرده و از شهود خود بخواهد که با ذکر مشخصات، این فرم را امضا کنند و سپس، در وقت تعیین شده، در دادگاه، حاضر شده و ادای شهادت نمایند. 

مدارک لازم برای اثبات بی گناهی از طریق سوگند

هر سندی که نشان دهنده بی اعتباری و بطلان سوگند شاکی باشد، می تواند در اثبات بی گناهی متهم، موثر واقع شود. به عنوان مثال، ارائه حکم حجر شاکی، باعث می شود تا سوگند انجام گرفته از جانب وی، باطل گردد. 

مدارک لازم برای اثبات بی گناهی از طریق علم قاضی

در مورد علم قاضی نیز متهم می تواند با ارائه هر نوع مدرک قانونی، به ایجاد علم و یقین در قاضی و در نتجه، اثبات بی گناهی خود، کمک کند. نظریه کارشناسی و نظریه پزشکی قانونی، نمونه ای از این مدارک می باشند. 

مدارک لازم برای اثبات بی گناهی از طریق سند

در این مورد نیز هر نوع سندی که از نظر قانونی، دارای اعتبار بوده، اعم از اینکه سند عادی یا سند رسمی باشد، می تواند به عنوان یکی از راه های اثبات بی گناهی، مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، متهم می تواند با ارائه یک مبایعه نامه معتبر، اثبات نماید که مالک ملک مورد شکایت شاکی بوده و در نتیجه، وی مرتکب جرم انتقال مال غیر نشده است.

نمونه لایحه اثبات بی گناهی

در بخش های قبل، در پاسخ به این سوال که چگونه بی گناهی خود را ثابت کنیم، شرایط و راه های اثبات بی گناهی را توصیح داده و مدارک لازم برای انجام این امر را نیز بررسی کردیم. در این بخش، یک نمونه لایحه اثبات بی گناهی را ارائه کرده و فایل آن را نیز جهت دانلود، برای خوانندگان محترم، در انتهای همین مطلب، قرار داده ایم.  

برای دانلود نمونه لایحه اثبات بی گناهی، بر روی دکمه دانلود فایل در باکس زیر کلیک نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اثبات بی گناهی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اثبات بی گناهی پاسخ دهند.