مالیات صادرات و واردات

مالیات صادرات و واردات، نوعی از مالیات ارزش افزوده بوده که صادرکنندگان و واردکنندگان کالا یا خدمات، ملزم به پرداخت آن می باشند. میزان این مالیات، به طور کلی، 9 درصد بوده که در مورد صادرات، به شرط رفع تعهدات ارزی، مسترد خواهد شد. نحوه پرداخت مالیات صادرات و واردات نیز به روش حضوری و از طریق گمرک کشور می باشد.

مالیات ها، به طور کلی، به دو گروه مالیات های مستقیم و غیر مستقیم، تقسیم می شوند. منظور از مالیات های مستقیم، مالیاتی است که از درآمد و دارایی افراد و به طور مستقیم گرفته شده و مالیات های غیر مستقیم نیز مالیات هایی هستند که به کالاها و خدمات مصرفی تعلق گرفته و دارای یک پرداخت کننده مشخص نمی باشند. 

یکی از اقسام مالیات های غیرمستقیم، مالیات صادرات و واردات می باشد که به معنای مالیاتی است که از صادرکنندگان و واردکنندگان کالا و خدمات، دریافت می شود. این مالیات، دارای میزان مشخصی و نحوه پرداخت مخصوص به خود بوده و گاهی نیز همچون صادرات، قابل استرداد از سازمان امور مالیاتی کشور می باشد.

با توجه به توضیحات فوق، در این مقاله، ابتدا به این سوال پاسخ داده که مالیات صادرات و واردات چیست؛ سپس در ادامه، میزان و نحوه محاسبه آن را توضیح داده و در پایان، به بررسی سامانه و نحوه پرداخت این نوع از مالیات و شرایط معافیت مالیاتی صادرکنندگان می پردازیم.

مالیات صادرات و واردات چیست

پیش از آنکه به این سوال، پاسخ دهیم که مالیات صادرات و واردات چیست و میزان و نحوه پرداخت آن، به چه صورت می باشد، لازم است بدانیم که مالیات صادرات و واردات، در حوزه هایی نظیر واردات تجهیزات پزشکی، نوعی مالیات ارزش افزوده می باشد. لذا، بهتر است تا قبل از پاسخ به سوال فوق، ابتدا به تعریف مالیات ارزش افزوده بپردازیم.

مالیات ها، به طور کلی، به دو گروه مالیات های مستقیم و غیر مستقیم، تقسیم می شوند. منظور از مالیات های مستقیم، مالیاتی است که از درآمد و دارایی افراد و به طور مستقیم گرفته شده و پرداخت کننده آن، مشخص است. مانند مالیات عملکرد و مالیات بر اجاره ملک.

مالیات های غیر مستقیم، مالیات هایی هستند که به کالاها و خدمات مصرفی تعلق گرفته و دارای یک پرداخت کننده مشخص نمی باشند. مالیات بر ارزش افزوده، نمونه بارز این مالیات ها هستند.

یکی از اقسام مالیات بر ارزش افزوده، مالیات صادرات و واردات می باشد. منظور از صادرات، صدور کالا یا خدمات، به خارج از مرزهای کشو بوده و واردات نیز به معنی وارد کردن کالا یا خدمات، به مرزهای گمرکی کشور یا مناطق آزاد تجاری‌ و صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی می باشد.

بنابراین، به طور کلی، در پاسخ به این سوال که مالیات صادرات و واردات چیست؟ باید گفت، مالیات صادرات و واردات، نوعی از مالیات ارزش افزوده بوده که صادرکنندگان و واردکنندگان کالا یا خدمات، ملزم به پرداخت آن می باشند.

میزان و نحوه محاسبه مالیات صادرات و واردات

هرچند، دو کلمه صادرات و واردات، به طور معمول، در کنار یکدیگر استفاده شده و مالیات تعلق گرفته به هر دو نیز، از نوع مالیات ارزش افزوده می باشد، اما هنگامی که نوبت به میزان و نحوه محاسبه مالیات صادرات و واردات می رسد، باید دانست که میزان مالیات این دو فعالیت تجاری و نحوه محاسبه و پرداخت آن، کاملا متفاوت از یکدیگر می باشد. 

لذا، با توجه به این تفاوت، ما نیز در این بخش، مالیات صادرات را از مالیات واردات، تفکیک کرده و در دو قسمت جداگانه، به توضیح میزان و نحوه محاسبه مالیات صادرات و واردات خواهیم پرداخت. لازم به ذکر است که مطابق ماده 2 قانون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات واردات و صادرات کالا، مشمول این قانون می باشد.

از انجا که صادرات، موجب ورود ارز به کشور و افزایش رونق اقتصادی شده، فعالیت های صادراتی، غالبا، معاف از مالیات صادرات می باشند. به موجب ماده 141 قانون مالیات های مستقیم، صد در صد درآمد به دست آمده از صادرات کالا و خدمات، مشمول معافیت مالیاتی شده که این میزان، برای صادرات مواد خام، به عنوان استثنا، به 20 درصد، کاهش می یابد.

همچنین، مطابق ماه 10 قانون مالیات ارزش افزوده، یکی از موارد معاف از مالیات، درآمد حاصل از صادرات کالا و خدمات بوده، مشروط بر اینکه: «از طریق مبادی خروجی رسمی با ارائه پروانه سبز گمرکی صادره توسط گمرک یا برگ خروجی (در مورد صادرات کالا) و صادرات خدمات با ارائه قرارداد مربوط و گواهی انجام کار که به تایید نزدیکترین نمایندگی رسمی جمهوری اسلامی ایران در کشور مقصد رسیده باشد یا گواهی ارزآوری با تایید بانک مرکزی یا سایر اسناد و مدارک مثبته.» انجام گیرد.

با این وجود، مطابق قسمت 5 بند (ع) تبصره 6 قانون بودجه سال 1401 کشور، بهره مندی از معافیت مالیاتی صادرات، منوط به آن است که ارز حاصل از صادرات، به چرخه اقتصادی کشور بازگردد؛ بدین منظور، لازم است تا صادرکنندگان، برای رفع تعهد ارزی خود اقدام نمایند. روش های رفع تعهد ارزی یا همان بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور، توسط شورای عالی هماهنگی اقتصادی، تعیین و تصویب شده و طی یک بسته سیاستی، اعلام می گردد.

به موجب آخرین بسته سیاستی شورای عالی هماهنگی اقتصادی، روش های بازگشت ارز به چرخه اقتصادی، عبارتند از: فروش ارز در قالب حواله در سامانه نیما، واردات کالا در مقابل صادرات انجام گرفته، انتقال دادن ارز حاصل از صادرات به شخص دیگر، بازپرداخت وام های ارزی دریافت شده از سیستم بانکی، صندوق توسعه ملی، حساب ذخیره ارزی و فاینانس و فروش ارز به بانک ها و صرافی های مجاز، به شکل اسکناس.

اما، در صورتی که صادرکنندگان کالا و خدمات، برای رفع تعهد ارزی خود اقدام نکنند، ملزم به پرداخت مالیات صادرات خواهند بود که به موجب قانون مالیات بر ارز ش افزوده، میزان آن، 9% ارز حاصل از صادرات می باشد.

تمامی افراد حقیقی و حقوقی که قصد انجام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری، در زمینه های مختلف واردات و صادرات را داشته، باید نسبت به دریافت کارت بازرگانی اقدام نمایند.

به موجب ماده 7 قانون مالیات بر ارزش افزوده، نرخ مالیات واردات کالا و خدمات، به طور کلی، 9% می باشد. این مالیات، بر ماخذ مجموع ارزش گمرکی کالا یا خدمات و حق ورودی آن، محاسبه و اخذ می شود. یعنی، لازم است تا ابتدا، میزان این موارد با یکدیگر جمع شده و 9 در صد حاصل جمع، به عنوان مالیات واردات پرداخت گردد.

منظور از حق ورودی، حقوق گمرکی و سود بازرگانی بوده که در حال حاضر، نرخ حقوق گمرکی، 4 % ارزش کالای وارداتی بوده و سود بازرگانی نیز هرساله، توسط دولت، برای کالاهای مختلف، به میزان متفاوتی، تعیین می گردد.

با این وجود، در رابطه با میزان و نرخ مالیات واردات، لازم است به این نکته توجه شود که به موجب قانون مالیات بر ارزش افزوده، میزان نرخ مالیات واردات، برای برخی از کالاها، متفاوت از 9% بوده و واردات برخی از کالاها و خدمات، نیز معاف از مالیات واردات می باشد. لذا، در ادامه به بررسی این دو گروه از واردات می پردازیم.

میزان نرخ مالیات واردات انواع بنزین و سوخت هواپیما، 30% و نفت‌ گاز، نفت سفید، نفت کوره، گاز طبیعی و گاز مایع، 15%، واردات نوشابه‌ های قندی گازدار و بدون گاز و سایر کالاهای آسیب‌ رسان به سلامت، 36%، واردات سیگار، توتون پیپ و تنباکو، 65%، توتون خام 10% و توتون فرآوری شده، 35% می باشد.

مهلت تمدید کارت بازرگانی، قبل از سررسید انقضای کارت بوده و تمدید این کارت، با مراجعه به سامانه جامع تجارت ایران، امکان پذیر می باشد.

کالاهای معاف از مالیات واردات عبارتند از: دام زنده و خوراک آن؛ خمیر کاغذ و کاغذ باطله، دفتر تحریر، کاغذ چاپ، تحریر و روزنامه؛ نسخه‌ های کاغذی و الکترونیکی کتاب، روزنامه و مجله و نشریه؛ شمش طلا؛ فرش دستباف و مواد اولیه اصلی آن؛ رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی، تجهیزات نظامی و اطلاعاتی؛ تجهیزات و اقلام با کاربرد صرفا دفاعی، نظامی، انتظامی، امنیتی و اطلاعاتی و انواع دارو و واکسن، لوازم مصرفی درمانی و توانبخشی.

همچنین، واردات کالاهایی که به صورت بلاعوض، به کمیته امداد امام خمینی، سازمان اورژانس کشور، جمعیت هلال احمر ایران، سازمان بهزیستی کشور، آستان‌ های مقدسه، حوزه‌های علمیه و و موسسات خیریه اهدا شده، با تایید مراجع مربوطه، معاف از مالیات واردات می باشد.

سامانه مالیات صادرات و واردات

در بخش های قبل، به تعریف مالیات صادرات و واردات پرداخته و در توضیح میزان نرخ این نوع از مالیات گفتیم که میزان نرخ مالیات صادرات و واردات، به طور کلی 9% بوده که البته، دریافت این میزان مالیات از صادرات، تنها در صورتی انجام می گیرد که صادرکنندگان، برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات، به چرخه اقتصادی کشور اقدام ننموده و تعهدات ارزی خود را رفع نکرده باشند.

اما با توجه به اینکه در سال های اخیر، سازمان امور مالیاتی کشور، سامانه های متعددی همچون درگاه ملی خدمات مالیات my.tax.gov.ir و سامانه پرداخت قبض مالیاتی را تاسیس کرده، ممکن است این سوال برای واردکنندگان و صادرکنندگان کالا و خدمات نیز مطرح شده باشد که آیا سامانه خاصی نیز برای پرداخت مالیات صادرات و واردات، راه اندازی شده است یا خیر؟

با این وجود، در رابطه با سامانه و نحوه پرداخت مالیات صادرات و واردات، ذکر این نکته، ضروری است که هرچند، نحوه پرداخت این مالیات، حضوری بوده، اما چنانچه، صادرکنندگان بخواهند برای رفع تعهدات ارزی و استرداد مالیات پرداخت شده، اقدام نمایند، این امر از طریق سامانه مالیات ارزش افزوده evat.ir که سامانه ای مستقل از سامانه عملیات الکترونیکی امور مالیاتی tax.gov.ir بوده، قابل انجام می باشد.

لذا، در بخش بعد، پس از توضیح نحوه پرداخت مالیات صادرات و واردات، به معرفی سامانه مالیات ارزش افزوده evat.ir پرداخته و سپس در ادامه، نحوه استرداد مالیات صادرات از طریق این سامانه را ضمن یک راهنمای تصویری، توضیح خواهیم داد.

نحوه پرداخت مالیات صادرات و واردات 

با توجه به اینکه سازمان امور مالیاتی کشور، تا کنون، اقدام به راه اندازی سامانه ای جهت پرداخت مالیات صادرات و واردات نکرده، لذا لازم است تا اشخاص فعال در حوزه صادرات و واردات، جهت پرداخت این نوع از مالیات، به روش حضوری اقدام کرده و بنابراین، نحوه پرداخت مالیات صادرات و واردات، مراجعه حضوری مودیان می باشد.

با این وجود، از آنجا که فعالیت های صادراتی، معاف از مالیات بوده، صادرکنندگانی که 9% نرخ مالیات را پرداخت کرده اند، می توانند پس از رفع تعهدات ارزی خود، یعنی وارد کردن ارز حاصل از صادرات، به چرخه اقتصاد، برای استرداد مالیات صادرات پرداخت شده، از سازمان امور مالیاتی کشور، اقدام نمایند که انجام آن، تابع مراحل زیر می باشد:

در مرحله اول، باید از طریق یکی از این روش ها، برای رفع تعهدات ارزی خود اقدام نمایید: فروش ارز در قالب حواله در سامانه نیما، واردات کالا در مقابل صادرات انجام گرفته، انتقال دادن ارز حاصل از صادرات به شخص دیگر، بازپرداخت وام های ارزی دریافت شده از از سیستم بانکی، صندوق توسعه ملی، حساب ذخیره ارزی و فاینانس و فروش ارز به بانک ها و صرافی های مجاز، به شکل اسکناس.

سپس، لازم است تا برای استرداد مالیات صادرات پرداخت شده، به سامانه مالیات ارزش افزوده مراجعه کنید. برخلاف نحوه پرداخت مالیات صادرات و واردات، انجام این روش، به صورت اینترنتی و غیر حضوری امکان پذیر بوده که در ادامه، راهنمای تصویری مربوط به آن، ارائه شده است.

در مرورگر دستگاه خود، آدرس سامانه مالیات بر ارزش افزوده www.e-vat.ir را جست و جو کرده تا وارد صفحه اصلی سایت شوید. پس از ورود به صفحه اصلی، نام کاربری و کلمه عبور خود که در هنگام ثبت نام کد اقتصادی، دریافت کرده اید را در کادرهای مربوطه، وارد کرده و دکمه ورود به سامانه را کلیک نمایید.

پس از ورود به سامانه، به منظور استرداد مالیات صادرات پرداخت شده، برروی گزینه ثبت درخواست استرداد، از منوی استرداد در سمت راست صفحه، کلیک نمایید.

به این ترتیب، پس از انجام مراحل مربوطه، می توانید برای استرداد مالیات صادرات پرداخت شده، اقدام کرده؛ البته مشروط بر اینکه پیش از آن، به یکی از روش های گفته شده، مراحل رفع تعهدات ارزی خود را انجام داده باشید.

شرایط معافیت مالیاتی صادرکنندگان 

 به منظور جلوگیری از قصور صادرکنندگان کالا در انجام تعهدات ارزی خویش و بهره مندی آنان از معافیت مالیاتی، سازمان توسعه تجارت ایران، در مصوبه شماره 2052227 مورخ پانزدهم بهمن ماه سال جاری، شرایط معافیت مالیاتی صادرکنندگان را اعلام نمود که عبارت است از:

ثبت درخواست از جانب متقاضیان ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ مصوبه در دبیرخانه سازمان توسعه تجارت ایران جهت بررسی زمان تحویل مستندات

عدم مغایرت در تاریخ مستندات ارائه شده با تاریخ اولیه 

انجام رفع تعهد از ارزش افزوده ورود موقت در مهلت های قانونی سال های مورد نظر 

اعلام سازمان توسعه تجارت ایران به سازمان امور مالیاتی

مختومه نبودن پرونده مالیاتی

توجه به این نکته ضروری است که عدم ارسال پاسخ از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران، به معنای صحت اظهارات ذی نفع خواه بود. جهت اطلاع بیشتر متقاضیان از معافیت مالیاتی، مطالعه مقاله زیر توصیه می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مالیات صادرات و واردات در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مالیات صادرات و واردات پاسخ دهند.