مدارک لازم برای اثبات ترک انفاق

اثبات ترک انفاق که یک دعوای کیفری بوده، از طریق شهادت شهود و با ارائه مدارک لازم، نظیر استشهادیه یا ارائه صورت مجلس پلیس، مبنی بر اخراج زوجه از منزل توسط زوج، امکان پذیر می باشد. زوجه می تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارائه مدارک لازم، شکایت نامه خود با موضوع ترک انفاق را تنظیم و ثبت نماید.

نفقه، حقی است که ضمن عقد نکاح دائم، برای زوجه ایجاد می شود و به موجب آن، زوج ملزم به تامین تمام نیازهای متعارف و متناسب زوجه می شود. قانون گذار در راستای حمایت از حقوق خانواده، در قانون مجازات اسلامی و حمایت خانواده، ترک انفاق را جرم انگاری و به تعیین مجازات برای آن پرداخته است.

بنابراین، در صورت عدم پرداخت نفقه توسط زوج، زوجه می تواند با ارائه مدارک لازم به دادگاه و ادعای ترک انفاق توسط زوج، طرح شکایت کرده و دادگاه، پس از بررسی مدارک و شواهد موجود، در صورت ثابت شدن ترک انفاق، می تواند حکم به حبس زوج دهد. اما از آن جا که، ترک انفاق از دعاوی مربوط به حقوق خانواده بوده و در روابط خصوصی افراد، اتفاق می افتد، اثبات آن، دارای چالش هایی می باشد.

لذا، در این مقاله، ابتدا به بیان راه و روش های اثبات ترک انفاق می پردازیم و در ادامه، مدارک لازم و شواهدی که برای اثبات ترک انفاق در دادگاه نیاز هست را بررسی می کنیم. در انتها نیز نکات مربوط به نحوه اثبات ترک انفاق در دادگاه را توضیح خواهیم داد.

راه و روش های اثبات ترک انفاق

در قانون مدنی ایران، حق نفقه زن (زوجه) و خویشاوندان، پیش بینی شده است، اما طبق ماده 1203 قانون مدنی، پرداخت نفقه زوجه، مقدم بر نفقه سایر بستگان واجب النفقه می باشد و مرد موظف است، تامین هزینه های مورد نیاز همسرش را در اولویت قرار دهد. 

در ماده 642 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، آمده است: «هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید، دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم مینماید.»

اما این ماده به موجب ماده 53 قانون حمایت خانواده، نسخ شده که متن ماده 53 به شرح زیر می باشد:«هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند، به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری، منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان، تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود.»

طبق این ماده، ترک انفاق، به عنوان ترک فعلی مجرمانه در نظر گرفته شده و دارای ضمانت اجرای حبس می باشد. برای تحقق این جرم، در مورد زوجه، دو مسئله استطاعت مالی زوج و تمکین زوجه، شرط شده، اما در خصوص سایر افراد واجب النفقه، تنها استطاعت مالی نفقه دهنده، شرط است.

در هر حال، زمانی که متعهد نفقه، از پرداخت آن خودداری نماید، زوجه یا خویشاوندان واجب النفقه، می توانند با استفاده از روش های اثبات دعوای ترک انفاق، برای طرح شکایت کیفری نفقه، اقدام نمایند. در ادامه، به معرفی روش های اثبات ترک انفاق، می پردازیم.

در ماده 160قانون مجازات اسلامی، قانون گذار به بیان ادله اثبات پرداخته است، که طبق آن ادله اثبات جرم عبارت از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی است. نکته قابل توجه این است که در اثبات ترک انفاق قسامه و سوگند کاربرد ندارند و نمی توان به آن ها استناد کرد.

از جمله روش های اثبات ترک انفاق، می توان به شهادت شهود اشاره کرد. در خصوص این روش، زوجه باید شهود را به دادگاه معرفی کند تا در خصوص ترک انفاق زوج شهادت دهند، که این شهود باید، دارای شرایطی باشند.

قانون گذار در متن ماده 177 قانون مجازات اسلامی به بیان شرایط شهود می پردازد که شامل موارد زیر می باشد:

«شاهد شرعی در زمان ادای شهادت باید شرایط زیر را دارا باشد:

الف- بلوغ

ب- عقل

پ- ایمان

ت- عدالت

ث- طهارت مولد

ج- ذینفع نبودن در موضوع

چ- نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها

ح- عدم اشتغال به تکدی

خ- ولگرد نبودن

تبصره 1- شرایط موضوع این ماده باید توسط قاضی احراز شود.

تبصره 2- در مورد شرط خصومت، هرگاه شهادت شاهد به نفع طرف مورد خصومت باشد، پذیرفته می شود.»

روش دیگری که می توان با استفاده از آن، ترک انفاق را اثبات کرد، اقرار خود فرد به ترک انفاق و عدم پرداخت نفقه به زوجه یا سایر خویشاوندان می باشد. شرایط اقرار، طبق قانون مجازات اسلامی، عبارت است از: عاقل و بالغ بودن شخص، مشخص بودن مسئله مورد اقرار و تحت اکراه نبودن شخص اقرار کننده.

لازم به ذکر است، اثبات ترک انفاق، در روابط زوجین، بیشتر در مواردی کاربرد دارد که بین زن و شوهر اختلافی وجود دارد و جدا از یکدیگر، زندگی می کنند. اما در مواردی که زوج و زوجه با یکدیگر زندگی می کنند، در چنین شرایطی، اصل بر این است که زوج، نفقه زوجه را پرداخت می کند و اگر زوجه بخواهد ترک انفاق را اثبات کند، چون این ادعا بر خلاف اصل است، مسئولیت اثبات ترک انفاق بر عهده وی است.

مدارک لازم برای اثبات ترک انفاق

در پاسخ به این سوال که چه مدارکی برای اثبات ترک انفاق لازم است، باید گفت، اصولا زوجه نیازی به اثبات مواردی مانند استطاعت مالی زوج یا انجام امور زناشویی خود ندارد و با مراجعه به مراجع قضایی و ارائه مدارک لازم می تواند شکایت خود را ثبت کند.

زوجه، باید مدارک لازم در خصوص اثبات ترک انفاق را به دادگاه ارائه دهد، مخصوصا در شرایطی که زوجه در محل اقامت زوج سکونت دارد، چرا که در چنین شرایطی، اصل بر این است که زوج، نفقه را پرداخت می کند. مدارکی که زوجه می تواند با استناد به آن ها، ترک انفاق را ثابت کند عبارتند از:

استشهادیه: زوجه، می تواند، مدارکی مانند استشهادیه که به معنای شهادت شهود به ترک انفاق توسط زوج و عدم پرداخت هزینه های زندگی زوجه می باشد، را ارائه کند.

صورت مجلس پلیس: زوجه می تواند برای اثبات ترک انفاق، صورت مجلس پلیس را به دادگاه ارائه نماید. صورت مجلس پلیس، مخصوص مواقعی است که زوج، زوجه را از محل اقامت خود بیرون کرده و زوجه با پلیس تماس گرفته است.

فیش واریز وجه از سوی افراد خانواده زوجه: با ارائه این فیش واریزی، زوجه می تواند در دادگاه اثبات کند، برای پرداخت هزینه های زندگی خود، به دلیل عدم پرداخت نفقه از سمت زوج، مجبور به دریافت وجه از خانواده خود شده است.

فیش پرداخت وجوه: فیش پرداخت وجه برای خریدهای ماهیانه زوجه که توسط کارت خود او پرداخت شده است نیز می تواند بیانگر عدم پرداخت نفقه توسط زوج باشد.

همچنین، خویشاوندان واجب النفقه نیز می توانند در صورت ترک انفاق، از سمت مسئول پرداخت نفقه، با استناد به مدارکی مانند استشهادیه یا ارائه فیش های واریز وجه از طرف نزدیکان، مبنی بر دریافت وجه برای تامین هزینه های زندگی خود از اشخاص دیگر، اقدام به اثبات ترک انفاق و دریافت نفقه، از جمله نفقه فرزند نمایند.

در رسیدگی به دعوای ترک انفاق، میان زوجین، در دادسرا و دادگاه، در صورتی که زوج، ادعای عدم استطاعت مالی، یا عدم تمکین زوجه، را داشته باشد، اثبات این امور، بر عهده خود او بوده و موظف است،مدارک و مستندات لازم برای اثبات این ادعا را به دادگاه تقدیم نماید و هیچ بار اثباتی بر دوش زوجه نمی باشد، چرا که اصل، بر داشتن استطاعت زوج و تمکین زوجه است.

نحوه اثبات ترک انفاق در دادگاه

طبق قانون، زوجه می تواند برای دریافت نفقه گذشته و آینده خود از زوج اقدام کند، در صورتی که باقی بستگان، تنها می توانند برای دریافت نفقه آینده خود، طرح دعوا نمایند. عدم پرداخت نفقه، توسط زوج، علاوه بر جرم انگاری در قانون مجازات اسلامی، دارای ضمانت اجرای حقوقی نیز می باشد.

ضمانت اجرای حقوقی ترک انفاق که در ماده 1111 قانون مدنی به آن اشاره شده است، شامل صدور حکم الزام به پرداخت نفقه می باشد. در ماده 1129 قانون مدنی نیز به امکان صدور حکم طلاق توسط دادگاه، در صورت عدم پرداخت نفقه و درخواست زوجه اشاره شده است.

بر اساس قوانین، رویه موجود در مورد نحوه رسیدگی به شکایات در کشور ما، زمانی که شخص، تصمیم به شکایت داشته باشد، باید مراحلی را طی کند. در خصوص شکایت ترک انفاق نیز باید به همین نحو عمل شود. به این نحو که، زوجه می تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارائه مدارک لازم اقدام به ثبت شکایت نامه، مبنی بر ترک انفاق، کرده و آن را به دادسرا ارسال نماید.

پس از بررسی شکایت در دادسرا، دعوا به دادگاه کیفری 2 ارجاع داده می شود. در خصوص نحوه اثبات ترک انفاق در دادگاه، با توجه به این که شاکی( زوجه یا خویشاوندان)، هنگام طرح شکایت چه مدارکی ارائه کرده است، نحوه اثبات آن می تواند متفاوت باشد.

در مواردی که با استناد به استشهادیه شکایت طرح شده است، لازم است در این مرحله، شاهدین خود را برای ادای شهادت به دادگاه بیاورد، تا شهادت بدهند و استشهادیه را تایید کنند.

در مواردی که به صورت مجلس پلیس استناد شده است، لازم است صورت مجلس، ضمیمه پرونده شده و توسط دادگاه بررسی شود.

در مواردی که به فیش واریزی وجه یا صورت حساب پرداخت، استناد شده، باید اصل فیش و پرینت حساب های مربوطه برای تایید آن به دادگاه ارائه شود.

باید توجه داشت که تعقیب جرم ترک انفاق کیفری، تنها با شکایت شاکی خصوصی به جریان در آمده و با گذشت شاکی نیز تعقیب جرم متوقف می شود. همچنین، در دعوای ترک انفاق، در صورت اثبات عدم استطاعت مالی نفقه دهنده، امکان تعقیب کیفری یا اجرای مجازات در خصوص وی وجود نخواهد داشت.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه اثبات ترک انفاق در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مسائل مربوط به نحوه اثبات ترک انفاق پاسخ دهند.