نظریه تکمیلی کارشناسی

نظریه تکمیلی کارشناسی، نظریه ای است که پس از ارائه نظریه اولیه کارشناس به دادگاه، اعتقاد دادگاه بر ناقص بودن تحقیقات و ناکافی بودن توضیحات کارشناس، صادر و به دادگاه می شود. نظریه تکمیلی کارشناسی، همچون نظریه اولیه وی، قابل اعتراض بوده و ارجاع مجدد موضوع، به همان کارشناس اولیه، مستلزم پرداخت هزینه مجدد نمی باشد.

گاهی، موضوعات مطرح شده در یک پرونده قضایی، جنبه تخصصی داشته و از حوزه تخصص قاضی، به عنوان یک فرد دارای تحصیلات حقوقی ، خارج می باشد. در این موارد، لازم است تا یک فرد متخصص در آن حوزه، در مورد آن مساله تخصصی، اظهارنظر نماید. این شخص، کارشناس رسمی دادگستری نامیده می شود. 

اما گاهی، بعد از اینکه کارشناس، با بررسی تمام جوانب امر، نظریه خود را صادر کرده و آن را به دادگاه ارائه نمود، به نظر دادگاه، تحقیقات کارشناس، کامل نبوده و نیاز به انجام تحقیقات بیشتر و تکمیل نظریه می باشد. همچنین، درخواست تکمیل نظریه کارشناس، برای هر یک از طرفین دعوا نیز، امکان پذیر است. در این موارد، موضوع، جهت صدور نظریه تکمیلی کارشناسی، به کارشناس ارجاع می گردد. از آنجا که در بسیاری از موارد، احقاق حقوق قانونی یکی از طرفین دعوا، در گرو نظریه تکمیلی کارشناس بوده، لازم است تا این نظریه و احکام آن، مورد بررسی دقیق قرار گیرد. 

به همین دلیل، در این مقاله، ابتدا به این سوال، پاسخ می دهیم که نظریه تکمیلی کارشناسی چیست؟ سپس، امکان اعتراض به این نظریه و هزینه آن را  بررسی خواهیم نمود؛ در پایان نیز، یک نمونه لایحه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی، آورده شده و فایل دانلود، نیز در انتهای مطلب، قرار داده شده است.

نظریه تکمیلی کارشناسی چیست

پیش از آنکه به این سوال، پاسخ دهیم که نظریه تکمیلی کارشناسی چیست؟ لازم است تا کمی در مورد کارشناسی، به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا صحبت نماییم. هنگامی که یک دعوا، اعم از دعوای حقوقی و کیفری، در دادگاه، اقامه  می شود، مسلما، مسائل و موضوعاتی نیز در جریان رسیدگی به آن دعوا، مطرح می گردد. این موضوعات، گاه صرفا جنبه حقوقی و قضایی داشته ، بنابراین قاضی رسیدگی کننده به پرونده، به عنوان یک فرد متخصص حقوقی، خو د به آن موضوعات رسیدگی می کند.

اما گاهی، موضوعات مطرح شده در پرونده، جنبه تخصصی داشته و از حوزه تخصص قاضی، به عنوان یک فرد دارای تحصیلات حقوقی ، خارج می باشد. به عنوان مثال، شاکی مدعی می گردد که در سند ارائه شده در دادگاه کیفری، جعل انجام گرفته است؛ یا اینکه، خوانده دعوای تخلیه(مستاجر)، مدعی می گردد که بر خلاف ادعای موجر، تغییر شغل، در محل اجاره اتفاق نیفتاده و بنابراین، حق سرقفلی وی، ضایع نشده و مورد اجاره، قابل تخلیه نمی باشد.

در گروه دوم از موضوعات، از آنجا که مسائل مطرح شده، از دامنه دانش حقوقی قاضی رسیدگی کننده به پرونده و تخصص وی، خارج می باشد، لازم است تا یک فرد متخصص در آن حوزه، در مورد آن مساله تخصصی، اظهارنظر نماید. در این جا هست که مساله کارشناس رسمی دادگستری و اهمیت نظریه وی ، مطرح می گردد.

کارشناس رسمی دادگستری، به شخصی گفته می شود که با دارا بودن تحصیلات، در یک حرفه یا علم، به حدی از تخصص و تبحر رسیده است که در موارد تخصصی پرونده های قضایی و در صورت ارجاع امر به او ، نظر وی، ملاک تصمیم قاضی در صدور رای، قرار می گیرد.

در مواردی که نظریه تخصصی کارشناس رسمی دادگستری، مورد نیاز می باشد، این امر از طریق صدور قرار کارشناسی، به اطلاع کارشناس مربوطه می رسد. مطابق ماده 257 قانون آیین دادرسی مدنی: « دادگاهT می ‌تواند راسا یا به درخواست هر یک از اصحاب دعوا، قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر نماید. در قرار دادگاه، موضوعی که ‌نظر کارشناس، نسبت به آن، لازم است و نیز مدتی که کارشناس باید اظهار عقیده کند، تعیین می‌ گردد.»

پس از صدور قرار کارشناسی، انتخاب کارشناس و واریز دستمزد وی به حساب دادگستری، دادگاه، از طریق ارسال ابلاغیه برای کارشناس، مهلتی را تحت عنوان مهلت اعلام نظر کارشناس رسمی دادگستری، برای ارائه نظریه کارشناسی، تعیین کرده و به کارشناس، اخطار می دهد که تا پایان مهلت تعیین شده در قرار ‌کارشناسی، نظریه خود را به دادگاه ارائه نماید. بعد از اینکه کارشناس، با بررسی تمام جوانب امر، نظریه خود را صادر کرده و آن را به دادگاه ارائه نمود، دادگاه، وصول نظریه کارشناس را به ‌طرفین دعوا، ابلاغ می نماید. در این مرحله، دو حالت، امکان وقوع دارد:

۱نظریه کارشناس، به نظر دادگاه و هم چنین، طرفین دعوا، صحیح و کامل بوده و با ایراد و نقصی، مواجه نمی باشد؛ در این حالت، مساله خاصی در روند دادسی ایجاد نشده و دادرسی و رسیدگی به پرونده، با در نظر گرفتن نظریه کارشناسی، ادامه می یابد.

۲در حالت دوم، به نظر قاضی رسیدگی کننده به پرونده، تحقیقات کارشناس یا اظهارات وی در نظریه کارشناسی، کامل نبوده و نیاز به انجام تحقیقات بیشتر و تکمیل نظریه می باشد؛ همچنین، پس از ابلاغ وصول نظریه کارشناسی به طرفین دعوا، هر یک از آنها حق داشته، با تقدیم نمونه لایحه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی، ظرف یک هفته به این نظریه اعتراض نمایند. حال اگر، یکی از طرفین دعوا، اعتقاد بر ناقص بودن تحقیقات یا کامل نبودن نظریه کارشناسی داشته باشد، می تواند درخواست تکمیل تحقیقات و رفع نقص نظریه کارشناسی را ظرف یک هفته از ابلاغ، به دادگاه ارائه نماید.

در حالت دوم، قاضی رسیدگی کننده به پرونده، مواردی که نیاز به تکمیل و توضیح داشته را در صورت جلسه قید کرده، این موارد به کارشناس ابلاغ شده و وی، برای ادای توضیحات دعوت می گردد. البته، در صورتی که کارشناس، از حضور در دادگاه خودداری نماید، جلب خواهد شد. اما، چنانچه، بعد از اخذ توضیحات، دادگاه، بازهم نظریه کارشناسی را ناقص تشخیص دهد، قرار تکمیل نظریه کارشناسی یا قرار نظریه تکمیلی کارشناسی را صادر کرده و موضوع را به‌ همان کارشناس یا کارشناس دیگری، برای اظهارنظر، محول می کند.

آیا نظریه تکمیلی کارشناس قابل اعتراض است

در بخش قبل، به این سوال پاسخ دادیم که نظریه تکمیلی کارشناسی چیست و گفتیم که نظریه تکمیلی کارشناسی، نظریه ای است که پس از ارائه نظریه اولیه کارشناس به دادگاه، اعتقاد دادگاه بر ناقص بودن تحقیقات یا نظریه کارشناس و ناکافی بودن توضیحات کارشناس، صادر و به دادگاه می شود.

اما سوال مهمی که در رابطه با نظریه تکمیلی کارشناس، مطرح می شود، آن است که آیا نظریه تکمیلی کارشناس، از طریق نمونه لایحه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی، قابل اعتراض است؟ به عبارت دیگر، آیا همانطور که  بعد از ارجاع پرونده به کارشناس رسمی دادگستری، می توان به نظریه اولیه کارشناس رسمی دادگستری، اعتراض نمود، امکان اعتراض به نظریه تکمیلی کارشناس نیز وجود دارد؟

ماده 260 قانون آیین دادرسی مدنی، در رابطه با اعتراض طرفین دعوا به نظریه کارشناسی، مقرر داشته: « ... طرفین، می‌توانند ظرف یک ‌هفته ازتاریخ ابلاغ، به ‌دفتر دادگاه ‌مراجعه کنند و با ملاحظه نظر کارشناس، چنانچه مطلبی دارند نفیا یا اثباتا، بطور کتبی اظهار نمایند....»

همانطور که ملاحظه می شود، ماده قانونی فوق، به طور مطلق، حق اعتراض به نظریه کارشناسی را مقرر داشته و تفکیکی، میان نظریه اولیه و تکمیلی کارشناس، قائل نشده است. به علاوه، طبق رویه محاکم ایران، اعترض به نظریه کارشناس، تا تعیین هیات هفت نفره کارشناسی، البته به تشخیص قاضی رسیدگی کننده به پرونده، امکان پذیر می باشد.

با این توضیح که، در صورت اعتراض هر یک از اصحاب دعوا، به نظریه کارشناسی، قاضی رسیدگی کننده به پرونده ، ابتدا تلاش کرده تا با اخذ توضیح از کارشناس اولیه، نظریه کارشناسی را تکمیل نموده و موجب اعتراض را رفع نماید. اما چنانچه، این امر میسر نشود، موضوع برای کارشناسی دقیق تر، به هیات سه نفره کارشناسی، ارجاع می شود و بازهم، در صوت اعتراض هر یک از اصحاب دعوا به نظریه کارشناسی، موضوع مجددا به هیات پنج نفره و در مرحله بعد، در صورت ضرورت، به هیات هفت نفره کارشناسی ارجاع می گردد.

هزینه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی

در بخش های قبل، ابتدا به این سوال پاسخ دادیم که نظریه تکمیلی کارشناس چیست و سپس، به بررسی پاسخ این سوال پرداخته که آیا نظریه تکمیلی کارشناس قابل اعتراض است؟ و توضیح دادیم که نظریه تکمیلی کارشناس، همچون نظر اصلی و اولیه کارشناس، قابل اعتراض بوده و در صورت وصول اعتراض، موضوع با تشخیص قاضی رسیدگی کننده به پرونده، به ترتیب، به هیات های کارشناسی، ارجاع می شود. 

اما سوال مهم دیگری که در رابطه با نظریه تکمیلی کارشناسی، وجود دارد، آن است که هزینه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی چقدرمی باشد؟ به عبارت دیگر، در صورتی که پس از وصول نظریه اولیه کارشناسی، یکی از طرفین دعوا، اعتقاد بر ناقص بودن تحقیقات و نظریه کارشناسی داشته باشد، آیا برای بررسی مجدد موضوع، توسط کارشناس، باید هزینه ای را طبق مهلت پرداخت هزینه کارشناس دادگستری، پرداخت نماید؟ در پاسخ به این سوال، باید میان دو فرض، قائل به تفکیک شد که این دو فرض، عبارتند از:

اگر در پی اعتراض یکی از اصحاب دعوا، مبنی بر ناقص بودن تحقیقات و نظریه کارشناسی، پرونده برای تکمیل تحقیقات و نظریه صادر شده، به همان کارشناس اولیه ارجاع داده شود، هزینه جداگانه ای، تحت عنوان هزینه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی، از متقاضی دریافت نمی شود.

اما، در صورتی که به دنبال اعتراض یکی از اصحاب دعوا، مبنی بر ناقص بودن تحقیقات و نظریه کارشناسی، موضوع با تشخیص قاضی رسیدگی کننده به پرونده، به هیات کارشناسی ارجاع گردد، معترض به نظریه کارشناسی، موظف است تا هزینه دستمزد کارشناسان جدید را مطابق تعرفه دستمزد کارشناس رسمی دادگستری، پرداخت نماید

نمونه لایحه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی

در بخش های قبل، پس از پاسخ به این سوال که نظریه تکمیلی کارشناس چیست و بررسی اعتبار نظر کارشناس رسمی دادگستری و امکان اعتراض به آن، هزینه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی، را توضیح دادیم. در این قسمت، یک نمونه لایحه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی، برای استفاده خوانندگان محترم، آورده شده و فایل دانلود، نیز در انتهای مطلب، قرار داده شده است:

همچنین، خوانندگان محترم می توانند با کلیک بر روی دکمه دانلود فایل، در باکس زیر، برای دانلود نمونه لایحه درخواست نظریه تکمیلی کارشناسی، اقدام نمایند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نظریه تکمیلی کارشناسی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نظریه تکمیلی کارشناسی پاسخ دهند.