مسئولیت تضامنی ، بر خلاف مسئولیت نسبی ، نوعی از مسئولیت است که بر اساس آن ، فرد ، در برابر اعمال و اقدامات دیگران و خساراتی که وارد نموده اند نیز ، پاسخگو قلمداد می شود . موارد مسئولیت تضامنی در حقوق ایران ، شامل مسئولیت شرکا در شرکت های تضامنی ، مسئولیت ضامن و ظهرنویس چک و مسئولیت تضامنی غاصبان می باشد .
برای مشاوره مسئولیت تضامنی
برای مشاوره مسئولیت تضامنی
اصل مسئولیت ، از جمله مهم ترین اصول مسلم حقوقی است که به موجب آن ، هر یک از افراد ، می بایست نتایج ناشی از اعمال و اقدامات خود را پذیرفته و بابت آن ، پاسخگو باشند . البته ، زمانی که از مسئولیت در علم حقوق صحبت می کنیم ، اغلب منظور این است که اگر شخصی ، خسارات یا ضرر و زیانی به فرد دیگری وارد کند ، در برابر آن مسئول بوده و به نحوی ، آن را جبران سازد . به همین دلیل ، عمدتا بحث از مسئولیت مدنی ، بابت ایراد خسارت به دیگران و مسئولیت کیفری ، در باب ارتکاب جرایم می شود .
مرسوم است که مسئولیت را به دو نوع مسئولیت تضامنی در برابر مسئولیت نسبی ، تقسیم بندی می کنند که تفاوت میان مسئولیت نسبی و مسئولیت تضامنی ، در حدود مسئولیت فرد می باشد و معمولا این تعهد ، در مسئولیت تضامنی ، قوی تر و بیشتر از مسئولیت نسبی می باشد . مسئولیت تضامنی در حقوق ایران ، در موارد مختلفی در قوانین ، مورد پیش بینی قرار گرفته است که نیازمند بررسی بیشتر می باشد .
به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم ابتدا به بررسی این موضوع بپردازیم که منظور از مسئولیت تضامنی چیست و چه تفاوتی با مسئولیت نسبی دارد . در ادامه نیز ، مسئولیت تضامنی در حقوق ایران را ، به استناد قوانین و مقررات مختلف ، مورد بررسی قرار خواهیم داد .
در علم حقوق ، اصل بر این است که تمام افراد ، می بایست پاسخگوی اعمال و اقدامات خود بوده و مسئولیت ناشی از آن را بپذیرند . در این میان ، بحث از مسئولیت مدنی و مسئولیت کیفری ، پر اهمیت تر است . در مسئولیت مدنی ، زمانی که فردی ، خساراتی را به فرد دیگری وارد نموده باشد ، ملزم به جبران خسارات وارده می باشد . اما مسئولیت کیفری ، به این معنا است که اگر فردی ، اقداماتی انجام داده و مرتکب جرمی شود ، می بایست مسئولیت ناشی از آن ، یعنی مجازات تعیین شده برای آن جرم را نیز ، تحمل کند .
یکی دیگر از تقسیم بندی های مربوط به مسئولیت ، در خصوص تقسیم آن ، به مسئولیت نسبی و مسئولیت تضامنی است که این دو نوع مسئولیت ، نقطه مقابل یکدیگر بوده و با هم متفاوت اند . در قسمت بعد ، تفاوت مسئولیت تضامنی و مسئولیت نسبی را با توجه به مباحث شرکت های نسبی و تضامنی ، در قانون تجارت مورد بررسی قرار خواهیم داد . اما ابتدا باید به این موضوع بپردازیم که مسئولیت تضامنی چیست و منظور از اینکه فردی به لحاظ تضامنی مسئولیت دارد ، چه می باشد ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که به طور کلی ، مسئولیت تضامنی ، به این معنا است که فرد مسئول ، علاوه بر اینکه بابت تعهدات و اعمال خود در برابر دیگران ، مسئولیت داشته و باید پاسخگو باشد ، برای اعمال و اقدامات دیگران نیز ، پاسخگو و مسئول ، قلمداد شده و می بایست مسئولیت پرداخت خسارات و تعهداتی که ناشی از اعمال دیگران است را نیز ، به عهده بگیرد .
لذا بر خلاف این اصل کلی ، که هر کسی تنها در برابر اعمال خود پاسخگو بوده و اصل ، بر وجود مسئولیت شخصی است ، در مسئولیت تضامنی ، این قضیه بر عکس بوده و عملا ، مسئولیت تضامنی را به صورت مسئولیت ناشی از فعل غیر ، در می آورد . در حالی که در مسئولیت نسبی ، این موضوع ، کاملا بر عکس بوده و به این صورت است که هر فرد ، تنها در خصوص تعهدات و اعمال خود ، مسئولیت دارد .
در قسمت قبل ، به بررسی این موضوع پرداخته شد که مسئولیت تضامنی چیست . همانطور که اشاره شد ، مسئولیت تضامنی ، به این معنا است که فردی ، در برابر اعمال و تعهدات و خساراتی که شخص دیگری وارد نموده نیز ، مسئولیت داشته باشد . اما همانطور که گفته شد ، مسئولیت تضامنی ، نقطه مقابل مسئولیت نسبی بوده و در برابر آن ، تعریف می شود . به همین مناسبت ، در این قسمت ، قصد داریم تفاوت مسئولیت تضامنی و نسبی را مورد بررسی قرار دهیم .
مسئولیت نسبی ، به ویژه در حقوق تجارت و در بحث شرکت های تجاری ، به این معنا است که هر فرد ، تنها در حدودی که خود وی ، به موجب قرارداد یا تعهداتش بر عهده گرفته ، دارای مسئولیت می باشد و یا صرفا در حدود خسارت هایی که به دیگری وارد نموده ، پاسخگو تلقی می شود و بابت اعمال و افعال دیگران و خساراتی که وارد نموده ، هیچگونه مسئولیتی نخواهد داشت .
به عنوان نمونه ، زمانی که در یک شرکت تجاری ، چند شریک وجود دارند و بنا به دلایلی ، شرکت ، منحل می شود و دارایی شرکت برای پرداخت دیون و بدهی های شرکت ، کافی نیست ، هر یک از شرکا ، صرفا به میزان و حدود آورده یا سهم الشرکه خود ، متعهد به پرداخت دیون و بدهی های شرکت هستند و لزومی ندارد که بابت سهم الشرکه دیگر شرکا ، مسئول و پاسخگو باشند و بدهی دیگران ، به آنها سرایت پیدا نمی کند که در چنین شرایطی ، شرکت های نسبی ایجاد می شود .
اما در مسئولیت تضامنی ، این موضوع ، کاملا بر عکس است . به این معنا که مثلا ، در همان بحث شرکت های تجاری ، اگر شرکت تضامنی ، منحل شود و اموال خود شرکت برای پرداخت بدهی های آن ، کافی نباشد ، هر یک از شرکا به صورت تضامنی ، مسئول پرداخت قروض و دیون شرکت را به عهده داشته و به عبارت دیگر ، هر یک از شرکا ، مسئول پرداخت کل بدهی ها و دیون شرکت ، در قبال طلبکاران هستند و نمی توانند به این موضوع استناد کنند که آورده آنها ، چقدر بوده تا به همان نسبت ، خسارات وارده را پرداخت کنند .
البته ، مسئولیت تضامنی در این شرایط ، منجر به این نمی شود که دیگران ، از مسئولیت خود مبرا باشند . بلکه به این معنا است که طلبکار شرکت ، می تواند به هر کدام از شرکا که بخواهد ، مراجعه و طلب خود را وصول کند و شرکا نمی توانند ادعا کنند که در حدود سهم الشرکه خود مسئول هستند ؛ اما به هر حال ، زمانی که یکی از شرکا بدهی را پرداخت کرد ، می تواند به نوبه خود ، به دیگر شرکا رجوع نموده و به اندازه سهم الشرکه شان ، عمل به تعهداتشان را درخواست کند .
بر این اساس ، می توان ملاحظه نمود که مهم ترین تفاوت مسئولیت تضامنی و مسئولیت نسبی ، در این موضوع است که در مسئولیت تضامنی ، فرد مسئول ، علاوه بر مسئولیت در قبال تعهدات و دیون خود ، به لحاظ اعمال و اقدامات و خساراتی که دیگری وارد نموده اند نیز ، مسئول قلمداد می شود . البته ، مسئولیت تضامنی ، جز در بحث شرکت های مشمول قانون تجارت ، جلوه های دیگری نیز دارد که در قسمت بعد ، به بررسی آنها می پردازیم .
در قسمت قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که مسئولیت تضامنی چیست و مسئولیت تضامنی چه تفاوتی با مسئولیت نسبی دارد و تفاوت مسئولیت تضامنی و نسبی در قانون تجارت را مورد بررسی قرار دادیم . اما مسئولیت تضامنی در حقوق ایران ، به موجب قوانین و مقررات دیگری نیز ، مورد پیش بینی قرار گرفته است که برای آشنایی بیشتر با این نوع مسئولیت ، می بایست سایر موارد و مصادیق آن نیز ، به صورت کامل ، مورد توجه قرار گیرند .
یکی از جلوه های بارز موارد مسئولیت تضامنی در حقوق ایران ، مسئولیت تضامنی در خصوص چک برگشتی می باشد . به این معنا که اگر چک ، توسط ضامن یا ظهرنویس ، پشت نویسی شده باشد ، علاوه بر اینکه صادر کننده چک ، بابت پرداخت مبلغ چک ، پاسخگو و مسئول است ، ضامن و ظهرنویس نیز ، در برابر دارنده چک ، به لحاظ تضامنی مسئولیت دارند . مسئولیت تضامنی ضامن و ظهرنویس چک ، به این معنا است که دارنده چک ، برای دریافت طلب خود ، به هر کدام از آنها که بخواهد می تواند رجوع نموده و کل مبلغ را از وی طلب کند .
همچنین ، همانطور که اشاره شد ، بر اساس قانون تجارت ، در شرکت های تضامنی ، مسئولیت شرکا ، از نوع مسئولیت تضامنی است . در شرکت مختلط سهامی و شرکت مختلط غیر سهامی نیز ، در صورتی که چند نفر از شرکا ، ضامن باشند ، در صورت انحلال شرکت مختلط سهامی و شرکت مختلط غیر سهامی ، و عدم تکافوی دارایی شرکت برای پرداخت بدهی های شرکت ، مسئولیت تضامنی برای ایشان ایجاد می شود .
همچنین ، یکی دیگر از موارد مسئولیت تضامنی در حقوق ایران ، مسئولیت اعضای هیات مدیره است . بر اساس قانون ، در صورتی که یک شرکت ، ورشکسته شده یا معلوم شود که پس از انحلال شرکت ، دارایی شرکت برای پرداخت بدهی های آن کافی نیست ، دادگاه می تواند هر یک از مدیران یا مدیر عاملی که ورشکستگی شرکت ، معلول تخلفات وی بوده است را ، منفردا یا متضامنا ، محکوم به پرداخت دیونی کند که پرداخت آن از دارایی خود شرکت ، امکان پذیر نیست .
به علاوه اینکه بر اساس قانون مدنی ، در صورتی که مال متعلق به دیگری ، به صورت معامله فضولی ، چندین دفعه ، به افراد دیگر ، منتقل شده باشد ، هر یک از منتقل کنندگان مال یا غاصبان ، در برابر مالک اصلی آن ، مسئولیت تضامنی دارند و در برابر خساراتی که به آن وارد شده است ، مسئول پرداخت کلیه خسارات هستند و مالک ، می تواند به هر کدام از منتقل کنندگان ، رجوع نموده و کلیه خسارات را از وی مطالبه کند .
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مسئولیت تضامنی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مسئولیت تضامنی پاسخ دهند .
برای مشاوره مسئولیت تضامنی
برای مشاوره مسئولیت تضامنی
ارتباط با ما
درصورتی که برای مشاوره در تمامی زمینه های ذکر شده در سایت، به دانش چندین ساله ما در این زمینه نیاز داشتید می توانید با شماره تلفن 9099075303 ( تماس با تلفن ثابت از سراسر کشور و به ازای هر دقیقه 290000 ریال ) در ارتباط باشید.
سایت مشاوره دینا یک مرکز خصوصی و غیرانتفاعی است و به هیچ ارگان دولتی و خصوصی دیگر اعم از قوه قضاییه ، کانون وکلا ، کانون کارشناسان رسمی دادگستری و .... هیچگونه وابستگی ندارد.
جهت ارئه انتقادات، پیشنهادات و شکایات با شماره تلفن 54787900-021 تماس حاصل فرمایید.
تمامی حقوق این سایت متعلق به دینا می باشد ©
