مهلت اعاده دادرسی حقوقی

اعاده دادرسی حقوقی، به معنای این است که به علت وجود جهاتی مانند حکم به بیشتر از خواسته، درخواست شود که رای قطعی، مجددا توسط دادگاه صادر کننده رای، مورد رسیدگی قرار گیرد. مهلت اعاده دادرسی حقوقی، در خصوص آرای قطعی، 20 روز برای اشخاص مقیم ایران و 2 ماه برای اشخاص خارج از ایران، از تاریخ ابلاغ رای می باشد.

از جمله روش هایی که می توان از طریق آن به حکمی که دادگاه صادر کرده است اعتراض نمود، اعاده دادرسی می باشد. اعاده دادرسی را می توان به دو نوع اعاده دادرسی حقوقی و اعاده دادرسی کیفری تقسیم بندی کرد و قوانین هریک را در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری، جستجو نمود.

اعاده دادرسی حقوقی، به معنای آن است که یکی از اصحاب دعوا، به حکمی که قبلا در یک دادگاه صادر شده و قطعی گردیده، به جهتی از جهات پیش بینی شده در قانون آیین دادرسی مدنی، اعتراض داشته و بخواهد که آن حکم، مجددا در دادگاه، مورد رسیدگی قرار بگیرد. در قانون آیین دادرسی مدنی، برای اعاده دادرسی حقوقی، مدت زمانی تعیین شده است و درخواست اعاده، صرفا، در همین مهلت، قابل پذیرش، خواهد بود.

از این رو، در مقاله حاضر قصد داریم، در خصوص ماهیت و مهلت اعاده دادرسی حقوقی، صحبت کرده و قواعد انجام این امر را در خارج از مهلت قانونی، بگوییم؛ سپس، در خصوص زمان اعاده دادرسی حقوقی از طریق رئیس قوه قضاییه، همچنین، مدت زمان پاسخ به این نوع از اعاده، از سوی طرف مقابل دعوا، توضیح دهیم و بگوییم که مهلت اعاده دادرسی مدنی در دادگاه تجدید نظر، چقدر است.

مفهوم اعاده دادرسی حقوقی

یکی از روش های اعتراض به رأی دادگاه، اعاده دادرسی می باشد. اعاده دادرسی حقوقی، به معنای آن است که دعوایی که قبلا نزد یک مرجع بدوی یا تجدید نظر، مورد رسیدگی قرار گرفته و حکم صادره در خصوص آن دعوا، قطعی شده است، مجددا نزد همان مرجع، به لحاظ ماهیتی مورد رسیدگی قرار بگیرد.

بر اساس ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی، اعاده دادرسی، تنها در خصوص حکم قطعی، امکانپذیر است، آن هم زمانی که یکی از جهات پیش بینی شده در ماده فوق الذکر، وجود داشته باشد. مستفاد از آنچه در بندهای ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی آمده، جهات اعاده دادرسی، می تواند، مواردی نظیر امور زیر باشد:

حکم در خصوص موضوعی است که مورد ادعای خواهان نبوده؛ یا به بیشتر از میزان خواسته در آن، حکم شده؛ یا در مفاد خود، تضادهایی دارد که ناشی از استناد به مواد و اصول متضاد است؛ یا حکم، به استناد حیله و نیرنگی که طرف مقابل دعوا به کار برده، صادر شده و یا اسناد و مدارکی برای برحق بودن فرد، پیدا شده اند که در زمان صدور حکم، مکتوم بوده اند.

در چنین شرایطی، فرد باید، در مهلت های مقرر قانونی، برای اعاده دادرسی حقوقی، اقدام کند که در ادامه، به تفصیل، در خصوص این مهلت ها، توضیح خواهیم داد. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص اعاده دادرسی حقوقی، می توانند، مقاله زیر را مطالعه کنند.

مهلت اعاده دادرسی حقوقی

اعاده دادرسی حقوقی، به دو نوع اعاده دادرسی اصلی و طاری، تقسیم می گردد و از آن جهت که یکی از روش های فوق العاده اعتراض به حکم دادگاه است، اصولا مانند سایر روش های اعتراض به احکام دادگاه، باید در مهلت مقرر برای این امر، انجام شود. قانون آیین دادرسی مدنی، در خصوص مهلت اعاده دادرسی حقوقی اصلی و طاری، تعیین تکلیف نموده است که به شرح زیر می باشد: 

اعاده دادرسی اصلی، یعنی فرد بخواهد، بعد از صدور یک حکم قطعی، به جهتی از جهات، نظیر حکم به بیشتر از خواسته، رسیدگی مجدد به آن رای را از مرجع صادر کننده رای بخواهد که قانون آیین دادرسی مدنی، در ماده 427 خود، در خصوص مهلت انجام این امر، مقرر می دارد:

"مهلت درخواست اعاده دادرسی، برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه و به این شرح می‌باشد: نسبت به آرای حضوری قطعی، از تاریخ ابلاغ؛ نسبت به آرای غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر. " 

بر این اساس، مدت زمان اعاده دادرسی حقوقی، در خصوص حکم حضوری قطعی، از تاریخ ابلاغ رای شروع می شود و افراد مقیم ایران، 20 روز و افراد مقیم خارج از ایران، 2 ماه از تاریخ ابلاغ رای، برای انجام آن، فرصت دارند.

همچنین، در خصوص احکام غیابی، از زمان پایان یافتن مهلت واخواهی یا مهلت تجدید نظرخواهی، همان بازه 20 روزه برای افراد ایران و 2 ماهه برای افراد خارج از ایران، به عنوان مهلت اعاده دادرسی حقوقی، لحاظ می گردد.

شایان ذکر است، مستفاد از مواد 428، 429، 430 و 337 و 338 قانون آیین دادرسی مدنی، در هریک از موارد زیر، مبداء محاسبه زمان 20 روزه یا 2 ماهه اعاده دادرسی حقوقی، از قاعده مندرج در ماده 427، تبعیت، نخواهد نمود و به شرح زیر، خواهد بود:

در صورتی که تا پیش از انقضای زمان اعاده دادرسی حقوقی، فرد دارای این حق، محجور شود یا فوت کند یا ورشکسته شود، مبداء محاسبه مهلت 20 روزه یا 2 ماهه، برای اعاده دادرسی حقوقی، از تاریخ ارسال ابلاغیه حکم، به وراث یا قیم یا مدیر تصفیه فردی است که فوت کرده، دچار حجر شده یا ورشکسته گردیده است.

 در مواردی که یکی از طرفین دعوا، دارای منصب ولایت، قیمومت یا وصایت بوده و به نمایندگی از دیگری، در دعوا شرکت کرده اما، تا پیش از اتمام مهلت اعاده دادرسی، از سمت خود، عزل می شود، مبداء محاسبه مهلت 20 روزه یا 2 ماهه، برای اعاده دادرسی حقوقی، از تاریخ ابلاغ حکم، به منصوب جدید به این مقام است.

 اگر فردی که محجور بوده و قیم داشته، تا پیش از اتمام مهلت، از او رفع حجر شود، مبداء محاسبه مهلت 20 روزه یا 2 ماهه، برای اعاده دادرسی حقوقی، از تاریخ ابلاغ حکم، به خود او خواهد بود.

در صورتی که جهت اعاده دادرسی، به علت به کار بردن اسناد مجعول یا حیله و نیرنگ موثر در رای باشد، مبداء محاسبه مهلت برای اعاده دادرسی حقوقی، از تاریخ ابلاغ حکم مربوط به اثبات جعل و حیله و نیرنگ خواهد بود.

و چنانچه جهت اعاده، مغایرت دو حکم یا پیدا کردن و مطلع شدن از اسنادی باشد که پیش از صدور رای، مکتوم بوده اند، مبداء محاسبه مهلت برای اعاده دادرسی، به ترتیب، از تاریخ آخرین ابلاغ هر یک از دو حکم، یا از تاریخ کشف و اطلاع از اسناد مکتوم می باشد.

تبصره ب ماده 432 قانون آیین دادرسی مدنی، در خصوص اعاده دادرسی طاری، مقرر می دارد: اعاده دادرسی "طاری، عبارت است از اینکه در اثنای یک دادرسی، حکمی به عنوان دلیل ارائه شود و کسی که حکم یاد شده علیه او ابراز گردیده، نسبت به آن، درخواست اعاده دادرسی نماید."

در صورتی که شخصی بخواهد، نسبت به حکم قطعی دیگری، که علیه او در دادگاهی، به عنوان دلیل ارائه شده، اعاده دادرسی حقوقی کند، باید، ظرف سه روز از درخواست اعاده دادرسی طاری، دادخواست خود برای اعاده را به دفتر دادگاه تقدیم کند تا دادگاه، آن را برای بررسی و رسیدگی، به دادگاه اصلی صادر کننده حکم مورد اعاده، ارسال نماید.

اعاده دادرسی حقوقی خارج از مهلت قانونی

یکی از پرسش های رایج در خصوص اعاده دادرسی حقوقی، این است که آیا اعاده دادرسی حقوقی خارج از مهلت قانونی، امکان پذیر می باشد یا خیر؟ برای پاسخ به این پرسش، باید به تبصره ماده 427 قانون آیین دادرسی مدنی، مراجعه کرد. این تبصره، مقرر می دارد: "در مواردی که درخواست کننده اعاده دادرسی، عذر موجهی داشته باشد، طبق ماده (306) این قانون، عمل می‌ شود."

ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی، در خصوص واخواهی خارج از مهلت است که این امر را صرفا در صورت وجود عذرهای موجهی از قرار مرضی که مانع حرکت کردن باشد؛ فوت یکی از بستگان نسبی درجه اول اعم از والدین و اولاد یا بستگان سببی، نظیر همسر؛ رخ دادن حوادث قهری، مانند سیل، زلزله و حریق که تقدیم دادخواست در مهلت مقرر را غیر ممکن کرده باشد یا توقیف و حبس بودن، به گونه ای که نشود در مهلت مقرر، دادخواست ثبت نمود، جایز می داند.

بنابراین، چنانچه فردی بخواهد، خارج از مهلت قانونی، اعاده دادرسی حقوقی انجام دهد باید، یکی از دلایل مذکور و ادله اثبات آن را داشته باشد و مدارک مثبت آن را همراه دادخواست اعاده دادرسی حقوقی خود، تقدیم دادگاه نماید. در صورت پذیرش دلایل، توسط دادگاه، اعاده دادرسی حقوقی خارج از مهلت فرد، پذیرفته خواهد شد.

زمان اعاده دادرسی حقوقی از طریق رئیس قوه قضاییه

قبل از توضیح در خصوص زمان اعاده دادرسی حقوقی از طریق رئیس قوه قضاییه، باید اندکی در خصوص موارد مجاز و موارد امکان انجام این اعاده دادرسی، صحبت کرده و بگوییم که شرایط آن، چه می باشد و سپس، مهلت اعاده دادرسی حقوقی از طریق رئیس قوه قضاییه را بگوییم.

 اعاده دادسی از طریق رئیس قوه قضاییه، در ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری، پیش بینی شده است. بدین ترتیب که چنانچه، رای قطعی صادره از هریک از مراجع قضائی، خلاف شرع بین باشد، برای اعاده دادرسی، مطابق ماده 477، نزد رئیس قوه قضاییه فرستاده خواهد شد.

در صورتی که ایشان، رای را خلاف شرع بین، تشخیص دهند، پرونده، به دیوان عالی کشور، ارسال خواهد شد و در شعبی که رئیس قوه قضاییه تعیین نموده، به پرونده، رسیدگی ماهوی، صورت خواهد گرفت و رای مقتضی، صادر خواهد گردید. 

در پاسخ به این پرسش که مهلت اعاده دادرسی از طریق رئیس قوه قضاییه چقدر است؟ باید گفت، قانون گذار، مهلت بخصوصی را در این زمینه، تعیین نکرده و صرف اینکه رای، به رئیس قوه قضاییه، ارسال شده و ایشان، رای را خلاف شرع بین تشخیص دهند، برای قبولی درخواست اعاده دادرسی حقوقی و ارسال پرونده، جهت رسیدگی ماهوی، کافی است. 

مدت زمان جواب اعاده دادرسی حقوقی

با توجه به اینکه در اعتراضی مانند تجدید نظر، بحث تبادل لوایح مطرح می باشد؛ یعنی هنگامی که یکی از طرفین، اقدام به تجدید نظر می نماید، یک نسخه از دادخواست و ضمایم، به طرف دیگر دعوا نیز ابلاغ می گردد و به او، ده روز از تاریخ ابلاغ، فرصت می دهند که در صورت داشتن پاسخ یا اعتراض، اقدام نماید، این سوال مطرح می گردد که آیا در خصوص اعاده دادرسی حقوقی نیز بحث تبادل لوایح مطرح است یا خیر و در صورت مطرح بودن، مهلت آن، چقدر است؟

در پاسخ به این پرسش که بحث تبادل لوایح در اعاده دادرسی حقوقی، مطرح است یا خیر؟ باید گفت، در قانون آیین دادرسی مدنی، در بخش مربوط به اعاده دادرسی حقوقی و مهلت های آن، صحبتی درباره تبادل لوایح نشده و بنابراین، می توان نتیجه گرفت، چنین امری، در خصوص اعاده، مصداق ندارد.

پس از مطرح شدن اعاده دادرسی حقوقی اصلی یا طاری، از سمت دارنده این حق، درخواست فرد، به مرجع ذی صلاح، فرستاده خواهد شد و در صورت پذیرفته شدن درخواست اعاده دادرسی حقوقی و وجود جهات اعاده، دادگاه، مجددا به مساله مطروحه، رسیدگی ماهوی خواهد نمود و رای مقتضی را صادر خواهد کرد.

مهلت اعاده دادرسی مدنی در دادگاه تجدید نظر

پس از صحبت در خصوص مدت اعاده دادرسی حقوقی به طور کلی، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا در خصوص زمان اعاده دادرسی مدنی در دادگاه تجدید نظر توضیح دهیم و بگوییم که در صورتی که شخصی قصد داشته باشد، نسبت به رای قطعی صادره از دادگاه تجدید نظر، اعاده دادرسی حقوقی نماید، باید این امر را طی چه بازه زمانی ای، به انجام برساند.

در پاسخ به این پرسش که مدت اعاده دادرسی مدنی در دادگاه تجدید نظر چقدر است؟ باید گفت، به طور کلی، زمان اعاده دادرسی حقوقی، 20 روز از تاریخ ابلاغ رای، برای افراد مقیم ایران و 2 ماه از تاریخ ابلاغ رای، برای افراد ساکن خارج از ایران می باشد. اما، در مواردی، مبداء محاسبه مهلت، به شرح زیر، تغییر می نماید:

در صورتی که فرد بخواهد، به جهت مغایرت دو حکم قطعی با یکدیگر یا به دلیل جعلی بودن اسناد و حیله و تقلب طرف مقابل دعوا که در برنده شدن او نقش داشته و یا به جهت وجود اسناد و مدارکی که در زمان صدور رای و پیش از آن، مکتوم و پنهان بوده و اکنون کشف شده، اقدام به اعاده دادرسی حقوقی نماید، مبدا محاسبه 20 روز یا 2 ماه، فرق خواهد داشت.

بدین شرح که مبدا شروع مهلت اعاده دادرسی، در هر یک از موارد فوق الذکر، به ترتیب، از تاریخ آخرین ابلاغ هر یک از دو حکم، از تاریخ ابلاغ حکم نهایی مربوط به اثبات جعل یا حیله و تقلب و از تاریخ وصول اسناد و مدارک مکتوم یا اطلاع از وجود آن ها، محاسبه می‌ شود.

همچنین، در صورتی که فرد دارای حق اعاده دادرسی حقوقی در دادگاه تجدید نظر، قبل از منقضی شدن مهلت اعاده دادرسی حقوقی در این دادگاه، فوت کند یا دچار حجر شده یا دچار ورشکستگی گردد، مبداء محاسبه مهلت های 20 روزه یا 2 ماهه، از تاریخ ابلاغ حکم، به وراث فرد فوت شده، قیم فرد محجور و مدیر تصفیه فرد ورشکسته، خواهد بود.

شایان ذکر است، مبدا محاسبه مهلت 20 روزه یا 2 ماهه، حسب مورد، برای افراد مقیم ایران یا خارج از ایران، در مواردی که تا قبل از اتمام مهلت اعاده دادرسی حقوقی در دادگاه تجدیدنظر، از فرد محجور رفع حجر شود، از زمان ابلاغ رای، به شخصی که از او رفع حجر شده بوده و در صورتی که تا پیش از انقضای مهلت، سمت یکی از اشخاص دخیل در دعوا، که دارای ولایت، قیمومت و وصایت بوده، زایل شود، مبدا محاسبه مهلت، از تاریخ ابلاغ حکم، به شخص جدیدی که به این سمت ها نایل شده، خواهد بود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مهلت اعاده دادرسی حقوقی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مهلت اعاده دادرسی حقوقی پاسخ دهند.