بعد از فوت پدر قیم کیست

در پاسخ به این پرسش که بعد از فوت پدر قیم کیست؟باید گفت اگر پدر فوت کند و ولی قهری (جد پدری) نباشد، دادگاه قیم را تعیین می‌ کند. عمو می‌ تواند قیم شود اما به شرطی که صلاحیت‌ های لازم مانند امانت‌ داری و عدم سو پیشینه را داشته باشد و دادگاه او را تایید کند. لازم به ذکر است شرایط قیم شدن مادر این است که از نظر دادگاه صلاحیت اخلاقی و توانایی لازم برای اداره امور محجور را داشته باشد، در این صورت اولویت با او خواهد بود.

بر اساس قانون، سه قسم از افراد محجور تلقی می‌شوند و توانایی اعمال برخی از حقوق قانونی خود را به‌صورت مستقل نخواهند داشت. از جمله این افراد می‌توان به افرادی که صغیر، سفیه و مجنون هستند اشاره نمود. به همین دلیل است که در قانون راهکارهایی برای حمایت از محجوران پیش‌بینی شده است تا حتی‌الامکان حقوق قانونی آن‌ها به دلیل شرایط خاصی که دارند مورد تضییع قرار نگیرد.

یکی از این راهکارها این است که برای محجوران در شرایط خاصی قیم تعیین می‌ شود. نهاد قیمومت در کنار ولایت قهری پدر و جد پدری تا حد زیادی قادر به تامین منافع ایشان است. در شرایط عادی، قیم افراد محجور همان پدر ایشان می‌باشد، اما گاهی ممکن است پدر فوت کرده باشد. از آن‌ جهت که امور مالی محجورین باید توسط قیم انجام شود، این سؤال مطرح می‌ شود که قیم بچه بعد از مرگ پدر چه کسی خواهد بود؟

برای پاسخ دادن به این سوال، در ادامه این مقاله ابتدا به این مطلب می ‌پردازیم که قیمومیت فرزند بعد از فوت پدر به چه صورت است و پس از بیان شرایط شخصی که بعد از فوت پدر قیم می‌ شود، نحوه تعیین وی را نیز به تفصیل مورد بررسی قرار خواهیم داد. در ادامه به این پرسش که آیا عمو می تواند قیم شود پاسخ داده و شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر را بیان نموده ایم. 

قیومیت فرزند بعد از فوت پدر

همواره افرادی هستند که به‌ لحاظ شرایط خاصی که دارند، توانایی تصرف در امور مالی یا حتی امور غیرمالی خود را ندارند. به این قبیل افراد در اصطلاح حقوقی محجور گفته می‌ شود. بر اساس قانون مدنی، انواع محجورین را می‌ توان به سه دسته تقسیم‌ بندی کرد که شامل افراد صغیری که زیر سن بلوغ هستند، افرادی که سفیه هستند و افرادی که مجنون یا دیوانه می‌ باشند.

این قبیل افراد در اغلب موارد توانایی تصرف در امور مالی و بعضا غیرمالی خود را نداشته و معاملات محجورین در مواردی غیرنافذ یا باطل می‌ باشد. به همین مناسبت، باید اشخاصی وجود داشته باشند تا به‌ جای محجورین یا با کمک آن‌ ها تصمیمات لازم برای انجام امور مالی یا غیرمالی آن‌ ها را اتخاذ نمایند. در شرایط عادی که پدر بچه محجور در قید حیات است، این امر را به عهده می‌ گیرد و تحت عنوان ولی قهری ایشان، با اختیارات گسترده‌ ای تا رسیدن وی به سن بلوغ عمل می‌ نماید.

اما در مواردی ممکن است پدر در قید حیات نباشد. به همین دلیل لازم است که شخصی بعد از مرگ پدر، قیمومت محجورین را به عهده گیرد. اما قبل از اینکه به این سؤال پاسخ دهیم که بعد از فوت پدر قیم بچه کیست، باید به این نکته توجه داشت که اصولا در سه حالت اقدام به تعیین قیم برای محجورین می‌ شود که بر اساس ماده ۱۲۱۸ قانون مدنی قیومیت فرزند بعد از فوت پدر، شامل موارد زیر است:

حالت اول زمانی است که فرد محجور، صغیر یا بچه بوده و ولی خاص (یعنی پدر، جد پدری یا وصی منصوب از جانب آن‌ ها) را نداشته باشد. حالت دوم زمانی است که فرد مجنون یا غیررشید از همان زمان کودکی مجنون یا سفیه بوده و ولی خاص نیز نداشته باشد. حالت سوم این است که فرد بعد از اینکه به سن بلوغ رسید، مجنون یا غیررشید شود که در همه این موارد لازم است که برای فرد محجور قیم تعیین شود.

به‌ عبارت دیگر، در حالت اول و دوم، یعنی زمانی که فرد محجور بچه صغیر است یا در فرضی که حجر متصل به زمان صغر یا کودکی باشد، در صورتی که ولی خاص اعم از پدر، جد پدری و وصی منصوب از طرف آن‌ ها وجود داشته باشد، نیازی به تعیین قیم برای بچه محجور نیست؛ اما اگر ولی خاص وجود نداشت، نوبت به تعیین قیم می‌ رسد.

در حالت سوم، یعنی زمانی که فردی بعد از رسیدن به سن بلوغ درگیر جنون یا عدم رشد شده و محجور می‌ گردد، می‌ بایست برای وی قیم تعیین شود؛ حتی اگر ولی خاص (پدر، جد پدری، وصی منصوب) داشته باشد. در این حالت معمولا خود پدر یا جد پدری قیم فرزند می‌ شوند. اما گاهی ممکن است که پدر فوت کرده باشد. در این حالت نیز این سؤال مطرح می‌ شود که قیم بچه بعد از مرگ پدر کیست؟

بر اساس آنچه گفته شد، در مواردی که محجور صغیر است یا در حالتی که حجر متصل به زمان صغر می‌ باشد و محجور ولی خاص ندارد، نوبت به تعیین قیم برای بچه توسط دادگاه خواهد رسید. در این شرایط دادگاه اصولا نزدیک‌ ترین شخص به محجور را به سمت قیمومت تعیین خواهد نمود که نخستین گزینه مادر می‌ باشد که در صورت دارا بودن شرایط، قیم بعد از فوت پدر خواهد شد و در غیر این صورت، یکی دیگر از خویشاوندان دارای صلاحیت محجور به‌ عنوان قیم تعیین می‌ شود؛ به‌ عنوان نمونه، عمو یا جد مادری محجور.

اما در حالتی که حجر متصل به زمان صغر نبوده و فرد پس از اینکه به سن بلوغ رسیده و از ولایت پدر و جد پدری خارج شد، مجددا محجور گشت نیز نوبت به تعیین قیم توسط دادگاه خواهد رسید؛ حتی اگر این فرد ولی خاص داشته باشد. در فرضی که پدر زنده است، پدر به‌ عنوان قیم بچه محجور تعیین می‌ شود. اما پس از فوت پدر، دادگاه می‌ تواند افرادی همچون پدربزرگ، مادر یا سایر خویشاوندان حائز شرایط را به‌ عنوان قیم وی تعیین نماید.

شرایط قیم بعد از فوت پدر

در قسمت قبل به بررسی این موضوع پرداخته شد که قیم بچه محجور بعد از مرگ پدر کیست. همان‌ طور که اشاره شد، اصولا در مورد محجورین صغیر یا بچه یا افرادی که حجر آن‌ ها متصل به زمان صغر است، بعد از فوت پدر، پدربزرگ وی یا وصی منصوب از جانب پدر یا پدربزرگ، ولی قهری بچه محسوب شده و در صورت وجود اشخاص مزبور، اصولا نیازی به تعیین قیم بچه بعد از مرگ پدر نخواهد بود. اما اگر این افراد ولی خاص نداشتند، یا در مورد محجورینی که حجر آن‌ ها متصل به زمان صغر یا کودکی نبود، باید توسط دادگاه قیم تعیین شود.

اما سوالی که در این خصوص مطرح می‌ شود این است که شخصی که بعد از فوت پدر قیم محجور می‌ شود، می‌ بایست چه شرایطی داشته باشد؟ پاسخ به این سوال از این جهت حائز اهمیت است که حدود اختیارات قیم شامل انجام کلیه امور مالی و برخی امور غیرمالی مربوط به محجورین می‌ باشد. هرچند که قیم بعد از فوت پدر می‌ بایست برای انجام این امور از اداره سرپرستی کسب اجازه نماید، با این وجود دارا بودن برخی ذقانونی ضروری است.

در پاسخ به این سؤال باید گفت که در ماده ۱۲۳۱ قانون مدنی، شرایط سلبی برای قیم تعیین شده است. به این معنا که در صورت وجود برخی از شرایط، افرادی که ذکر شدند، نمی‌ توانند سمت قیمومت بعد از مرگ پدر را به عهده بگیرند. بر اساس این ماده، اشخاص زیر شرایط قیم بعد از فوت پدر را نداشته و نمی‌ توانند به سمت قیمومت تعیین شوند:

افرادی که خودشان تحت ولایت قهری فرد دیگری هستند یا اینکه شخص دیگری عهده‌ دار قیمومت آن‌ ها است، نمی‌ توانند قیم محجورین شوند.

افرادی که به دلیل ارتکاب برخی از جرایم از قبیل سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس یا جرایم منافی عفت، جنحه نسبت به اطفال و ورشکستگی به تقصیر، به موجب حکم قطعی دادگاه محکوم شده‌ اند.

کسانی که معروف به فساد اخلاقی هستند و نیز افرادی که خود یا خویشاوندان طبقه اول آن‌ ها دعوای حقوقی بر محجور موردنظر داشته باشند نیز قادر به انتخاب و معرفی تحت عنوان قیم نخواهند بود و در صورت تعیین، عزل و انعزال قیم قابل انجام است.

اشخاصی که حکم ورشکستگی آن‌ ها صادر شده و هنوز عمل ورشکستگی آن‌ ها تصفیه نشده است نیز شرایط قیم شدن بچه‌ ها بعد از فوت پدر را ندارند. همچنین در صورتی که یک زن به سمت قیمومت بچه تعیین شده باشد، حتما باید رضایت شوهر برای انجام این امر را داشته باشد. به این دلیل، در ماده ۱۲۳۳ قانون مدنی مقرر شده است که زن بدون اجازه شوهر نمی‌ تواند سمت قیمومت را قبول کند.

نحوه تعیین قیم بعد از فوت پدر

در قسمت‌ های قبل به بررسی این موضوعات پرداخته شد که بعد از فوت پدر قیم بچه کیست و همچنین شرایط قیم بعد از مرگ پدر مورد بررسی قرار گرفت. اما سوالی که در این خصوص ممکن است مطرح شود این است که نحوه تعیین قیم بعد از فوت پدر چگونه است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که بر اساس ماده ۱۲۳۲ قانون مدنی، در صورت دارا بودن شرایط قانونی لازم و داشتن صلاحیت، خویشاوندان محجور برای تعیین قیم بر سایر افراد مقدم می‌ باشند.

اما در خصوص اینکه قیم بچه بعد از فوت پدر چگونه تعیین می‌ شود، باید گفت که بر اساس قانون مدنی، در صورت فوت پدر، مادر و سایر خویشاوندان شخص محجور مکلف هستند که مراتب لزوم تعیین قیم را به دادستان حوزه اقامت خود یا نماینده دادستان اطلاع داده و تقاضای قیمومت برای بچه محجور نمایند. همچنین، بر اساس قانون امور حسبی، شهرداری، اداره آمار و ثبت احوال و بخشدار هر محل نیز مکلف هستند وجود صغیری که محتاج تعیین قیم است را به دادستانی اطلاع دهند.

این صورت، نحوه تعیین قیم برای بچه بعد از مرگ پدر به این صورت است که دادگاه تحقیقات لازم را در خصوص محجور بودن ایشان انجام داده و اشخاصی را که در این خصوص اطلاعاتی دارند، احضار نموده و پس از رسیدگی، در صورتی که محجوریت فرزندان را احراز نماید، حکم حجر صادر کرده و در غیر این صورت، درخواست حجر و تعیین قیم را رد می‌ کند.

پس از اینکه حکم حجر صادر و قطعی گردید، دادگاه بررسی‌ های لازم را در خصوص تعیین قیم انجام داده و فرد دارای صلاحیت برای قیمومت بعد از فوت پدر را تعیین می‌نماید. البته، قبل از صدور حکم، دادگاه می‌ تواند محجور را از تصرف در اموال خود ممنوع نموده و اقدام به تعیین امین برای محجور نماید. بر اساس قانون امور حسبی، مادر محجور در صورتی که صلاحیت لازم برای قیمومت بعد از پدر را داشته باشد، مقدم بر دیگران است.

به این منظور، افرادی که قصد دارند به دادگاه درخواست تعیین قیم بعد از فوت پدر برای بچه محجور را تقدیم نمایند، می‌ توانند با فراهم نمودن مدارکی از قبیل گواهی فوت پدر یا جد پدری، مدارک شناسایی و ارائه آن به اداره سرپرستی موجود در دادسرای محل اقامت محجور، تقاضای تعیین قیم نمایند و دادگاه در صورت دارا بودن شرایط لازم، ایشان را به سمت قیمومت تعیین خواهد کرد.

لازم به ذکر است که قیم تعیین‌ شده می‌ تواند سمت خود را رد کند، اما بعد از قبولی سمت قیمومت، باید کار خود را بلافاصله شروع نماید. هرچند که علاوه بر عزل قیم، امکان استعفای قیم نیز وجود دارد و قیم می‌ تواند با اجازه یا تنفیذ دادگاه از سمت خود کناره‌ گیری نماید.

ایا عمو میتواند قیم شود

در پاسخ به این پرسش که ایا عمو میتواند قیم شود باید گفت در صورت فوت پدر، اگر ولی قهری هم عرض یعنی جد پدری در قید حیات نباشد، دادگاه برای فرزند محجور قیم تعیین می‌ کند. عمو به عنوان یکی از خویشاوندان نزدیک محجور، می‌ تواند یکی از گزینه‌ های دادگاه برای قیمومت باشد، اما این امر به بررسی شرایط او و تشخیص صلاحیتش توسط دادگاه بستگی دارد. قیم وظیفه دارد از اموال و حقوق محجور محافظت کند و تصمیمات مهمی درباره زندگی او بگیرد، بنابراین تنها افرادی که صلاحیت‌ های لازم را دارند، می‌ توانند به عنوان قیم انتخاب شوند.

برای اینکه عمو بتواند قیم شود، باید شرایط قانونی خاصی را داشته باشد. بر اساس ماده ۱۲۳۱ قانون مدنی، افرادی که خودشان تحت قیمومت هستند، سو پیشینه کیفری دارند، ورشکسته به تقصیر هستند یا به فساد اخلاقی مشهورند، نمی‌ توانند قیم شوند. همچنین، اگر عمو با محجور دعوای مالی داشته باشد، ممکن است دادگاه او را برای قیمومت مناسب نداند. بنابراین، حتی اگر عمو از نزدیک‌ ترین بستگان کودک باشد، دادگاه تنها در صورتی او را به عنوان قیم تعیین می‌ کند که هیچ مانع قانونی و اخلاقی نداشته باشد.

در شرایطی که عمو واجد شرایط باشد و سایر خویشاوندان، مانند مادر، تمایلی به قیمومت نداشته یا صلاحیت لازم را نداشته باشند، دادگاه می‌ تواند او را به عنوان قیم انتخاب کند. البته پس از تعیین قیم، دادگاه و اداره سرپرستی بر عملکرد او نظارت خواهند داشت تا از حقوق محجور محافظت شود. بنابراین، عمو می‌ تواند قیم شود، اما این موضوع به تأیید دادگاه و داشتن شرایط قانونی بستگی دارد

شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر

پس از فوت پدر، اگر ولی قهری (جد پدری) وجود نداشته باشد، دادگاه اقدام به تعیین قیم برای فرزند محجور می‌ کند. در این میان، مادر یکی از گزینه‌ های اصلی برای قیمومت فرزند محسوب می‌ شود. با این حال، قیم شدن مادر بعد از فوت پدر، به طور خودکار انجام نمی‌ شود و نیازمند بررسی صلاحیت‌ های او توسط دادگاه است. این بررسی با هدف اطمینان از توانایی مادر در حفظ منافع و حقوق قانونی فرزند انجام می‌ شود. در این خصوص از جمله سوالات مهمی که به ذهن می رسد این است که قیم دختر بعد از فوت پدر کیست و شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر به چه صورت است؟

بر اساس ماده ۱۲۳۱ قانون مدنی، مادر باید شرایط لازم را برای قیمومت داشته باشد. به این معنا که نباید دارای سوء پیشینه کیفری در جرایمی مانند خیانت در امانت، سرقت یا کلاهبرداری باشد. همچنین، اگر مادر به فساد اخلاقی مشهور باشد یا حکم ورشکستگی او صادر شده و تصفیه نشده باشد، ممکن است دادگاه او را برای قیمومت مناسب تشخیص ندهد. علاوه بر این، در صورتی که مادر ازدواج مجدد کند، دادگاه بررسی می‌ کند که آیا همسر جدید او تأثیری منفی بر حقوق و منافع فرزند محجور دارد یا خیر.

در صورتی که مادر تمامی شرایط قانونی را داشته باشد و سایر خویشاوندان ادعای بهتری برای قیمومت نداشته باشند، دادگاه می‌ تواند او را به عنوان قیم تعیین کند. پس از تعیین، مادر موظف خواهد بود که امور مالی و غیرمالی فرزند را تحت نظارت دادگاه و اداره سرپرستی مدیریت کند. همچنین، هرگونه تصمیم مهم درباره اموال محجور، مانند فروش یا اجاره آن‌ ها، باید با اجازه دادگاه انجام شود. بنابراین، اگرچه مادر می‌ تواند قیم شود، اما این امر نیازمند تایید دادگاه و رعایت شرایط قانونی مشخصی است.

لازم به ذکر است، اگر مادر متاهل باشد، برای قیمومت فرزند نیاز به رضایت همسرش دارد. بر اساس ماده ۱۲۳۳ قانون مدنی، زن بدون اجازه شوهر نمی‌ تواند به سمت قیمومت فرزند محجور منصوب شود. این شرط برای جلوگیری از تضاد منافع و حفظ حقوق فرزند است. در صورتی که همسر مادر مخالف قیمومت باشد یا اجازه ندهد، دادگاه ممکن است تصمیم به تعیین فرد دیگری برای قیمومت بگیرد. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تعیین قیم بعد از فوت پدر در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تعیین قیم بعد از فوت پدر پاسخ دهند .