بعد از فوت پدر قیم کیست

بعد از فوت پدر قیم بچه صغیر ، جد پدری ، وصی منصوب از جانب پدر یا جد پدری و مادر وی می باشند که در صورت دارا بودن شرایط لازم ، به سمت قیمومت فرد محجور صغیر ، انتخاب می شوند . نحوه تعیین قیم بعد از مرگ پدر ، از طریق طرح تقاضای قیمومت ، به اداره سرپرستی محل اقامت محجور می باشد .

بر اساس قانون ، سه قسم از افراد ، محجور تلقی می شوند و توانایی اعمال برخی از حقوق قانونی خود را به صورت مستقل ، نخواهند داشت . از جمله این افراد ، می توان به افرادی که صغیر ، سفیه و مجنون هستند ، اشاره نمود . به همین دلیل است که در قانون ، راهکارهایی برای حمایت از محجوران ، پیش بینی شده است تا حتی الامکان ، حقوق قانونی آنها به دلیل شرایط خاصی که دارند ، مورد تضییع قرار نگیرد .

یکی از این راهکارها ، این است که برای محجوران ، در شرایط خاصی ، قیم تعیین می شود که نهاد قیمومت ، در کنار ولایت قهری پدر و جد پدری ، تا حد زیادی ، قادر به تامین منافع ایشان است . در  شرایط عادی ، قیم افراد محجور ، همان پدر ایشان می باشد . اما گاهی ، ممکن است پدر ، فوت کرده باشد و از آن جهت که امور مالی محجورین ، باید توسط قیم انجام شود ، این سوال مطرح می شود که قیم بچه بعد از مرگ پدر ، چه کسی خواهد بود ؟

برای پاسخ دادن به این سوال ، در ادامه این مقاله ، ابتدا به این مطلب می پردازیم که بعد از فوت پدر قیم کیست و پس از اینکه شرایط شخصی که بعد از فوت پدر ، قیم می شود را بیان نمودیم ، نحوه تعیین وی را نیز ، به تفصیل مورد بررسی قرار خواهیم داد .

بعد از فوت پدر قیم کیست

همواره ، افرادی هستند که به لحاظ شرایط خاصی که دارند ، توانایی تصرف در امور مالی و یا حتی امور غیر مالی خود را ندارند که به این قبیل افراد ، در اصطلاح حقوقی ، محجور گفته می شود . بر اساس قانون مدنی ، انواع محجورین را می توان به سه دسته ، تقسیم بندی کرد که شامل افراد صغیری که زیر سن بلوغ هستند ، افرادی که سفیه هستند و افرادی که مجنون یا دیوانه هستند ، می باشد .

این قبیل افراد ، در اغلب موارد ، توانایی تصرف در امور مالی و بعضا ، غیر مالی خود را نداشته و معاملات محجورین ، در مواردی ، غیر نافذ و یا باطل می باشد . به همین مناسبت ، باید اشخاصی وجود داشته باشند تا به جای محجورین ، یا با کمک آنها ، تصمیمات لازم ، برای انجام امور مالی یا غیر مالی آنها را اتخاذ نمایند . در شرایط عادی که پدر بچه محجور ، در قید حیات است ، این امر را به عهده می گیرد و تحت عنوان ولی قهری ایشان ، با اختیارات گسترده ای ، تا رسیدن وی به سن بلوغ ، عمل می نماید .

اما در مواردی ، ممکن است پدر ، در قید حیات نباشد . به همین دلیل ، لازم است که شخصی ، بعد از مرگ پدر ، قیمومت محجورین را به عهده گیرد . اما قبل از اینکه به این سوال پاسخ دهیم که بعد از فوت پدر ، قیم بچه کیست ، باید به این نکته توجه داشت که اصولا ، در سه حالت ، اقدام به تعیین قیم برای محجورین می شود که بر اساس ماده 1218 قانون مدنی ، شامل موارد زیر می باشد :

حالت اول ، زمانی است که فرد محجور ، صغیر یا بچه بوده و ولی خاص ( یعنی پدر ، جد پدری یا وصی منصوب از جانب آنها ) را نداشته باشد . حالت دوم ، زمانی است که فرد مجنون یا غیر رشید ، از همان زمان کودکی ، مجنون یا سفیه بوده و ولی خاص نیز ، نداشته باشد . حالت سوم ، این است که فرد ، بعد از اینکه به سن بلوغ رسید ، مجنون یا غیر رشید شود که در همه این موارد ، لازم است که برای فرد محجور ، قیم تعیین شود .

به عبارت دیگر ، در حالت اول و دوم ، یعنی زمانی که فرد محجور ، بچه صغیر است ، یا در فرضی که حجر ، متصل به زمان صغر یا کودکی باشد ، در صورتی که ولی خاص اعم از پدر ، جد پدری و وصی منصوب از طرف آنها وجود داشته باشد ، نیازی به تعیین قیم برای بچه محجور نیست ؛ اما اگر ولی خاص وجود نداشت ، نوبت به تعیین قیم می رسد .

در حالت سوم ، یعنی زمانی که فردی بعد از رسیدن به سن بلوغ ، درگیر جنون یا عدم رشد شده و محجور می گردد ، می بایست برای وی قیم تعیین شود ؛ حتی اگر ولی خاص ( پدر ، جد پدری ، وصی منصوب ) داشته باشد . در این حالت ، معمولا ، خود پدر یا جد پدری ، قیم فرزند می شوند . اما گاهی ، ممکن است که پدر ، فوت کرده باشد . در این حالت نیز ، این سوال مطرح می شود که قیم بچه بعد از مرگ پدر کیست ؟

بر اساس آنچه گفته شد ، در مواردی که محجور ، صغیر است یا در حالتی که حجر ، متصل به زمان صغر می باشد و محجور ، ولی خاص ندارد ، نوبت به تعیین قیم برای بچه ، توسط دادگاه خواهد رسید . در این شرایط ، دادگاه ، اصولا نزدیک ترین شخص به محجور را به سمت قیمومت ، تعیین خواهد نمود که نخستین گزینه ، مادر می باشد که در صورت دارا بودن شرایط ، قیم بعد از فوت پدر خواهد شد و در غیر این صورت ، یکی دیگر از خویشاوندان دارای صلاحیت محجور ، به عنوان قیم تعیین می شوند ؛ به عنوان نمونه ، عمو یا جد مادری محجور .

اما در حالتی که حجر ، متصل به زمان صغر نبوده و فرد ، پس از اینکه به سن بلوغ رسیده و از ولایت پدر و جد پدری خارج شد ، مجددا محجور گشت نیز ، نوبت به تعیین قیم توسط دادگاه خواهد رسید ؛ حتی اگر این فرد ، ولی خاص داشته باشد . در فرضی که پدر زنده است ، پدر به عنوان قیم بچه محجور ، تعیین می شود . اما پس از فوت پدر ، دادگاه می تواند افرادی همچون پدر بزرگ ، مادر یا سایر خویشاوندان حایز شرایط را به عنوان قیم وی ، تعیین نماید .

شرایط قیم بعد از فوت پدر

در قسمت قبل ، به بررسی این موضوع پرداخته شد که قیم بچه محجور بعد از مرگ پدر کیست . همانطور که اشاره شد ، اصولا در مورد محجورین صغیر یا بچه یا افرادی که حجر آنها متصل به زمان صغر است ، بعد از فوت پدر ، پدر بزرگ وی یا وصی منصوب از جانب پدر یا پدر بزرگ ، ولی قهری بچه محسوب شده و در صورت وجود اشخاص مزبور ، اصولا نیازی به تعیین قیم بچه بعد از مرگ پدر ، نخواهد رسید . اما اگر این افراد ولی خاص نداشتند ، یا در مورد محجورینی که حجر آنها متصل به زمان صغر یا کودکی نبود ، باید توسط دادگاه ، قیم تعیین شود .

اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که شخصی که بعد از فوت پدر ، قیم محجور می شود ، می بایست چه شرایطی را داشته باشد ؟ پاسخ به این سوال ، از این جهت ، حایز اهمیت است که حدود اختیارات قیم ، شامل انجام کلیه امور مالی و برخی امور غیر مالی مربوط به محجورین می باشد و هر چند که قیم بعد از فوت پدر ، می بایست برای انجام این امور ، از اداره سرپرستی ، کسب اجازه نماید ، با این وجود ، دارا بودن برخی شرایط قانونی ، ضروری است .

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که در ماده 1231 قانون مدنی ، شرایط سلبی ، برای قیم تعیین شده است . به این معنا که در صورت وجود برخی از شرایط ، افرادی که ذکر شدند ، نمی توانند سمت قیمومت بعد از مرگ پدر را به عهده بگیرند . بر اساس این ماده ، اشخاص زیر ، شرایط قیم بعد از فوت پدر را نداشته و نمی توانند به سمت قیمومت تعیین شوند : افرادی که خودشان ، تحت ولایت قهری فرد دیگری هستند و یا اینکه شخص دیگری ، عهده دار قیمومت آنها است ، نمی توانند قیم محجورین شوند ؛

افرادی که به دلیل ارتکاب برخی از جرایم ، از قبیل سرقت ، خیانت در امانت ، کلاهبرداری ، اختلاس ، هتک ناموس یا جرایم منافی عفت ، جنحه نسبت به اطفال و ورشکستگی به تقصیر ، به موجب حکم قطعی دادگاه ، محکوم شده اند ؛

کسانی که معروف به فساد اخلاقی هستند و نیز ، افرادی که خود یا خویشاوندان طبقه اول آنها ، دعوای حقوقی بر محجور مورد نظر داشته باشند نیز ، قادر به انتخاب و معرفی تحت عنوان قیم ، نخواهند بود و در صورت تعیین ، عزل و انعزال قیم ، قابل انجام است .

اشخاصی که حکم ورشکستگی آنها صادره شده و هنوز ، عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشده است نیز ، شرایط قیم شدن بچه ها بعد از فوت پدر را ندارند ؛

همچنین ، در صورتی که یک زن ، به سمت قیمومت بچه تعیین شده باشد ، حتما باید رضایت شوهر برای انجام این امر را داشته باشد . به این دلیل ، در ماده 1233 قانون مدنی ، مقرر شده است که زن ، بدون اجازه شوهر ، نمی تواند سمت قیمومت را قبول کند .

نحوه تعیین قیم بعد از فوت پدر

در قسمت های قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که بعد از فوت پدر قیم بچه کیست و همچنین ، شرایط قیم بعد از مرگ پدر ، مورد بررسی قرار گرفت . اما سوالی که در این خصوص ، ممکن است مطرح شود ، این است که نحوه تعیین قیم بعد از فوت پدر ، چگونه است ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 1232 قانون مدنی ، در صورت دارا بودن شرایط قانونی لازم و داشتن صلاحیت ، خویشاوندان محجور ، برای تعیین قیم ، بر سایر افراد ، مقدم می باشند .

اما در خصوص اینکه قیم بچه بعد از فوت پدر چگونه تعیین می شود ، باید گفت که بر اساس قانون مدنی ، در صورت فوت پدر ، مادر و سایر خویشاوندان شخص محجور ، مکلف هستند که مراتب لزوم تعیین قیم را به دادستان حوزه اقامت خود یا نماینده دادستان ، اطلاع داده و تقاضای قیمومیت برای بچه محجور نمایند . همچنین ، بر اساس قانون امور حسبی ، شهرداری ، اداره آمار و ثبت احوال و بخشدار هر محل نیز ، مکلف هستند وجود صغیری که محتاج تعیین قیم است را به دادستانی ، اطلاع دهند .

در این صورت ، نحوه تعیین قیم برای بچه بعد از مرگ پدر ، به این صورت است که دادگاه ، تحقیقات لازم را در خصوص محجور بودن ایشان انجام داده و اشخاصی را که در این خصوص ، اطلاعاتی دارند ، احضار نموده و پس از رسیدگی ، در صورتی که محجوریت فرزندان را احراز نمود ، حکم حجر صادر نموده و در صورت عدم احراز ، درخواست حجر و تعیین قیم را رد می کند .

پس از اینکه حکم حجر صادر شده و قطعی گردید ، دادگاه ، بررسی های لازم را در خصوص تعیین قیم ، انجام داده و فرد دارای صلاحیت برای قیمومت بعد از فوت پدر را تعیین می نماید . البته ، قبل از صدور حکم ، دادگاه می تواند محجور را از تصرف در اموال خود ، ممنوع نموده و اقدام به تعیین امین برای محجوران می نماید . بر اساس قانون امور حسبی ، مادر محجور ، در صورتی که صلاحیت لازم برای قیمومت بعد از پدر را داشته باشد ، مقدم بر دیگران است .

به این منظور ، افرادی که قصد دارند به دادگاه ، درخواست تعیین قیم بعد از فوت پدر برای بچه محجور را تقدیم نمایند ، می توانند با فراهم نمودن مدارکی ، از قبیل گواهی فوت پدر یا جد پدری ، مدارک شناسایی و ارائه آن به اداره سرپرستی موجود در دادسرای محل اقامت محجور ، تقاضای تعیین قیم نمایند و دادگاه ، در صورت دارا بودن شرایط لازم ، ایشان را به سمت قیمومت ، تعیین خواهد کرد .

لازم به ذکر است که قیم تعیین شده ، می تواند سمت خود را رد کند ؛ اما بعد از قبولی سمت قیمومت ، باید کار خود را بلافاصله شروع کند ؛ هر چند که علاوه بر عزل قیم ، امکان استعفای قیم نیز ، وجود دارد و قیم ، می تواند با اجازه یا تنفیذ دادگاه ، از سمت خود ، کناره گیری نماید که جزئیات بیشتر در این خصوص را می توانید در مقاله زیر ، مطالعه نمایید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تعیین قیم بعد از فوت پدر در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تعیین قیم بعد از فوت پدر پاسخ دهند .