عده طلاق بائن

عده طلاق بائن، به معنای مدتی است پس از طلاق بائن، که در آن مدت، زوجه، حق ازدواج مجدد ندارد، اما زوج نیز نمی تواند در آن مدت، به زوجه رجوع نماید. مدت عده طلاق بائن، سه طهر و در مواردی، سه ماه بوده و در طول این مدت، حق دریافت نفقه برای زوجه و ارث، در صورت فوت هر یک از طرفین، برای دیگری، وجود ندارد.

عده، به مدت مشخصی گفته می شود که پس از اجرای صیغه طلاق یا وفات همسر، برای زن، این تکلیف ایجاد می شود که تا پایان آن مدت، از ازدواج مجدد، خودداری نماید. به طور کلی، طلاق به دو نوع بائن و رجعی و در نتیجه، عده طلاق نیز به دو نوع عده طلاق رجعی و عده طلاق بائن، تقسیم می شود. 

عده طلاق بائن، دارای احکام و شرایط خاص خود می باشد. به عنوان مثال، در عده طلاق بائن، بر خلاف طلاق رجعی، علاوه بر عدم امکان ازدواج زوجه، زوج، حق رجوع به زوجه را ندارد. همچنین، در این نوع از عده، اگرچه، شوهر، در مدت عده، امکان رجوع به زن را ندارد، اما ازدواج زن، در مدت عده، با دیگری، با علم به این موضوع، نه تنها موجب بطلان عقد می باشد، بلکه میان طرفین، حرمت ابدی نیز ایجاد می کند. 

با توجه به توضیحات فوق و اهمیت اطلاع از احکام و شرایط خاص عده طلاق بائن، در این مقاله، پس از پاسخ به این سوال که عده طلاق بائن چیست، مدت زمان عده این نوع از طلاق و شرایط آن را بررسی خواهیم نمود. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، با ما همراه باشید.

عده طلاق بائن چیست؟

به طور کلی، می توان طلاق را به دو نوع طلاق رجعی و بائن تقسیم نمود. در بیان تفاوت طلاق رجعی و بائن، باید گفت: در طلاق رجعی، پس از اجرای صیغه طلاق، تا پایان مدت عده که در آن مدت، زن، حق ازدواج مجدد ندارد، زوج می تواند، بدون نیاز به عقد نکاح مجدد، به زوجه رجوع نماید؛ برخلاف طلاق بائن که در مدت عده، اگرچه زوجه، حق ازدواج مجدد ندارد، اما زوج نیز نمی تواند در آن مدت، به زوجه، رجوع کند.

ماده 1145 قانون مدنی، انواع طلاق بائن را اینگونه بیان می کند:

زمانی که طلاق، پیش از نزدیکی واقع شود. غالبا در ایران، طلاق در دوران عقد، طلاق بائن محسوب می شود.

 زمانی که زوجه، در زمان اجرای طلاق، یائسه باشد؛ یعنی، به اقتضای سن دیگر، عادت ماهانه نشود.

 زمانی که طلاق، از نوع خلع و مبارات باشد. طلاق خلع و مبارات، به طلاقی گفته می شود که در آن، زوج در ازای دریافت مبلغی، زوجه را طلاق می دهد. در این نوع از طلاق نیز زوج، حق رجوع از طلاق ندارد، مگر زمانی که زوجه برای پس گرفتن عوض، اقدام نماید. 

سه مرتبه طلاق پس از سه بار وصلت؛ اعم از اینکه وصلت، در نتیجه رجوع یا اجرای صیغه نکاح مجدد باشد.

در تمامی موارد ذکر شده، زوج، حق رجوع به زوجه را ندارد و در صورتی که قصد ازدواج مجدد داشته باشند، می بایست صیغه نکاح، دوباره خوانده شود.

مدت عده طلاق بائن چقدر است؟

در بخش قبل، طلاق بائن را تعریف نمودیم و به این سوال، پاسخ دادیم که عده طلاق بائن چیست؟ اما سوالی که در این رابطه، مطرح می شود، این است که مدت عده طلاق بائن چقدر است؟ و اینکه آیا در تمامی موارد، زوجه، الزامی به نگه داشتن عده، پس از طلاق بائن دارد یا خیر؟ به همین دلیل، در این بخش، مدت عده طلاق بائن را بررسی خواهیم نمود.

 به طور کلی، عده، به مدت زمانی گفته می شود که پس از طلاق یا فوت همسر، زوجه، حق ازدواج مجدد ندارد. عده طلاق، بر اساس انواع طلاق، خود به دو نوع عده طلاق رجعی و بائن تقسیم می شود. در عده طلاق رجعی، زوج، حق رجوع به زوجه را دارد. در بخش قبل، بررسی نمودیم که در طلاق بائن، بر خلاف طلاق رجعی، حق رجوع به زوجه، برای شوهر وجود ندارد. بر اساس مواد قانون مدنی، عده طلاق به شرح زیر می باشد:

عده طلاق و فسخ نکاح، سه طهر ( پاکی از حیض ) بوده، مگر اینکه زوجه، با اقتضای سن، عادت ماهیانه نداشته باشد که در این صورت، سه ماه خواهد بود،

عده طلاق، فسخ نکاح، بذل مدت و انقضاء آن، در مورد زن حامله، تا موعد وضع حمل، می باشد.

در طلاق بائن غیر مدخوله یا به عبارتی در صورتی که طلاق، پیش از نزدیکی اتفاق بیفتد و همچنین، طلاق زن یائسه، تکلیفی به نگه داشتن عده وجود ندارد. 

بنابر آنچه گفته شد، در صورت مدخوله و غیر یائسه بودن، زوجه ملزم به نگه داشتن عده، طبق آنچه گفته شد، یعنی سه طهر و برای زنانی که با اقتضای سن، عادت ماهیانه نداشته باشد، سه ماه خواهد بود. همچنین، در صورتی که طلاق در زمان بارداری باشد، مدت عده طلاق بائن، تا پایان وضع حمل می باشد. در طلاق، پیش از نزدیکی و همچنین، طلاق زن یائسه، نیز تکلیفی به نگه داشتن عده وجود ندارد. 

شرایط عده طلاق بائن

در قسمت های قبل، پس از تعریف عده طلاق بائن، به این سوال پاسخ دادیم که مدت عده طلاق بائن چقدر است؟. سوالی که در این بخش مطرح می شود این است که شرایط عده طلاق بائن چیست؟ در پاسخ به این سوال، نفقه، مهریه و ارث را در طلاق بائن بررسی خواهیم نمود. 

یکی از شرایط عده طلاق بائن، مسئله ارث است. در مورد ارث در زمان عده طلاق، باید گفت، در صورتی که در عده طلاق رجعی، یکی از طرفین، از دنیا برود، دیگری از او ارث می برد؛ اما این مسئله، بر اساس ماده 943 قانون مدنی، در طلاق بائن، وجود ندارد، یعنی طرفین، در عده طلاق بائن، از یکدیگر ارث، نخواهند برد.

از شرایط دیگری که در عده طلاق بائن، بررسی می شود، نفقه می باشد. در زمان عده طلاق رجعی، مگر در صورت نشوز زوجه، او مستحق دریافت نفقه از سوی زوج، می باشد. اما در عده فسخ نکاح و طلاق بائن، بر اساس ماده 1109 قانون مدنی، به جز در صورت بارداری زوجه، برای زوج، الزامی به پرداخت نفقه، وجود ندارد.

سومین موضوع قابل بررسی در این بخش، مهریه می باشد. در صورت وقوع طلاق، چه بائن چه رجعی، زن، مستحق دریافت تمام مهریه خواهد بود. به جز طلاق، در زمان پیش از نزدیکی که زوجه را مستحق دریافت نیمی از مهریه خواهد کرد و همچنین، طلاق خلع و مبارات که احکام خاص خود را دارد.

طلاق خلع و مبارات که یکی از انواع طلاق بائن بوده و حق رجوع را در زمان عده، از مرد سلب می کند، در اصطلاح عامیانه، طلاق توافقی، نامیده می شود. در هر دو طلاق خلع و مبارات، طلاق، با بخشیدن مالی، تحت عنوان فدیه به مرد اتفاق می افتد؛ با این تفاوت که در طلاق خلع، کراهت، از سوی زوجه بوده و در طلاق مبارات، این کراهت دو طرفه می باشد. همچنین، در طلاق خلع، مبلغ فدیه از سوی زوجه می تواند کمتر، مساوی یا بیشتر از مهریه باشد، اما در طلاق مبارات، نمی تواند بیشتر از میزان مهریه تعیین گردد.

از شرایط دیگر، در عده طلاق بائن، خواستگاری از زن می باشد. همانطور که گفته شد، ازدواج زن، در زمان عده، امکان پذیر نبوده و با شرایطی، موجب حرمت ابدی می گردد. اما در مورد خواستگاری از زن، باید گفت، اگرچه در قوانین، در مورد این موضوع، مطلبی گفته نشده، اما بر اساس احکام شرعی، خواستگاری از زنی که در عده طلاق بائن است، اگر چه به تصریح، جایز نیست، اما با اشاره، اشکال شرعی، ندارد.

مسئله بعدی، در عده طلاق بائن، محل سکنای زوجه می باشد؛ از آنجا که در زمان عده طلاق بائن، بر خلاف عده طلاق رجعی، زوج، حق رجوع به زوجه را نداشته و نفقه زن، بر عهده شوهر نمی باشد، تامین مسکن زوجه که یکی از موارد نفقه است، از تکالیف زوج، خارج بوده و زوجه نیز تکلیفی به سکونت در منزل تعیینی زوج ندارد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص عده طلاق بائن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون عده طلاق بائن پاسخ دهند .