وصیت چیست

وصیت، که به عهدی و تملیکی قابل تقسیم می باشد، یک عمل حقوقی بوده و به معنای آن است که یک فرد، قبل از فوت، در خصوص امور مالی و غیر مالی خود، تعیین تکلیف نماید. موصی، موصی له و موصی به از ارکان وصیت هستند. هر فرد می تواند، تمام اموال خود را وصیت کند اما، تا میزان یک سوم آن، قابل اجرا بوده و بیش از آن، نیازمند رضایت تمام وراث می باشد.

از جمله مهمترین موضوعات حقوقی که در دین اسلام، نسبت به آن، تاکید فراوانی شده، عمل وصیت کردن می باشد. تاکید بر این موضوع، به این علت است که بازماندگان متوفی، دچار مشکلاتی در خصوص مسائلی، مانند تقسیم ارث یا بدهی ها و تعهدات قبل از مرگ وی نشوند و در عین حال، امور متوفی نیز سامان یافته و حتی، ترتیب پرداخت بدهی های او داده شود.

با توجه به اینکه امروزه، بخش زیادی از اختلافات در دادگاه ها، امور مربوط به صحت وصیت و وصیت بیش از میزان مقرر در قانون و مسائل ارث بازمانده از متوفی می باشد، آشنایی با این مساله که معنی وصیت چیست و احکام وصیت کردن در خصوص هریک از انواع آن، چه می باشد، ضروری به نظر می رسد. چراکه در غیر این صورت، ممکن است آثار حقوقی و اختلافات بی شماری، متوجه خانواده فرد، بعد از مرگ وی شود.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، درباره این موضوع که معنی وصیت چیست و ارکان آن چه می باشد، صحبت کنیم؛ سپس، احکام وصیت کردن و اقسام آن را توضیح داده و بگوییم که هر فرد، تا چه میزان از اموال خود را می تواند، وصیت کند. چنانچه پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشد.

وصیت چیست

همه افراد، در طول مدتی که در قید حیات هستند، این امکان را دارند که در اموال و دارایی های خود، هرگونه تصرفی را که بخواهند انجام بدهند. اما پس از فوت انسان، اختیار تصرف در اموال و دارایی ها، از فرد سلب می شود؛ حال آنکه در بسیاری از مواقع، ممکن است که فرد، خواسته ها و اهدافی داشته که به آن ها دست نیافته باشد.

به همین دلیل، در اسلام، عملی پیش بینی شده که به موجب آن، یک فرد بتواند امور مالی و غیر مالی خود را برای بعد از فوت خود سامان دهد. به این عمل، وصیت گفته می شود که البته در قوانین کشور ما نیز به تبعیت از دین اسلام، موادی به آن اختصاص داده شده و انواع و احکام وصیت کردن، مورد پیش بینی قرار گرفته است.

وصیت کردن، یک عمل حقوقی بوده و به معنای آن است که یک فرد، قبل از فوت، در خصوص امور مالی و غیر مالی خود، تعیین تکلیف نماید. البته، اثر اجرایی وصیت، بعد از فوت فرد، خواهد بود. این عمل، می تواند به صورت شفاهی یا کتبی و به موجب تنظیم وصیت نامه صورت گیرد. به عبارتی، هر فرد، قبل از فوت خود، می تواند، با تنظیم یک وصیت نامه و تعیین تکلیف در خصوص دارایی ها، اموال، بدهی ها، عهدها و سایر موارد، از اختلافات بعد از فوت خود، جلوگیری نماید.

ارکان وصیت

در قسمت قبل، توضیح دادیم که معنی وصیت چیست و گفتیم که وصیت، یک عمل حقوقی بوده که فرد، به موجب آن، در خصوص امور مالی و غیر مالی بعد از فوتش، تعیین تکلیف می نماید. همچنین، اشاره کردیم که وصیت کردن، می تواند، از اختلافات معمول بعد از فوت، نظیر اختلاف در تقسیم ارث، جلوگیری نماید و به نوعی، کمک به ساماندهی امور متوفی، بعد از فوت وی می باشد. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص ارکان وصیت صحبت کنیم. وصیت، بسته به اینکه عهدی باشد یا تملیکی، دارای ارکان زیر خواهد بود:

موصی : موصی به کسی گفته می شود که عمل وصیت را انجام می دهد و در وصیت عهدی و تملیکی، رکنی مشترک و اساسی می باشد.

موصی به: موصی به، به مال مورد وصیت یا امر و کار مورد وصیت گفته می شود که هم در وصیت عهدی و هم در وصیت تملیکی وجود دارد. 

موصی له: موصی له به کسی گفته می شود که به نفع او وصیتی شده است که یکی از ارکان وصیت تملیکی می باشد.

وصی: وصی، یکی از ارکان وصیت عهدی می باشد و عبارت از شخصی بوده که به موجب وصیت نامه عهدی، موظف به انجام کار یا عملی شده است.

بعد از توضیح در خصوص ارکان وصیت، در ادامه، درباره اقسام وصیت و احکام وصیت کردن در خصوص هر یک از این اقسام، صحبت خواهیم کرد.

اقسام وصیت

در قسمت قبل، توضیح دادیم که معنی وصیت چیست و گفتیم که موصی، موصی به، موصی له و وصی، بسته به اینکه وصیت عهدی است یا تملیکی، ارکان وصیت هستند. پس از توضیح در خصوص این موارد، در این قسمت، قصد داریم، با مراجعه به مواد قانون مدنی، درباره انواع و اقسام وصیت و احکام هریک، صحبت کنیم. بر اساس قانون مدنی، اقسام وصیت را می توان به دو نوع وصیت عهدی و وصیت تملیکی تقسیم بندی کرد که تعریف و احکام هریک، به شرح زیر است: 

وصیت تملیکی، عبارت است از اینکه کسی، بخشی از اموال خود یا تمام آن را یا منفعتی از مال خود را، برای بعد از فوت، به طور رایگان و مجانی، به دیگری تملیک نماید. مانند اینکه بگوید، فلان خانه، بعد از فوت من، متعلق به فرزندم است.

وصیت عهدی، عبارت است از اینکه شخصی، برای انجام کارهایی یا تصرفاتی، که قرار است بعد از فوت وی انجام گیرد، شخص یا اشخاصی را مامور کند. مانند اینکه شخصی را مامور کند که بدهی های او را بعد از فوت وی بپردازد یا بر اجرای وصیت رسیدگی کند و مسئول رسیدگی به امور فرزندان صغیر او باشد.

در ادامه، قصد داریم بگوییم، احکام وصیت کردن، در خصوص میزان آن چگونه می باشد؛ یعنی هر فرد، تا چه میزان از مال خود را می تواند وصیت کند.

میزان وصیت

در قسمت های قبل، توضیح دادیم که اقسام و معنی وصیت چیست و گفتیم که یکی از انواع وصیت، وصیت تملیکی بوده که به موجب آن، فرد می تواند، تمام یا بخشی از مال یا منفعت مال خود را مجانی به مالکیت دیگری درآورد. لذا در این قسمت، قصد داریم، به این پرسش پاسخ دهیم که هر فرد، تا چه میزان از اموال خود را می تواند وصیت کند یا به عبارتی، احکام وصیت کردن ، در خصوص میزان آن، چگونه خواهد بود؟

در فقه و قانون، یک فرد، می تواند تمام اموال و دارایی خود را وصیت کند اما، بعد از فوت، وصیت وی، تنها تا میزان یک سوم یا ثلث اموال وی، بدون نیاز به اجازه وراث، قابل اجرا خواهد بود. اگر وصیت زاید بر ثلث باشد، یعنی، میزان وصیت، بیش از یک سوم اموال باشد، ورثه متوفی، حق آن را دارند که مقدار مازاد بر یک سوم را پذیرفته و به آن عمل کنند و یا نپذیرند.

به عنوان مثال، در صورتی که شخص، نود میلیون تومان دارایی دارد و به میزان چهل میلیون تومان از آن را به دیگران وصیت کرده است، تا میزان یک سوم آن، یعنی سی میلیون تومان قابل اجرا و نافذ است؛ منتها مقدار مازاد بر یک سوم، یعنی ده میلیون تومان اضافه را تمامی ورثه متوفی باید قبول کنند تا به آن عمل شود. در غیر این صورت، یعنی در صورت عدم موافقت همه وراث، اعمال وصیت زاید بر ثلث، صرفا نسبت به سهم اجازه دهندگان، صورت خواهد گرفت.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد وصیت در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون وصیت پاسخ دهند.