مادون نفس چیست

در پاسخ به این سوال که منظور از مادون نفس چیست ، باید گفت که مادون نفس در جنایات ، یعنی آسیب وارده به بزه دیده ، کمتر از آسیب به جان و نفس یا کشته شدن باشد . لذا جنایت مادون نفس ، به جنایتی گفته می شود که بر اعضای بدن ، منافع اعضا یا حواس فرد وارد می شود . مجازات جنایت مادون نفس ، در صورت عمدی بودن ، در وهله اول ، قصاص بوده و در صورت عدم وجود شرایط قصاص ، پرداخت دیه یا ارش است .

در قانون مجازات اسلامی ، وارد نمودن آسیب به تمامیت جسمی دیگران ، جرم محسوب شده است . به همین دلیل ، کلیه آسیب هایی که به جسم و جان دیگران وارد می شود ، می بایست به نحوی ، جبران شود که در برخی موارد ، بسته به کیفیت جرم واقع شده ، مجازات قصاص بر مرتکب اعمال می شود و در مواردی هم که بنا به دلایلی ، امکان قصاص وجود دارد ، حکم به پرداخت مالی تحت عنوان دیه یا ارش ، برای جبران خسارت وارده ، صادر می شود .

بر این اساس ، جنایاتی که علیه تمامیت جسمانی دیگری وارد می شود را می توان به دو دسته تقسیم بندی نمود که یک دسته از آنها ، تحت عنوان جنایات علیه نفس و جان دیگری و دسته دیگر ، تحت عنوان جنایات مادون نفس ، شناخته می شوند که احکام مربوط به هر یک ، از جمله مجازات آنها ، متفاوت خواهد بود . به همین مناسبت ، پرداختن به این موضوع ، اهمیت دارد که در قانون ، برای جنایات مادون نفس ، چه مجازات هایی مقرر شده است .

برای پاسخ دادن به این سوالات ، در ادامه این مقاله ، ابتدا به توضیح اینکه مادون نفس چیست و منظور از جنایت مادون نفس چه می باشد ، خواهیم پرداخت . در ادامه نیز ، مجازات های مربوط به این گروه از جنایات ها را بر اساس قانون مجازات اسلامی ، مورد بررسی قرار خواهیم داد .

مادون نفس چیست

زمانی که شخصی ، علیه تمامیت جسمانی دیگری ، جرمی را مرتکب می شود ، ممکن است آسیب وارده به شخص بزه دیده ، به دو صورت باشد ؛ در برخی موارد ، نتیجه آسیب وارده ، منجر به صدمه به جان و نفس دیگری می شود و به عبارت دیگر ، منجر به این می شود که شخصی کشته شود که در این صورت ، صحبت از انواع قتل اعم از عمد ، شبه عمد یا خطای محض می شود که به موجب آن ، جرم علیه نفس و جان دیگری ، صورت گرفته است .

اما در برخی موارد ، جرم ارتکاب یافته ، منجر به آسیب به نفس یا جان دیگری نشده ؛ بلکه آسیب وارده ، منجر به آسیب هایی در سطح کمتری از نفس بزه دیده می شود ؛ به عنوان نمونه ، در صورتی که جرم ضرب و جرح ، صورت گرفته باشد و شخص ، با اعمال خود ، منجر به شکستن یا نقص وارد نمودن به یکی از اعضای بدن دیگری شود ، در این صورت ، جرم انجام شده ، تحت عنوان جنایت مادون نفس شناخته می شود .

بنابراین ، در توضیح این مطلب که مادون نفس چیست ، باید گفت که منظور از مادون نفس ، آن است که آسیب وارد شده به دیگری ، در حد آسیب وارد نمودن به نفس یا به عبارت دیگر ، کشتن فرد دیگری نبوده ؛ بلکه در سطحی کمتر از آسیب به نفس بوده که به اصطلاح ، آن را تحت عنوان مادون نفس نامگذاری می کنیم .

لازم به ذکر است که عبارت « مادون نفس » ، اصطلاحی است که در مورد جنایات وارده به اعضای بدن دیگری یا منافع آن اعضا ، به کار می رود و نقطه مقابل جنایت علیه نفس دیگری است و از آن جهت که مجازات جنایات مادون نفس ، با مجازات جنایت علیه نفس دیگری ، تفاوت های زیادی دارد ، در قسمت های بعدی ، به بررسی اینکه مفهوم جنایت مادون نفس چیست و چه مجازاتی دارد ، خواهیم پرداخت .

جنایت مادون نفس چیست

همانطور که در قسمت قبل توضیح داده شد ، مادون نفس ، به جنایاتی گفته می شود که منجر به قتل یا کشته شدن دیگری ( که منجر به مجازات قصاص یا پرداخت دیه نفس می شود ) ، نشده باشد و مادون یا کمتر از آن ، مثلا در حد جنایت بر اعضای بدن دیگری ، باشد . اما سوالی که در این ارتباط مطرح می شود ، آن است که جنایت مادون نفس چیست و احکام مربوط به آن در قانون مجازات اسلامی ، چیست ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که جنایات مادون نفس یا همان جنایات علیه اعضای بدن دیگران ، در ماده 387 قانون مجازات اسلامی ، تعیین شده است که به موجب آن ، جنایت بر عضو ، به هر گونه آسیبی گفته می شود که کمتر از قتل نفس باشد . به عنوان نمونه ، قطع عضو ، وارد کردن جرح بر اعضای بدن و یا صدماتی که به منافع اعضای بدن وارد می شود . بر اساس این ماده ، می توان گفت که جنایت مادون نفس ، در دو حالت اتفاق می افتد :

نخست ، زمانی است که مرتکب ، جنایتی بر عضو یا اعضای بدن دیگری وارد می کند که در پی انجام آن ، عضو بدن فرد ، قطع شود ، بشکند ، دچار نقصان شده ، از کار بیفتد یا دچار تغییر شکل شود ؛ مثل زمانی که در پی جرم ضرب و جرح ، بزه دیده ، دچار شکستگی و ترک برداشتن استخوان سر شده یا قطع نخاع شود .

دوم ، زمانی است که آسیب وارد شده بر اعضای بدن دیگری ، منجر به ایجاد مرض دائمی یا از بین رفتن یا ایجاد نقص در یکی از حواس فرد بشود ؛ به عنوان مثال ، در صورتی که آسیب وارده به گوش ، منجر به ایجاد آسیب در شنوایی شده یا سایر حواس بدن فرد ، شامل بویایی ، چشایی ، بینایی و غیره از بین برود . در قسمت بعد ، مجازات جنایت مادون نفس را به صورت مفصل ، توضیح می دهیم .

مجازات جنایت مادون نفس چیست

در قسمت های قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که مادون نفس یعنی چه و منظور از جنایات مادون نفس ، چیست . همانطور که گفته شد ، منظور از جنایات مادون نفس ، جنایاتی است که بر اعضای بدن و منافع آنها وارد می شود . اما این جنایات ، مانند هر جرم دیگری ، می بایست مشمول مجازات قرار گیرد . لذا این سوال مطرح می شود که مجازات جنایات مادون نفس چیست ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که مجازات جنایت مادون نفس ، در ماده 386 قانون مجازات اسلامی بیان شده است که بر اساس این ماده ، مجازات جنایت عمدی بر اعضای بدن ، در صورت تقاضای بزه دیده یا ولی او ، در صورتی که شرایط مقرر در قانون وجود داشته باشد ، مجازات قصاص است . البته ، اگر شرایط قانونی برای قصاص عضو وجود نداشته باشد ، بر اساس قانون ، مجازات دیه یا تعزیر ، قابل اعمال خواهد بود .

همانطور که در قسمت های قبل گفته شد ، مجازات جنایت مادون نفس ، در صورتی که به صورت عمدی رخ داده و شرایط قانونی قصاص عضو نیز وجود داشته باشد ، در وهله اول ، قصاص عضو مرتکب می باشد . یعنی هرگونه آسیبی که مرتکب وارد نموده است ، همان آسیب ، در مورد خود وی انجام می شود ؛ دقیقا مشابه قصاص نفس . بر اساس ماده 393 قانون مجازات اسلامی ، از جمله شرایط قصاص برای جنایات مادون نفس ، آن است که :

محل عضوی که قصاص عضو می شود ، با محل جنایت مادون نفس ، یکسان باشد ؛ قصاص انجام شده ، با مقدار جنایت وارد شده ، مساوی باشد ؛ بیم کشته شدن شخص قصاص شونده و یا صدمه رسیدن به سایر اعضای بدن وی وجود نداشته باشد ؛ عضو سالم بدن ، در مقابل عضوی که ناسالم یا معیوب بوده است ، قابل قصاص کردن نیست و قصاص عضو کامل ، در برابر قصاص عضو ناقص نیز امکان پذیر نمی باشد .

بر این اساس ، در برخی موارد ، ممکن است که جنایت مادون نفس ، قابل اجرا نباشد ؛ به دلیل اینکه بیم آن وجود دارد که به سلامتی شخص ، آسیب وارد شود . به همین دلیل ، در ماده 401 قانون مجازات اسلامی ، مقرر شده است که در جنایت مامومه ، دامغه ، جائفه ، هاشمه و منقله ، شکستگی استخوان و نیز صدماتی که منجر به تغییر رنگ پوست یا ورم کردن بدن می شود ، مجازات قصاص ، قابل انجام نبوده و مرتکب ، به پرداخت دیه اعضای بدن محکوم می شود .

بر این اساس ، یکی دیگر از انواع مجازات جنایت مادون نفس ، پرداخت دیه است و آن ، مربوط به زمانی است که بنا به دلایل ذکر شده ، امکان قصاص مرتکب ، وجود ندارد . به جز قصاص و دیه ، در برخی موارد ، این امکان وجود دارد که مجازات جنایت مادون نفس ، حبس تعزیری مرتکب باشد که این مجازات ، در ماده 614 قانون مجازات اسلامی ، پیش بینی شده است . بر اساس این ماده :

هر کس که عمدا ، اقدام به جرم ضرب و جرح علیه دیگری نماید که منجر به نقصان ، شکستن ، از کار افتادن عضوی از اعضای بدن دیگری شود یا اینکه منجر به بیماری دائمی یا فقدان یا ایجاد نقص ، در یکی از حواس فرد یا منافع اعضای بدن او شده یا عقل وی زایل شود ، در صورتی که قصاص ، امکان پذیر نباشد و اقدام او ، منجر به ایجاد اخلال در نظم و امنیت جامعه شود ، مرتکب ، به مجازات حبس از دو تا پنج سال محکوم می شود .

در این شرایط ، اگر بزه دیده درخواست نماید ، دیه نیز باید به وی پرداخت شود . البته ، در جنایت مادون نفس که منجر به آسیب های ذکر شده در این ماده نشود ؛ اما مرتکب ، از ابزار آلاتی ، همچون اسلحه یا چاقو و امثال آن برای جنایت مادون نفس استفاده کرده باشد ، مرتکب ، به مجازات حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جنایت مادون نفس و مجازات آن در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جنایت مادون نفس و مجازات آن پاسخ دهند .