قرارداد جعاله

قرارداد جعاله ، به قراردادی گفته می شود که یکی از طرفین ، متعهد می شود در صورت انجام دادن عمل مورد نظر ، به انجام دهنده آن ، اجرت یا جعل پرداخت کند . طرفین قرارداد جعاله ، عبارتند از جاعل  و عامل .  مشروع و عقلایی بودن عمل ، از جمله شرایط قرارداد جعاله است . آثار قرارداد جعاله ، آن است که تنها پس از انجام کار یا تحویل کالای مورد نظر ، عامل ، مستحق جعل می شود .

بر اساس قانون مدنی ، اصل بر آزادی عقود و قراردادها است . بر اساس ماده 10 قانون مدنی ، قراردادهای منعقده میان افراد ، در صورتی که مخالفتی با قانون نداشته باشند ، صحیح و معتبر هستند ؛ اما در قانون مدنی ، برخی از قالب های حقوقی ، برای انعقاد قراردادها نیز مشخص شده است . بر این اساس ، می توان گفت که انواع عقود و قراردادها ، شامل عقود معین و عقود نامعین می شود . عقود نامعین ، به عقودی گفته می شود که در قانون، نامی از آنها برده نشده و طرفین ، آزاد هستند که طبق شرایط خودشان ، قراردادی را تنظیم کنند .

اما عقود معین ، به عقودی گفته می شود که در قانون مدنی ، تعریف گردیده و شرایط و احکام آنها ذکر شده است . یکی از انواع عقود و قراردادهایی که در قانون مدنی ، تعریف شده و شرایط و آثار مربوط به آن ، ذکر گردیده است ، عقد جعاله می باشد که به معنای قراردادی است که برای انجام کاری توسط دیگری ، جایزه یا جُعل تعیین می شود . بسیاری از افراد ، ممکن است که لااقل چند مرتبه، به طور عملی و در زندگی روزمره ، قرارداد جعاله را مشاهده نموده ، اما نسبت به شرایط و آثار آن ، اطلاع چندانی نداشته باشند .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که اولا عقد جعاله که در قانون مدنی تعریف شده است ، چه معنایی دارد و طرفین آن ، چه کسانی هستند . علاوه بر این ، لازم است که شرایط قانونی قرارداد جعاله و همچنین ، آثار قانونی مربوط به آن ، به صورت کامل ، بررسی شود .

قرارداد جعاله چیست

همانطور که اشاره شد ، ماده 10 قانون مدنی ، اصل آزادی عقود و قراردادها را بیان نموده است که بر اساس آن ، اصل بر این است که قراردادهای منعقده میان افراد ، صحیح هستند ؛ مگر اینکه مخالف صریح قانون باشند . در کنار این ماده ، برخی از انواع عقود و قراردادها نیز در قانون مدنی ، ذکر گردیده است که به آنها ، عقود معین گفته می شود .

عقود معین ، عقودی هستند که به دلیل کثرت کاربرد آنها در جامعه ، در قانون ، برای آنها عنوان مشخصی مورد استفاده قرار گرفته است و شرایط ، احکام و آثار مربوط به آنها نیز در قانون ، ذکر شده است . مثل عقد بیع یا خرید و فروش ، عقد هبه یا هدیه ، عقد اجاره ، عقد قرض ، عقد وکالت و مانند اینها . در این میان ، عقد جعاله نیز ، یکی از انواع عقود معین در قانون مدنی محسوب می شود که طرفین این قرارداد و شرایط مربوط به آن ، به صورت دقیق ، در قانون ، ذکر شده است و برای انعقاد قرارداد جعاله ، می بایست به آن شرایط توجه داشت .

به همین مناسبت ، در این قسمت ، قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که عقد جعاله یا قرارداد جعاله چیست و در قانون مدنی ، چه احکامی در خصوص آن بیان شده است . در پاسخ به این سوال ، باید  ماده 561 قانون مدنی را مورد توجه قرار داد که در خصوص عقد جعاله ، چنین مقرر نموده است :

« جعاله ، عبارت است از التزام شخصی به ادای اجرت معلوم ، در مقابل عملی ، اعم از اینکه طرف ، معین باشد یا غیر معین » . بر اساس این ماده ، در خصوص اینکه قرارداد جعاله چیست ، باید گفت که قرارداد جعاله ، به یک عقد یا قرارداد گفته می شود که در آن ، یکی از طرفین قرارداد ، تعهد می کند که اگر دیگری ، عملی را برای او انجام بدهد ، مبلغ مشخصی را به وی ، پرداخت می کند . به عبارت دیگر ، عقد جعاله ، به عقدی گفته می شود که در قبال انجام عملی خاص ، به انجام دهنده ، پاداش یا اجرت مشخصی پرداخت می شود .

عقد جعاله ، بر خلاف اینکه شاید نام آن ، خیلی شناخته شده نباشد ، در عرف و زندگی روزمره ، کاربرد نسبتا وسیعی دارد . یکی از مهم ترین موارد کاربرد قرارداد جعاله ، مربوط به زمانی است که شخصی ، وسیله ای را گم می کند و آگهی می زند که اگر کسی وسیله ای با فلان مشخصات را پیدا کرد ، فلان مقدار پاداش یا مژدگانی ، به وی پرداخت خواهد شد .

طرفین قرارداد جعاله

در قسمت قبل ، به بررسی این موضوع پرداخته شد که قرارداد جعاله چیست . همانطور که گفته شد ، عقد جعاله ، یکی از انواع عقود معین مذکور در قانون مدنی است که بر اساس آن ، یکی از طرفین ، متعهد می شود که اگر شخص دیگری ، عملی را انجام داد ، به وی اجرت یا پاداش بدهد . اما با توجه به اینکه قرارداد جعاله ، در موارد زیادی ، مورد استفاده قرار می گیرد ، ممکن است این سوال مطرح شود که طرفین عقد جعاله ، چه کسانی هستند ؟

در پاسخ به این سوال که طرفین قرارداد جعاله چه کسانی هستند ، باید ماده 562 قانون مدنی را مورد بررسی قرار داد . بر اساس این ماده ، « در جعاله ، ملتزم را جاعل و طرف را عامل و اجرت را جعل می گویند » . بنابراین ، بر اساس این ماده ، اجرت تعیین شده حین قرارداد جعاله ، تحت عنوان جُعل شناخته می شود ؛ اما طرفین عقد جعاله ، عبارتند از :

جاعل : جاعل یا جعل گذار ، به شخصی گفته می شود که ضمن قرارداد جعاله ، ملتزم می شود که در صورتی که دیگری ، کار مورد نظر وی را انجام داد ، مبلغی را به عنوان پاداش یا اجرت ( جعل ) ، به وی پرداخت نماید . به عبارت دیگر ، جاعل ، شخصی است که دیگری را برای انجام کاری ، مامور می نماید .

عامل : در قرارداد جعاله ، عامل ، به شخصی گفته می شود که در ازای دریافت پاداش یا اجرت معین ، اقدام به انجام کار مورد نظر جاعل ، نموده و پس از اینکه کار مورد نظر را به صورت کامل انجام داد و یا کالای خواسته شده را تسلیم کرد ، مستحق دریافت جعل یا پاداش کار انجام شده ، خواهد بود .

در خصوص طرفین قرارداد جعاله ، یک نکته مهم وجود دارد و آن هم این است که بر اساس قانون مدنی ، در قرارداد جعاله ، ممکن است که طرف قرارداد جعاله یا عامل ، شخصی غیر معین باشد . به عنوان مثال ، زمانی که در عقد جعاله ، آگهی می شود که هر کس فلان کار را انجام داد ، فلان مقدار اجرت به وی پرداخت می شود ، مشخص نیست که عامل چنین قراردادی ، دقیقا چه کسی است ؛ بلکه هر شخصی که بتواند کار مورد نظر را انجام دهد ، می تواند طرف قرارداد جعاله محسوب شده و پاداش بگیرد .

البته ، انواع عقد جعاله ، از این منظر ، شامل قرارداد جعاله عام و قرارداد جعاله خاص می باشد . به این معنا که در قرارداد جعاله عام ، طرف عقد جعاله ( عامل ) ، نامعین بوده و این آگهی ، خطاب به همگان صادر می شود . اما در جعاله خاص ، طرف قرارداد جعاله ، شخص معینی است ؛ مثلا در قرارداد جعاله منعقده توسط بانک ها ، عامل ، مشخص و معین بوده و خطاب به شخص معینی ، منعقد می شود .

لازم به ذکر است که بر اساس ماده 564 قانون مدنی ، علاوه بر اینکه ممکن است طرف قرارداد جعاله ، نامشخص باشد ، ممکن است که کیفیت و شرایط مربوط به عمل یا کار مورد نظر نیز نامشخص باشد . به این معنا که موقع انعقاد قرارداد جعاله ، معلوم نباشد که پیدا کردن کالای گمشده جاعل ، به چه کیفیت و چه شرایطی باید صورت گیرد . در قسمت بعد ، شرایط قرارداد جعاله را به صورت دقیق تر ، مورد بررسی قرار خواهیم داد .

شرایط قرارداد جعاله

در قسمت های قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که قرارداد جعاله چیست و طرفین قرارداد جعاله ، چه کسانی هستند . همانطور که گفته شد ، عقد جعاله ، یکی از انواع قراردادهای معین در قانون مدنی می باشد که شرایط مربوط به آن ، ضمن مواد 561 تا 570 قانون مدنی ، بیان شده است و انعقاد قرارداد جعاله ، تابع شرایط ذکر شده در این قانون می باشد . به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که شرایط قرارداد جعاله چیست ؟

علاوه بر اینکه در تنظیم قرارداد جعاله ، شرایط صحت معاملات ، از جمله قصد ، رضا ، اهلیت طرفین و مشروع بودن جهت قرارداد باید وجود داشته باشد ، یکی از شرایط قرارداد جعاله ، آن است که بر اساس ماده 563 قانون مدنی ، نیازی نیست که اجرت یا پاداش تعیین شده برای قرارداد جعاله ، دقیقا از قبل ، مشخص و معین شده باشد .

بنابراین ، اگر در قرارداد جعاله ، جاعل ، تعهد کند که اگر کسی ، مال گمشده وی را پیدا کرد ، مقدار یا سهم مشخصی از مال تعیین شده ، به وی تعلق می گیرد ، باز هم قرارداد جعاله ، صحیح و معتبر است . علاوه بر این ، همانطور که اشاره شد ، تعیین عامل ( یا کسی که کاری انجام می دهد ) و نیز ، تعیین کیفیت کاری که عامل انجام می دهد ، شرط صحیح بودن قرارداد جعاله ، نمی باشد .

یکی دیگر از شرایط قرارداد جعاله ، آن است که عقد جعاله ، یک عقد جایز است ؛ عقد جایز ، به عقودی گفته می شود که هر یک از طرفین ، می توانند آن را حتی بدون رضایت دیگری ، به هم بزنند . لذا در ماده 566 قانون مدنی ، گفته شده که تا زمانی که موضوع قرارداد جعاله ، به طور کامل انجام نشده باشد ، هر یک از طرفین عقد جعاله ، می توانند آن را بر هم بزنند ؛ اما اگر در حین انجام کار ، جاعل ، قرارداد جعاله را فسخ کرده و آن را به هم بزند ، باید نسبت به عمل انجام شده ، به عامل ، اجرت پرداخت کند .

یکی دیگر از شرایط مهم قرارداد جعاله ، آن است که بر اساس ماده 570 قانون مدنی ، انعقاد قرارداد جعاله ، در خصوص عملی که نامشروع یا غیر عقلایی است ، باطل می باشد . لذا در صورتی که شخصی ، دیگری را مامور کند که در صورت انجام دادن عمل نامشروع ، به وی اجرت معینی پرداخت می کند ، چنین قراردادی از اساس ، باطل است .

آثار قرارداد جعاله

در قسمت های قبل ، شرایط و احکام مربوط به قرارداد جعاله و همچنین ، طرفین قرارداد جعاله را به صورت مفصل ، مورد بررسی قرار دادیم . اما قرارداد جعاله ، در صورتی که طبق شرایط قانونی ، منعقد شده و شروط باطل کننده قرارداد ، از جمله نامشروع یا غیر عقلایی نبودن ، در خصوص آن وجود نداشته باشد ، آثار حقوقی خاصی را به بار می آورد که نیازمند بررسی بیشتر است . به همین مناسبت ، در این قسمت ، آثار قرارداد جعاله را بر اساس مواد قانون مدنی ، توضیح خواهیم داد .

یکی از مهم ترین آثار قرارداد جعاله ، آن است که بر اساس ماده 567 قانون مدنی ، عامل یا انجام دهنده کار ، تنها زمانی می تواند جعل یا اجرت کار انجام شده را مطالبه نماید که کار مورد نظر جاعل را ، به صورت کامل انجام داده و یا اینکه کالایی که مورد نظر جاعل بوده است را تسلیم نموده باشد . بنابراین ، تا قبل از آن ، الزامی به پرداخت اجرت یا جعل ، نخواهد بود .

البته ، در خصوص آثار قرارداد جعاله ، باید به این نکته نیز اشاره کرد که بر اساس ماده 568 قانون مدنی ، اگر چند نفر ، با مشارکت یکدیگر ، عامل یا کارگزار قرارداد جعاله شده باشند ، هر کدام از آنها ، به نسبت عملی که انجام داده اند ، مستحق دریافت پاداش یا جعل تعیین شده می گردند .

از دیگر آثار قرارداد جعاله که بسیار مهم است ، این است که بر اساس ماده 569 قانون مدنی ، در صورتی که قرارداد جعاله ، برای پیدا کردن مالی منعقد شده باشد و عامل ، آن را پیدا کند ، از زمانی که مال مورد نظر ، به دست عامل می رسد ، تا زمانی که آن را به جاعل بدهد ، در دست او امانت است و باید در نگه داری آن ، کوشا باشد .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص قرارداد جعاله در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قرارداد جعاله پاسخ دهند .