انواع چک بانکی

انواع چک بانکی، چک های عادی، تایید شده، تضمین شده، رمزدار و مسافرتی می باشند. در چک عادی، صادرکننده، با استفاده از برگه چک، تمام یا بخشی از وجوهی که نزد بانک دارد را به دیگری منتقل می کند. چک تضمین شده و چک تایید شده، چک هایی هستند که بانک، پرداخت وجه یا وجود وجه به میزان چک را تعهد و تایید می کند. چک مسافرتی، جایگزین جابجایی پول نقد، در سفر ها می باشد. چک بین بانکی، حواله ای است که با آن، پول، از یک حساب صادر کننده به حساب دیگر او، منتقل می شود.

اسناد تجاری، نظیر چک، سفته و برات، از دیرباز وجود داشته و به نوعی تسهیل کننده انواع معاملات تجاری و غیر تجاری هستند. به طور معمول، اسناد تجاری، این قابلیت را دارند که به عنوان جایگزین پول نقد، در معاملات، استفاده شوند یا به عنوان تضمینی برای پرداخت، لحاظ گردند. قوانین مربوط به هریک از اسناد تجاری، نظیر چک، سفته و برات، در قانون تجارت، بیان شده است و برخی از این اسناد، نظیر چک، قانون مخصوص به خود را نیز دارند.

به موجب قانون تجارت، "چک، نوشته‌ ای است که به وسیله آن، صادرکننده، وجوهی را که نزد محال علیه دارد، کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می‌ نماید" بر این اساس، چک، یکی از ابزار انتقال و واگذاری تمام یا بخشی از پول هایی است که فرد، در نزد بانک صادر کننده دسته چک دارد. بر اساس قانون، چک، دارای انواع مخصوص به خود بوده که هر کدام، تشریفات، نحوه صدور و قواعد مخصوص به خود را برای نقد کردن و وصول شدن دارند.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، انواع چک بانکی را بررسی کرده؛ سپس توضیح دهیم، چکهای عادی، چک تایید شده، تضمین شده، رمزدار و مسافرتی چیست. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

انواع چک بانکی

قبل از اینکه به این پرسش پاسخ دهیم که انواع چک بانکی چیست؟ بهتر است به تعریف چک، از منظر قانون تجارت بپردازیم و بگوییم در مواد قانون تجارت، تعریف چک، چه می باشد. قانون تجارت، در ماده 310 خود، در تعریف چک، مقرر می دارد: "چک، نوشته‌ای است که به موجب آن، صادرکننده، وجوهی را که در نزد محال‌علیه دارد، کلا یا بعضا، مسترد یا به دیگری، واگذار می‌ نماید." بر اساس این ماده، چک، نوعی ابزار انتقال تمام یا بخشی از پولی است که دارنده دسته چک، در نزد بانک دارد.

همانگونه که گفتیم، از دیرباز تا کنون، چک، یکی از مهم ترین، اسناد تجاری لازم الاجرا بوده که در بسیاری از معاملات تجاری تاجرها یا معاملات افراد معمولی، به عنوان جایگزینی برای پول نقد، استفاده می شود. اعتبار چک، تا اندازه ای می باشد که در موارد بسیاری، افراد، از آن، به عنوان ضمانت حسن انجام کار نیز استفاده می کنند. 

بر اساس قانون تجارت، در صدور چک، باید، تاریخ و محل صدور، درج شود و به امضای صادر کننده برسد. اعتبار چک، به حدی است که قانون گذار، در ماده 313 قانون تجارت، مقرر داشته، چک باید به محض ارائه به بانک، توسط دارنده آن، کارسازی شود و در صورت عدم موجودی، برای دارنده چک، گواهی عدم پرداخت صادر گردد تا بتواند از طریق حقوقی یا کیفری، بسته به شرایط چک، برای وصول وجه آن، اقدام نماید. چک های بانکی، دارای انواع مختلفی می باشند که هر کدام، کاربرد مخصوص به خود را دارند، انواع چک بانکی، عبارتند از:

چک عادی

یکی از انواع چک بانکی، چک عادی می باشد که قانون تجارت در ماده 310 خود، آن را ابزاری برای انتقال کل یا بعض وجوه نقد صاحب دسته چک، به شخص یا اشخاص دیگر می داند. این چک، قواعد صدور و نحوه نوشتار مخصوص به خود را داشته که بدون رعایت این قواعد و تشریفات، فاقد اعتبار خواهد بود.

چک تایید شده

از دیگر انواع چک های بانکی، چک تائید شده است که ، توسط شخص صادر می شود و بانک، تایید می کند که در حساب صادر کننده، به میزان مبلغ مندرج در برگه چک، وجه نقد و قابل وصول، وجود دارد. 

چک تضمین شده

در این نوع از انواع چک بانکی نیز که توسط شخص و به درخواست مشتری صادر می گردد، پرداخت وجه چک، توسط بانک صادر کننده چک، تضمین می شود.

چک رمزدار (بین بانکی)

چکی است که به درخواست مشتری صادر می شود و به منزله حواله ای است که به موجب آن، پول، بین بانک ها و در حساب مشتری، جابجا می شود.

چک مسافرتی

به این نوع از انواع چک بانکی، تروال چک نیز می گویند که توسط بانک، صادر و مبلغ آن نیز بر روی چک، درج می شود. 

پس از نام بردن از انواع چک بانکی و توضیح در خصوص مفهوم چک، بر اساس قانون تجارت، در ادامه، جزئیات مربوط به اینکه چک های عادی ، تایید شده و مسافرتی چیست را خواهیم گفت.

چک بانکی عادی

در قسمت قبل، توضیح دادیم که چک، یکی از اسناد تجاری لازم الاجرا بوده که از قابلیت نقد شوندگی بالایی برخوردار است و به همین جهت، در بسیاری از معاملات تجاری تاجر ها و یا معاملات افراد عادی، به عنوان جایگزین پول نقد یا حتی به عنوان تضمین و ضمانت، به کار می رود. همچنین، گفتیم که چک، دارای انواعی است که یکی از انواع چک بانکی، چک بانکی عادی می باشد. در این قسمت، قصد داریم، به تعریف چک های عادی بپردازیم و شرایط و تشریفات صدور و وصول این چک را بگوییم. 

چک های عادی، سند و نوشته ای است که توسط صاحب دسته چک، صادر می شود و به موجب آن، تمام یا بخشی از مبلغی که صاحب حساب، در نزد بانک محال علیه چک دارد، به دیگری، منتقل می گردد. از تشریفات مهم صدور این نوع از انواع چک بانکی، این است که باید به امضای صادر کننده چک، برسد. البته، امروزه، چک های بنفش یا همان چک صیاد، جایگزین چک های عادی شده اند و این چک ها، تنها، در صورتی نزد بانک محال علیه کارسازی خواهند شد که مطابق قواعد ثبت چک صیادی، در سامانه صیاد، به ثبت رسیده و تایید شده باشند.

از معایب چک عادی، نظیر چک تخلیه ملک، این است که قابلیت نقد شوندگی آن، نسبت به سایر انواع چک بانکی، ضعیف تر بوده و تضمین آن، صرفا، اعتمادی است که گیرنده، به اعتبار صادر کننده چک عادی دارد. از همین رو، ممکن است دارنده، با عدم موجودی، در حساب صادر کننده چک مواجه شود. البته، در این صورت، وی می تواند، پس از دریافت گواهی عدم پرداخت وجه، با مراجعه به مراجع قضایی، اقدام به طرح دعوای مطالبه وجه چک نماید. همچنین، در صورت وجود برخی شرایط، امکان شکایت کیفری، تحت عنوان چک بلامحل نیز وجود دارد.

چک بانکی تضمین شده

در قسمت های قبل، توضیح دادیم که چک چیست و انواع چک بانکی، کدامند. همچنین، گفتیم که چک های عادی، چکی بوده که قدرت نقد شوندگی و تضمین نقد شدن آن، نسبت به سایر چک ها، کمتر بوده و امروزه، چک های بنفش یا صیادی جایگزین آن شده اند که باید بر اساس نحوه ثبت چک در سامانه صیاد ثبت گردند. پس از توضیح در خصوص چک عادی، در این قسمت، قصد داریم، در خصوص یکی دیگر از انواع چک بانکی که چک تضمین شده نام دارد، صحبت کنیم.

چک تضمین شده، یکی از انواع چک بانکی می باشد که در مقایسه با چک عادی، از قدرت نقد شوندگی و تضمین بیشتری برخوردار است. چک تضمین شده، چکی است که پرداخت وجه آن، توسط بانک صادر کننده، تضمین می گردد و نحوه صدور و وصول آن، بدین صورت است که به توسط مشتری یا همان فرد صاحب حساب، صادر شده و تنها در همان بانک یا شعب دیگر آن بانک، قابلیت نقد شدن و وصول دارد.

نکته مهمی که در خصوص چک تضمین شده، وجود دارد، این است که صدور این چک ها، نیازی به داشتن دسته چک ندارد و صرف داشتن حساب بانکی تضمین کننده وجه چک، توسط افراد، قابل صدور است. در صورتی که شخص صادر کننده چک، فوت کند یا عوامل دیگری نظیر ورشکستگی برای او اتفاق بیفتند، به حقوق دارنده این نوع از انواع چک بانکی، خللی وارد نخواهد آمد.

چک بانکی تایید شده

در قسمت قبل، به توضیح یکی از انواع چک بانکی، یعنی چک تضمین شده، بر اساس قانون تجارت پرداختیم و گفتیم که اعتبار این نوع از انواع چک، به این علت است که پرداخت وجه آن، توسط بانک صادر کننده چک، تعهد و تضمین می شود. همچنین، اشاره کردیم که صدور این نوع از انواع چک، نیازی به دسته چک ندارد و صرف مراجعه به بانک، برای صدور آن، کافی است.

پس از توضیح در خصوص  اینکه چک های عادی و تضمین شده چیست، در این قسمت، قصد داریم، یکی دیگر از انواع چک که به آن، چک بانکی تایید شده می گویند را بررسی کرده و بگوییم که نحوه صدور و وصول این نوع از انواع چک بانکی چگونه است. همچنین، توضیح خواهیم داد که اعتبار چک بانکی تایید شده، به چه جهت بوده و تا چه اندازه، می توان بر رروی قابلیت نقد شوندگی آن، حساب کرد.

چک بانکی تایید شده، چکی است که از تضمین صد در صد وصول وجه، برخوردار می باشد و در واقع، پس از صدور توسط مشتری، بانک، وجود وجه نقد، به میزان مبلغ چک را در حساب صادر کننده، تایید کرده و آن مبلغ را در حساب صادر کننده چک، مسدود می کند. به همین واسطه، دارنده این نوع چک، می تواند، صد در صد، بر قابلیت نقد شوندگی آن، اعتماد کند. 

چک رمز دار (چک بین بانکی)

در قسمت قبل، توضیح دادیم که چک تایید شده و تضمین شده، چه نوع چکی هستند و گفتیم که قابلیت نقد شوندگی این دو نوع از چک، نسبت به چک عادی، بسیار بیشتر است. همچنین، گفتیم، برای صدور این دو نوع از انواع چک بانکی، نیاز به دسته چک، نبوده و صرف داشتن حساب در بانک و تقاضای صدور آن، کفایت می کند. بنابراین، بر خلاف چک عادی که صدور گواهی عدم پرداخت، در آن، امکان پذیر بوده، در این نوع از انواع چک، به جهت تضمین مبلغ چک، این گواهی نیز بی معنا است.

پس از توضیح در خصوص اینکه چک های عادی ، تایید شده و تضمین شده چیست، در این قسمت، قصد داریم، به تعریف یکی دیگر از انواع چک بانکی بپردازیم که به آن، چک رمز دار یا چک بین بانکی نیز می گویند و به نوعی، حواله ای است که به موجب آن، می توان، اقدام به جابجایی پول، بین بانک ها نمود.

چک بین بانکی یا چک رمز دار، چکی است که به درخواست مشتری، صادر می شود و دارای رمز است و به موجب آن، پول از حساب صادر کننده به حساب دیگر او در بانکی دیگر، منتقل می شود. شایان ذکر است، با ارائه این چک، به بانک، نمی شود پول نقد دریافت کرد، چراکه این چک، نوعی حواله پرداخت بوده که سبب انتقال پول، از حسابی به حساب دیگر می شود. بنابراین، فرد، دارنده، با ارائه چک و پس از تایید بانکی آن، می تواند، اقدام به برداشت پول، از حساب خود نماید.

چک بانکی مسافرتی

در قسمت های قبل، به تعریف انواع چک بانکی پرداختیم و دیدیم که چک های بین بانکی، تضمین و تایید شده، از قابلیت نقد شوندگی بالایی برخوردار هستند. همچنین، متوجه شدیم که چک رمز دار یا بین بانکی، نوعی حواله پرداخت است که سبب جابجایی پول، از حسابی به حساب دیگر می شود و اساسا، صدور این نوع از چک ها، بر خلاف چک عادی، نیازی به داشتن یا گرفتن دسته چک ندارد و صرف داشتن حساب بانکی و وجه نقد در آن، برای صدور چک، کافی می باشد.

در این قسمت، قصد داریم در خصوص یکی دیگر از انواع چک بانکی، یعنی چک مسافرتی صحبت کنیم. چک مسافرتی نیز یکی دیگر از انواع چک بانکی است که صدور آن، نیازمند دسته چک نبوده و صرف داشتن موجودی و حساب بانکی، برای صدور آن، کافی می باشد. در واقع، در پاسخ به اینکه چک مسافرتی چیست باید گفت: چک مسافرتی که به آن، تراول چک نیز می گویند، چکی است که توسط بانک صادر می شود و مبلغ چک نیز بر روی آن، درج می گردد.

افراد، می توانند، قبل از مسافرت، با مراجعه به بانک، تقاضای صدور چک مسافرتی یا تراول چک را داشته باشند و از جابجایی پول نقد در سفر، خودداری کنند. داشتن این نوع از چک، نوعی امنیت است و فرد دارنده، می تواند با مراجعه به یکی از شعب سراسر کشور بانک صادر کننده، اقدام به نقد کردن وجه چک کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص انواع چک بانکی در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع چک بانکی پاسخ دهند .