ارث چیست

در پاسخ به این سوال که معنی ارث چیست؟ باید گفت که دو معنی برای تعریف قانونی ارث وجود داشته:  در معنای اول، یعنی انتقال قهری دارایی فرد فوت شده به ورثه (توارث) و در معنای دوم، مالی است که بعد از فوت شخص به بازماندگان او تعلق می گیرد.  تقسیم ارث در حقوق کشور ما با رعایت طبقات و درجات ارث می باشد. 

هنگامی که فردی می میرد، یکی از مسایل مهمی که در رابطه با فوت وی مطرح می شود، بحث اموال و دیون باقی مانده از وی می باشد. چرا که در غالب موارد ، بعد از فوت فرد ، افراد متعددی برای به ارث بردن اموال وی وجود داشته که سهم ارث آن ها متفاوت بوده و برخی ممکن است مانع ارث بردن برخی دیگر شوند.

این مسایل، اغلب باعث ایجاد اختلاف میان وراث شده و روند تقسیم ارث را با مانع جدی مواجه می سازد. این اختلافات اغلب به محاکم کشیده شده و حتی تا سال ها به طول می انجامد. به همین دلیل است که حجم وسیعی از پرونده های موجود در محاکم حقوقی در کشور ما را پرونده های مرتبط با ارث تشکیل می دهند.

این در حالی است که اگر وارثان یک فرد به حقوق قانونی خود در رابطه با سهم الارث واقف باشند، از بسیاری از اختلافات جلوگیری خواهد شد. به همین دلیل در این مقاله، به این سوال پاسخ می دهیم که ارث چیست؟ و  تعریف قانونی ارث و توارث را ارائه داده؛ سپس، نحوه تقسیم کردن ارث و موانع ارث را توضیح خواهیم داد.

ارث چیست

حقوق در هر کشوری به شاخه های متعددی تقسیم می شود که برخی از مهم ترین این شاخه ها عبارتند از: حقوق جزایی، حقوق مدنی، حقوق تجاری و حقوق اداری. یکی از مسایلی که در حقوق مدنی مورد بررسی قرار می گیرد، حقوق ارث و قواعد مربوط به آن می باشد. اولین سوالی که در رابطه با حقوق ارث مطرح می شود آن است که منظور از ارث چیست؟ 

در پاسخ به سوال ارث چیست؟ باید گفت که در حقوق ارث، این واژه دارای دو معنی می باشد:

در معنای اول، ارث عبارت است از جریان و روند انتقال قهری دارایی فرد فوت شده به ورثه او که با فوت آغاز گردیده و پس از پرداخت و خارج کردن دیون و بدهی های متوفی، به مرحله نهایی می رسد. این معنی از ارث که مترادف تعریف قانونی توارث بوده، در ماده 867 قانون مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته که مطابق آن: « ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا می کند . »

در معنای دوم، تعریف قانونی ارث یعنی، مالی که بعد از فوت شخص به بازماندگان و وارثان او تعلق می گیرد که این معنا از ارث مشابه مفهوم ترکه می باشد. چرا که ترکه عبارت است از کلیه اموال و حقوق مالی که پس از پرداخت شدن دیون و تعهدات شخص متوفی ، به بازماندگان یا وارثان شخص تعلق می گیرد .

نحوه تقسیم کردن ارث

در بخش قبل به توضیح  تعریف قانونی ارث و توارث پرداخته و به این سوال جواب دادیم که ارث چیست؟ اما یکی از پیچیده ترین موضوعاتی که در حقوق ارث مورد بررسی قرار می گیرد ، نحوه تقسیم کردن ارث می باشد . تقسیم ارث یا سهم الارث در حقوق کشور ما با توجه به قواعد مطرح شده در قانون مدنی و به ویژه با رعایت طبقات و درجات ارث می باشد. طبقات و درجات ارث در ماده 862 قانون مدنی، مورد پیش بینی قرار گرفته که بر اساس آن، عبارتند از : 

طبقه اول: پدر ، مادر فرد فوت شده و اولاد و اولاد اولاد(نوه) وی

طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر متوفی و اولاد آنها

طبقه سوم: اعمام (عموها) و عمات (عمه ها) و اخوال (دایی ها) و خالات (خاله ها)ی متوفی و اولاد آنها

در رابطه با ماده 862 قانون مدنی، لازم است تا نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:

چنانچه در هر یک از این طبقات و درجات ارث شخصی وجود داشته باشد ، ارث به وی می رسد و نوبت به اشخاصی که در طبقه بعدی هستند نمی رسد . به عنوان مثال، اگر متوفی فرزند یا پدر و مادر داشته باشد، برادر ، خواهر و اجداد وی که در طبقه دوم می باشند، ارث نخواهند برد.

در داخل یک طبقه نیز درجه وارثان رعایت شده و وارث با درجه نزدیک تر به متوفی، مانع ارث بردن وارث با درجه دورتر می شود. به عنوان نمونه، اگر متوفی فرند داشته باشد، فرزند فرند وی یا همان نوه او ارث نخواهد برد.

ارث بردن در حقوق کشور ما اختصاص به خویشاوندان نسبی داشته، یعنی خویشاوندانی که از طریق تولد به یکدیگر مربوط می شوند. بنابراین خویشاوندان سببی یعنی اشخاصی که با ازدواج به یکدیگر مربوط می شوند، از یکدیگر ارث نمی برند، مگر زن و شوهر. با این توضیح که هیچ یک از وارثان طبقه های سه گانه مانع از ارث بردن زن و شوهر نمی شوند.

تقسیم ارث تنها پس از ادای حقوق و دیونی که بر عهده میت است امکانپذیر می باشد . لذا ابتدا بایستی هزینه های کفن و دفن میت ، بدهی های مالی او و وصیت او پرداخت شود و سپس نوبت به تقسیم سهم الارث می رسد .

نکته مهم و مورد توجه این است که بحث طبقات و درجات ارث در قانون و شرع، باعث به وجود آمدن حالات بسیاری در تقسیم ارث، میان وراث می گردد که در این خصوص می توانید مقاله مثال ها و نمونه هایی برای تقسیم ارث را مطالعه نمائید.

موانع ارث

در تعریف قانونی ارث و توارث، منظور از موانع ارث، مواردی است که اگر در یک نفر وجود داشته باشد، آن فرد با وجود اینکه از وراث محسوب شده، ارث نخواهد برد. موانع ارث در قانون مدنی، معرفی شده اند که شامل موارد زیر می باشند:

قتل مورث

به موجب ماده 880 قانون مدنی، اگر شخصی، مورث خود را عمدا به قتل برساند، از وی ارث نمی برد؛ بنابراین، قتل از موانع ارث می باشد.

کفر

به موجب ماده 881 مکرر قانون مدنی، وارث کافر از مورث مسلمان ارث نمی برد ؛ بنابراین دومین مانع ارث، کفر می باشد.

لعان

لعان به این معنا است که مردی، به زن خود تهمت زنا زده و انتساب فرزند به دنیا آمده را به خودش انکار کند ؛ در این صورت مطابق ماده 882 قانون مدنی، لعان از موانع ارث است، یعنی زن و شوهر دیگر از هم ارث نمی برند . همچنین، پدر از فرزند و فرزند نیز از پدر و خویشاوندان وی ارث نخواهد برد.

ولادت از زنا

به موجب ماده 884 قانون مدنی، ولادت از زنا از موانع ارث است، یعنی فرزند ناشی از زنا از پدر ، مادر و خویشاوندان آن ها ارث نمی برد و برعکس.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد ارث چیست در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ارث چیست پاسخ دهند .