موارد اعاده دادرسی کیفری

موارد اعاده دادرسی کیفری، در ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری، به صورت حصری بیان شده اند. همچنین رییس قوه قضاییه، این صلاحیت را دارد، که اگر رای صادره از محاکم قضایی را خلاف شرع تشخیص داده، دستور به اعاده دادرسی دهد. برای ثبت درخواست اعاده دادرسی موارد مندرج در ماده 474، باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرد، اما برای اعلام خلاف شرع بودن رای، باید به دفتر ریاست دادگستری کل استان مراجعه نمود.

شاید این گونه به نظر برسد، که حکم قطعی دادگاه، قابل اعتراض نیست. اما قابلیت اعتراض، در تمامی مراحل برای اصحاب دعوا وجود دارد. اعاده دادرسی، به معنای بازگشت مجدد رای قبلی به دادگاه است، تا حکم قطعی، مجددا رسیدگی شود. هنگامی که قاضی، یک حکم قطعی صادر می کند، در آخرین مرحله، تحت شرایط خاصی، می توان به حکم اعتراض کرد، که این اقدام اعاده دادرسی نام دارد.

اعاده دادرسی، به دو نوع اعاده دادرسی کیفری و اعاده دادرسی حقوقی تقسیم می شود. موارد اعاده دادرسی کیفری، در قانون آیین دادرسی کیفری، به صورت حصری بیان شده است و اگر حکم قطعی صادره شده، مشمول این موارد باشد، اقدام به اعاده دادرسی ممکن خواهد بود. همچنین، امکان درخواست اعاده دادرسی، برای همه افراد ممکن نیست و در قانون، این موارد نیز مشخص شده اند.

با توجه به حصری بودن موارد اعاده دادرسی در قانون آیین دادرسی کیفری، در این مقاله، قصد داریم به بررسی موارد اعاده دادرسی کیفری در قانون آیین دادرسی کیفری بپردازیم. سپس، در ادامه، نکات مربوط به اعاده دادرسی کیفری را بررسی خواهیم کرد.

موارد اعاده دادرسی کیفری

مواردی که می توان بابت آن، درخواست اعاده دادرسی کیفری کرد، در ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری به صورت حصری بیان شده اند. در مورد درخواست اعاده دادرسی، اگر پرونده به دیوان عالی کشور فرستاده شود، تطابق رای صادره با موارد ذیل بررسی خواهد شد، که در صورت وجود یکی بندهای ذیل، پرونده برای رسیدگی به دادگاه هم عرض فرستاده می شود. به موجب این ماده :

درخواست اعاده دادرسی، در مورد احکام محکومیت قطعی دادگاه ها، اعم از آن که حکم مذکور به اجرا گذاشته شده یا نشده باشد، در موارد زیر پذیرفته می شود : 

کسی به اتهام قتل شخصی محکوم شود و سپس زنده بودن وی محرز گردد. یعنی، اگر کسی براساس رای داگاه، محکوم به اعدام بشود، اما بعد از مدتی ثابت شود، مقتول زنده است ، حکم اعدام برای متهم اجرا نخواهد شد . 

چند نفر، به اتهام ارتکاب جرمی محکوم بشوند و ارتکاب آن جرم به گونه ای باشد، که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد . 

شخصی، به علت انتساب جرمی محکوم شود و فرد دیگری نیز به موجب حکمی از مرجع قضایی به علت انتساب همان جرم محکوم شده باشد، به طوری که از تعارض و تضاد مفاد دو حکم ، بی گناهی یکی از آنان احراز شود. مثلا، زمانی را در نظر بگیرید که دو نفر در دو دادگاه جداگانه، بابت یک جرم محاکمه می شوند؛ در نهایت حکمی که برای هر کدام از آنها صادر می شود با هم در تعارض است ، به طوری که تعارض آرای صادر شده موجب می شود، بی گناهی یکی از دو متهم ثابت شود .

درباره شخصی به اتهام واحد ، احکام متفاوتی صادر شود. یعنی زمانی که برای انجام یک جرم، در دادگاه های مختلف احکام متفاوت صادر می شود . 

در دادگاه صالح، ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع گواهان ، مبنای حکم بوده است .

پس از صدور حکم قطعی، واقعه جدیدی، حادث و یا ظاهر یا ادله جدیدی ارائه شود که موجب اثبات بی گناهی محکوم علیه یا عدم تقصیر وی باشد .

عمل ارتکابی، جرم نباشد و یا مجازات مورد حکم، بیش از مجازات مقرر قانونی باشد . 

لازم است به این نکته اشاره شود، که علاوه بر موارد مندرج در ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری، اعاده دادرسی دیگری در صلاحیت رییس قوه قضایه است، که در قانون پیش بینی شده است. به موجب ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که رییس قوه قضاییه، رای قطعی صادره از محاکم قضایی را اعم از کیفری یا حقوقی ، خلاف شرع بداند، دستور اعاده دادرسی حکم را به دیوان عالی کشور خواهد داد.

نکات مربوط به موارد اعاده دادرسی کیفری

همان طور که در بخش قبل در خصوص موارد اعاده دادرسی کیفری، بر اساس مواد قانون آیین دادرسی کیفری توضیح دادیم، این دو اعاده دادرسی یعنی موارد مندرج در ماده 474 و اعاده دادرسی به علت مخالف بودن رای با شرع ، با هم در چندین مورد مانند روند رسیدگی و ثبت درخواست تفاوت هایی دارند که شامل موارد زیر می شود:

نکته اول: به موجب ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری، فقط سه گروه از افراد، حق درخواست اعاده دادرسی دارند. که شامل محکوم علیه یا وکیل یا نماینده قانونی او و در صورت فوت یا غیبت محکوم علیه، همسر و وراث قانونی و وصی او ، دادستان کل کشور و دادستان مجری حکم می شود.

نکته دوم: علاوه بر اصحاب دعوا، به موجب ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری، اگر رئیس قوه قضاییه، حکم قطعی صادره از مراجع قضایی را مخالف بین شرع تشخیص دهد، می تواند به دیوان عالی کشور، دستور اعاده دادرسی بدهد. 

نکته سوم: رییس دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، رییس سازمان قضایی نیروهای مسلح و یا رییس کل دادگستری استان نیز، اگر در انجام وظایف قانونی خود، رای قطعی اعم از حقوقی یا کیفری را مخالف بین شرع تشخیص دهند، می توانند با ذکر مستندات از رئیس قوه قضاییه، درخواست دستور اعاده دادرسی نمایند.

نکته چهارم: بر اساس ماده 476 قانون آیین دادرسی کیفری و سایر مواد مرتبط در خصوص مرجع اعاده، درخواست اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور، تسلیم می شود و شعب خاصی در دیوان عالی کشور، پرونده مورد نظر را بررسی می کنند. به موجب ماده 476 قانون آیین دادرسی کیفری، این شعب، انطباق پرونده با یکی از موارد مندرج در ماده 474 را پیگیری می کنند و در صورت تطابق، پرونده را برای رسیدگی مجدد به دادگاه هم عرض، ارجاع می دهند و در صورت عدم تطابق، قرار رد اعاده دادرسی صادر می نمایند.

نکته پنجم: اگر رییس قوه قضاییه، دستور به اعاده دادرسی داده باشد، پرونده برای رسیدگی به شعب خاصی در  دیوان عالی کشور که خود وی برای این موضوع در نظر گرفته است، ارجاع داده می شود. سپس، پرونده از لحاظ شکلی و ماهوی بررسی خواهد شد و رای قطعی قبلی، نقض و رای مقتضی صادر می شود.

نکته هفتم: برای ثبت درخواست اعاده دادرسی مشمول موارد مندرج در ماده 474 قانون دادرسی کیفری، باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرد. شرایط ثبت این درخواست ، در بخشنامه شماره 900/191717/550 اداره کل نظارت الکترونیک قضایی مورخ 1390/مهر/10 بیان شده است.

نکته هشتم: اشخاصی که تقاضای اعمال ماده477 قانون آیین دادرسی کیفری، را در خصوص آرا قطعی، د‌ارند‌ باید‌ از طریق روسای کل دادگستری استان‏ هایی که رای د‌ر محاکم آن استان قطعی شد‌ه است، آرا را پیگیری نمایند و اگر رای از طریق محاکم نظامی قطعی شد‌ه باشد‌، باید از طریق رییس سازمان قضایی نیروهای مسلح، پیگیری شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص موارد اعاده دادرسی کیفری در کانال آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاور حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاور حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون موارد اعاده دادرسی کیفری پاسخ دهند .