نحوه واریز دیه

نحوه واریز دیه و مراحل پرداخت آن، بستگی به این دارد که طرفین دعوا، نحوه و مراحل پرداخت را معین کرده باشند یا خیر. در صورت توافق، این امر، کاملا تابع نظر آن ها، خواهد بود. در صورت عدم توافق یا در پرداخت توسط بیمه، نحوه پرداخت، با واریز دیه، به حساب صندوق دادگستری، صورت خواهد گرفت. البته، در مراحل پرداخت توسط بیمه، با وجود گزارشات قانونی و تقاضای زیان دیده، مبلغ دیه، قابل پرداخت به حساب شخص نیز می باشد.

دیه، از جمله مجازات های مندرج در قانون مجازات اسلامی بوده که برای جنایات و صدمات عمدی یا غیر عمدی ای که بر جان و بدن افراد، وارد می شود، در نظر گرفته شده است. البته، اعمال مجازات دیه در جنایات و صدمات عمدی، منحصر به زمانی است که امکان قصاص وجود نداشته باشد یا شاکی پرونده، از قصاص صرف نظر کرده و با مشتکی عنه، بر دریافت دیه، مصالحه کند. هنگام گذشت از قصاص و مصالحه بر پرداخت دیه توسط مرتکب جنایت یا مسئول پرداخت، مبلغ مورد مصالحه، سقف مشخصی نداشته و کاملا بسته به توافق اصحاب دعوا دارد.

از سوی دیگر، هنگامی که اصحاب دعوا، بر دیه به جای قصاص، مصالحه کرده، می توانند، در خصوص نحوه واریز دیه و مراحل پرداخت آن، با یکدیگر توافق نمایند. اما در صورت عدم توافق، بر نحوه واریز و مراحل پرداخت دیه، باید مطابق آنچه در قانون آمده است، رفتار کنند. قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین، نحوه واریز دیه و مراحل پرداخت آن را مشخص کرده اند و حتی برای عدم پرداخت آن، در مهلت های مقرر، ضمانت اجرای جلب فرد را پیش بینی نموده اند.

از این رو، در این مقاله قصد داریم، به بررسی نحوه واریز دیه و اینکه مراحل پرداخت توسط بیمه چگونه است، بپردازیم؛ سپس، در خصوص مراحل پرداخت دیه، به طور کلی، توضیح دهیم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

نحوه واریز دیه چگونه است؟

دیه، یکی از انواع مجازات های مندرج در قانون مجازات اسلامی بوده که بر گرفته از فقه و شرع مقدس است. برای تعریف دیه، باید به قانون مجازات اسلامی، مراجعه کرد. ماده 17 این قانون، در تعریف دیه، چنین مقرر می دارد: "دیه، مالی است که در شرع مقدس، برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس، اعضا و منافع و یا جنایت عمدی، در مواردی که به هر جهتی قصاص امکان ندارد، به موجب قانون، تعیین می شود." بر اساس این ماده، دیه، یکی از انواع مجازات بوده که در جرایم غیر عمدی بر جان، منافع و اعضای بدن افراد یا در جرایم عمدی که قصاص امکان پذیر نیست، برای مرتکب جرم، در نظر گرفته خواهد شد.

قانون گذار، در قانون مجازات اسلامی، در خصوص مهلت پرداخت دیه، تعیین تکلیف نموده و مسئول پرداخت دیه، موظف است که در مهلت مقرر، اقدام به پرداخت آن، به زیان دیده از جرم نماید. مهلت پرداخت دیه، بسته به اینکه جرم، عمد باشد یا شبه عمد و خطای محض، متفاوت است. بر اساس قانون مجازات، مهلت پرداخت دیه، بسته به نوع وقوع جرم و در مواردی که اصحاب دعوا، به نحو دیگر، تراضی نکرده باشند، یکی از حالت های زیر خواهد بود:

در جرائم عمدی: یک سال قمری، از زمان وقوع جنایت.

در جرائم شبه عمد، دو سال قمری، از زمان وقوع جنایت که در این حالت، فرد مرتکب، در هر سال، باید نصف مبلغ دیه را بپردازد.

در خطاء محض، ظرف سه سال قمری، از تاریخ وقوع جنایت که در این حالت، فرد مرتکب، در هر سال، باید یک سوم مبلغ دیه را بپردازد.

در موارد توافق بر پرداخت دیه و عدم تعیین نحوه واریز دیه و مراحل پرداخت آن، مهلت پرداخت، یک سال از تاریخ توافق می باشد.

حال، این سوال مطرح می شود که پس از صدور حکم مجازات به پرداخت دیه توسط دادگاه یا مصالحه طرفین دعوا، بر پرداخت دیه، به جای قصاص، نحوه واریز دیه و مراحل پرداخت آن، چگونه خواهد بود؟ به عبارت دیگر ، زیان دیده از جرم، چگونه دیه را دریافت خواهد نمود. برای پاسخ به این سوال، باید سه حالت را در نظر گرفت که عبارتند از:

زمانی که طرفین دعوا، بر نحوه واریز دیه و مراحل پرداخت آن، توافق می نمایند: در این حالت، نحوه واریز دیه و مراحل پرداخت آن، کاملا تابع توافق آن ها خواهد بود. در این صورت، مرتکب جرم، می تواند، اقدام به واریز مبلغ دیه، به شماره حساب شخصی ای که توسط زیان دیده از جرم یا نماینده قانونی آن، داده شده است، نموده و نحوه دریافت آن، بدین صورت خواهد بود.

زمانی که طرفین دعوا، توافقی بر نحوه واریز دیه و مراحل پرداخت آن ندارند: در این صورت، مسئول پرداخت دیه، باید به اجرای احکام، مراجعه کرده و با گرفتن شماره حساب دادگستری، اقدام به واریز مبلغ دیه، بر اساس مهلت های پرداخت، به حساب دادگستری نماید. زیان دیده از جرم نیز می تواند، با مراجعه به اجرای احکام و دادن شماره حساب، برای دریافت مبلغ واریز شده، اقدام کند.

زمانی که جنایت یا آسیب وارده، به صورت غیر عمد بوده، نظیر تصادفات و مرتکب، دارای بیمه است و بیمه، مبلغ دیه را پرداخت می نماید: در این حالت، نحوه واریز دیه و مراحل پرداخت توسط بیمه، منوط به تشکیل پرونده و ارائه مدارک به بیمه است و بیمه، پس از بررسی مدارک و گرفتن نظر کارشناس بیمه، اقدام به واریز آن، به حساب زیان دیده از جرم یا صندوق دادگستری می کند. 

نحوه واریز دیه توسط بیمه به چه صورت است؟

در قسمت قبل، در خصوص مفهوم دیه، مهلت های پرداخت و اینکه مراحل پرداخت توسط بیمه چگونه است؟ به طور اجمالی، توضیح دادیم. همچنین، گفتیم که در موارد جنایات غیر عمدی بر جان و اعضای بدن افراد، نظیر تصادفات، در صورتی که مرتکب جرم، بیمه داشته باشد، دیه، از محل بیمه، قابل پرداخت خواهد بود. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص واریز دیه و اینکه مراحل پرداخت توسط بیمه چگونه است؟​صحبت کنیم.

گاهی ممکن است، ایراد صدمه بدنی یا جانی به دیگران، به موجب تصادف اتفاق بیفتد. با اجباری شدن بیمه شخص ثالث خودرو برای مالک خودرو، پرداخت دیه، بر اثر تصادفات، توسط شرکت های بیمه، امکان پذیر شده است. به موجب قانون بيمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسايل نقليه، هر نوع دیه یا ارش ناشی صدمه به بدن یا جان افراد، بر اثر تصادفات، نظیر شکستگی، نقص عضو یا ازکار افتادگی و فوت، از محل بیمه شخص ثالث مرتکب جرم، قابل پرداخت می باشد.

در پاسخ به این پرسش که نحوه واریز دیه، توسط بیمه، به چه صورت است؟ باید به قانون بيمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسايل نقليه، مراجعه کرد. ماده 34 و 36 قانون بیمه شخص ثالث، در خصوص نحوه واریز دیه، در موارد منجر به فوت و موارد منجر به آسیب های بدنی، تعیین تکلیف نموده که پس از بیان دو ماده، به شرح نحوه واریز دیه، توسط بیمه خواهیم پرداخت.

ماده 34 این قانون، مقرر می دارد: "در حوادث رانندگی منجر به خسارت بدنی غیر از فوت، در صورت مطالبه زیان‌ دیده، پس از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس‌ راه و یا کمیسیون جلوگیری از سوانح راه آهن و پزشکی قانونی، بیمه‌ گر وسیله نقلیه مسبب حادثه و یا صندوق، حسب مورد، مکلفند، بلافاصله، حداقل پنجاه‌ درصد(50%) از دیه تقریبی را به اشخاص ثالث زیان‌ دیده، پرداخت ‌کرده و باقی‌ مانده آن‌ را پس از معین‌ شدن میزان قطعی دیه، با رعایت مواد (31) و (32) این قانون بپردازند."

ماده 36 این قانون نیز مقرر می دارد: "در حوادث منجر به فوت، در صورت مطالبه دیه نفس، توسط اولیای دم یا قائم‌ مقام متوفی یا درخواست مسبب حادثه، بدون نیاز به رای مراجع قضائی، پس از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی و در صورت لزوم، گزارش سایر مقامات انتظامی و پزشکی قانونی، بیمه‌ گر وسیله نقلیه مسبب حادثه و یا صندوق، حسب مورد، می‌ توانند خسارت بدنی را به ورثه قانونی متوفی، با رعایت ماده (31) این قانون بپردازند. در صورت عدم مطالبه نیز، بیمه‌ گر می‌ تواند بدون نیاز به رای مرجع قضایی، خسارت بدنی را مطابق ماده (32) این قانون، به صندوق تودیع کند."

بر اساس این دو ماده در پاسخ به این پرسش که واریز دیه و مراحل پرداخت توسط بیمه چگونه است؟ باید گفت: این امر، بسته به این دارد که زیان دیده از جرم، پس از تشکیل پرونده و اعلام گزارش ضابطین قضایی و مراجع ذی صلاح، مستقیما، اقدام به درخواست دیه، از شرکت بیمه مرتکب جرم، بنماید یا خیر. در صورت در خواست دیه، توسط زیان دیده از جرم یا اولیای دم، مبلغ، بدون نیاز به رای دادگاه، به حساب فرد مورد نظر، واریز خواهد شد. در صورت عدم درخواست، مبلغ دیه، باید توسط شرکت بیمه، به حساب صندوق دادگستری واریز شده و پس از این، قابل دریافت از صندوق دادگستری می باشد.

نکته مهم اینکه؛ بر اساس تبصره ماده 36 این قانون، چنانچه بیمه گر، با وجود دریافت گزارشات، اقدام به واریز دیه، به صندوق دادگستری نکند و واریز آن را منوط به رای دادگاه نماید، موظف به پرداخت دیه، به قیمت یوم الادا می باشد.

مراحل پرداخت دیه چگونه است؟

در قسمت های قبل، در خصوص نحوه واریز دیه و اینکه مراحل پرداخت توسط بیمه چگونه است؟ توضیح دادیم. همچنین، گفتیم که در مواردی که بیمه، اقدام به پرداخت دیه می نماید، نحوه واریز دیه اعضای بدن و نفس، می تواند به دو صورت باشد: واریز به صندوق دادگستری یا واریز به حساب زیان دیده از جرم. پس از توضیح در خصوص نحوه واریز دیه و اینکه مراحل پرداخت توسط بیمه چگونه است؟، در این قسمت، قصد داریم، در خصوص مراحل پرداخت دیه در حالت های مختلف، صحبت کنیم . با توجه به آنچه در قسمت های قبل گفتیم، مراحل پرداخت دیه، عبارت است از:

در صورتی که صدور حکم به پرداخت دیه، به دلیل وقوع جرم عمدی یا جرم غیر عمدی (به غیر از تصادفات)، بر اعضا و جان مجنی علیه باشد: در این حالت، مراحل پرداخت، بدین صورت خواهد بود که مرتکب جرم، باید پس از رای دادگاه، با مراجعه به اجرای احکام دادگستری و گرفتن شماره حساب صندوق دادگستری، در مهلت مقرر، اقدام به واریز وجه دیه نماید. چنانچه اصحاب دعوا، با یکدیگر توافق نموده باشند، مراحل پرداخت، تابع توافق آن ها خواهد بود.

در صورتی که پرداخت دیه، بر اثر تصادف و به صورت غیر عمدی باشد و دیه، از محل بیمه پرداخت شود: مراحل پرداخت دیه توسط بیمه، بستگی به این دارد که شخص زیان دیده از جرم، پس از تکمیل مدارک، مستقیما از بیمه گر مرتکب جرم، درخواست دیه انواع آسیب ها، نظیر دیه تورم، شکستگی و سایر موارد را بکند یا خیر. در صورت درخواست، مبلغ دیه به حساب او واریز خواهد شد. در صورت عدم درخواست، مراحل پرداخت دیه، توسط بیمه، بدین صورت خواهد بود که بیمه باید مبلغ دیه را، به حساب دادگستری واریز کرده و فیش واریز دریافت نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه واریز دیه در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه واریز دیه پاسخ دهند.