نفقه فرزند

از جمله حقوق هر فرزند، نفقه است که خوراک، پوشاک، مسکن و هزینه های متعارف زندگی، از مصادیق آن می باشند. در نظر گرفتن استطاعت مالی نفقه دهنده، علاوه بر شرایط نفقه گیرنده و در نظر گرفتن توان کار کردن فرزند، بعد از سن بلوغ، جهت تعلق نفقه، از ویژگی ها و شرایط نفقه فرزندان، در قانون است. پرداخت نفقه فرزند، در درجه اول، با پدر او بوده و در صورت فوت وی یا عدم استطاعت مالی، به ترتیب با اجداد پدری و مادر و اجداد مادری، خواهد بود.

هنگامی که فرزندی متولد می شود، در درجه اول، پدر و مادر وی وظیفه دارند، از او به بهترین نحو، مراقبت نموده و اسباب و وسایل آرامش و امنیت او را فراهم آورند. هر فرزند، از بدو تولد تا سن بلوغ، برای بر طرف کردن نیازهای اولیه خود، کاملا وابسته به دیگران است و به تنهایی، قادر به رفع نیازهای خود نخواهد بود.

قانون گذار نیز در خصوص نیازهای فرزندان، بی توجه نبوده و در قوانین مختلف، نظیر قانون مدنی یا قانون حمایت خانواده، به مساله تامین نیازهای فرزندان پرداخته است. مطابق این قوانین، نهاد حقوقی نفقه، جهت رفع نیازهای فرزندان، پیش بینی شده است که شرایط و ویژگی های مخصوص به خود را دارد. 

از این رو، در این مقاله، قصد داریم به بررسی مفهوم نفقه فرزند و مصادیق نفقه اولاد بپردازیم؛ سپس، به این سوال پاسخ دهیم که ویژگی ها و شرایط نفقه فرزندان چیست و پرداخت آن، بر عهده چه کسانی می باشد. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

نفقه فرزند چیست

در پاسخ به این پرسش که نفقه فرزند چیست و مصادیق و شرایط آن کدام است؟ باید گفت: یکی از مهمترین تکالیفی که پدر و مادر، در قبال فرزندان شان بر عهده دارند، بر طرف کردن نیازهای آنان، می باشد. از همین رو، قانون گذار، در قانون مدنی، نهاد حقوقی نفقه فرزند را پیش بینی نموده است و به این پرسش که مصادیق و شرایط پرداخت نفقه فرزندان چیست؟ پاسخ داده است. 

قانون مدنی، مفهوم نفقه فرزند را به طور مجزا، تعریف نکرده است، اما با توجه به مواد این قانون، می توان گفت: نفقه فرزند، از جمله حقوق قانونی هر فرزند بوده که باید توسط مسئول آن در قانون، پرداخت شود. مبلغ نفقه فرزند، باید، نیازهای او که شامل خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه های متعارف زندگی و سایر موارد می باشد را بر طرف کند. برای بررسی این موضوع که مصادیق و شرایط نفقه فرزندان چیست؟ باید به مواد قانون مدنی رجوع کنیم. در ادامه به بررسی مصادیق نفقه اولاد، شرایط نفقه فرزندان و مسئول پرداخت آن، خواهیم پرداخت.

مصادیق نفقه فرزند

در قسمت قبل، در خصوص اینکه نفقه فرزند چیست، توضیح دادیم و گفتیم که نفقه فرزند، از جمله حقوق قانونی فرزندان می باشد که باید توسط مسئول پرداخت نفقه، پرداخت گردد. در این قسمت، قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که مصادیق نفقه اولاد چیست. قانون مدنی، مصادیق نفقه اولاد را در ماده 1204 خود، مورد پیش بینی قرار داده است.

ماده 1204 قانون مدنی، در خصوص مصادیق نفقه اولاد، مقرر می دارد: " نفقه اقارب، عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث‌ البیت، به قدر رفع حاجت، با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق." بر اساس این ماده، مصادیق نفقه اولاد که جزو اقارب می باشند، می تواند شامل مسکن، خوراک، پوشاک، اثاث زندگی باشد.

البته، مصادیق نفقه اولاد که در ماده 1204 قانون مدنی آمده است، انحصاری نبوده، یعنی منحصر به موارد ذکر شده، در این ماده قانونی نیست و می تواند، هر مورد دیگری را نیز در بر بگیرد. بنابراین، هزینه های بهداشت و درمان، رفت و آمد، آموزش و هر نیاز متعارف دیگر را نیز می توان جزو مصادیق نفقه اولاد، حساب کرد.

ویژگی های نفقه فرزند

پس از بررسی نفقه فرزند و مصادیق آن، در این قسمت، قصد داریم، ویژگی ها و شرایط نفقه فرزندان را بررسی کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که شرایط نفقه فرزندان چیست؟ همانطور که نفقه زن و ویژگی های آن، در قانون مدنی پیش بینی شده است، ویژگی ها و شرایط نفقه فرزندان نیز در قانون مدنی آمده است. ویژگی ها و شرایط نفقه فرزندان، عبارتند است از:

بر خلاف نفقه زن که پرداخت آن، بر عهده شوهر می باشد، در پرداخت نفقه فرزند، اولویت با پدر است، اما، در صورت عدم توان مالی یا فوت وی، پرداخت نفقه فرزند، بر عهده اجداد پدری و پس از آن، مادر و اجداد مادری خواهد بود.

در قانون، سن دریافت نفقه، مشخص نشده است اما، بر اساس قانون مدنی، بعد از دوران بلوغ، چنانچه فرزند، مال کافی داشته باشد یا با کار کردن، بتواند معیشت خود را تامین کند، مستحق دریافت نفقه فرزند، نخواهد بود.

در تعیین میزان نفقه فرزند دختر و پسر، علاوه بر شرایط نفقه گیرنده و نیازهای او، استطاعت مالی شخص منفق (شخص نفقه دهنده) نیز در نظر گرفته می شود. بر این اساس، استطاعت مالی شخص نفقه دهنده، در تعیین مبلغ نفقه فرزند، تاثیر گذار خواهد بود.

فرزند، نفقه معوقه نداشته، یعنی نمی تواند، برای دریافت نفقه ایام گذشته خود، شکایت کند؛ مگر اینکه منفق، به موجب حکم دادگاه، ملزم به پرداخت نفقه شده باشد و از پرداخت خودداری کند. در صورت استنکاف نفقه دهنده، از پرداخت نفقه فرزند، بعد از رای دادگاه، فرزند می تواند، نسبت به مطالبه نفقه، به موجب نمونه لایحه مطالبه نفقه فرزند، از تاریخ صدور رای قطعی اقدام نماید.

نفقه اولاد بر عهده کیست

در قسمت قبل، به این پرسش، پاسخ دادیم که مصادیق و شرایط نفقه فرزندان چیست و گفتیم که در پرداخت نفقه فرزند، اولویت با پدر او است. پس از پاسخ به این پرسش که شرایط نفقه فرزندان چیست، قصد داریم، به بررسی این موضوع بپردازیم که نفقه اولاد بر عهده کیست و چه کسی مسئول پرداخت نفقه فرزند است.

قانون مدنی، در ماده 1199 خود، در خصوص مسئول پرداخت نفقه فرزند، تعیین تکلیف نموده و افراد مسئول پرداخت نفقه فرزند را پیش بینی کرده است. ماده 1199 قانون مدنی، مقرر می دارد: "نفقه اولاد، بر عهده پدر است. پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق، به عهده اجداد پدری است، با رعایت الاقرب‌ فالاقرب؛ در صورت ‌نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آن ها، نفقه بر عهده مادر است. هر گاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد، با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب‌ النفقه است."

بر اساس ماده 1199 قانون مدنی، اولویت در پرداخت نفقه فرزند، با پدر بوده و پس از او، با اجداد پدری و سپس مادر و اجداد مادری است. لازم به ذکر است که در رابطه با تکلیف پرداخت نفقه فرزند، تفاوتی میان فرزند مشروع و نامشروع وجود نداشته و حکم قانونی فرزند زنا زاده در این مساله، همانند فرزند ناشی از نکاح صحیح می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نفقه فرزند در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نفقه فرزند پاسخ دهند.