قباله ازدواج

قباله ازدواج، سندی رسمی است که از سوی دفترخانه ازدواج و در رابطه با عقد نکاح موقت یا دائم تنظیم می شود. قباله ازدواج، متعلق به زوجین است، اما بنابر عرف جامعه ایران، زن و یا خانواده او، حق نگه داری قباله ازدواج را دارند. در ضمن عقد ازدواج، شروطی مانند حق تنصیف اموال درج شده است.

ازدواج، یک نهاد مهم اجتماعی می باشد که در همه جوامع و در تمام ادوار تاریخی، وجود آن برای جامعه انسانی، الزامی بوده است. در ایران، طرق ازدواج که به رسمیت شناخته شده اند، به دو صورت دائم و موقت می باشد. در ازدواج نیز مانند هر توافق دیگری، الزامی است، سندی میان طرفین تنظیم شود که دلالت بر وقوع عقد و جزئیات توافقات آنها داشته باشد. به سندی که در رابطه با انعقاد عقد نکاح تنظیم می گردد، قباله ازدواج گفته می شود.

قباله ازدواج، دارای اهمیت بسیار زیادی می باشد؛ زیرا علاوه بر اثبات وقوع عقد نکاح، تمامی توافقات طرفین در هنگام انعقاد نکاح، در آن ذکر می شود. حتی در صورتی که طرفین با مشکلاتی مواجه بشوند و خواستار طرح دعاوی خانواده در دادگاه باشند، وجود قباله ازدواج، الزامی بوده و باید به عنوان یکی از دلایل و مستندات، ارائه بشود.

بنابراین، با توجه به اهمیت این سند، در ابتدا قصد داریم، به این سوال پاسخ دهیم که قباله ازدواج چیست؟ سپس در ادامه، این موضوع را بررسی کنیم که قباله ازدواج به چه کسی تعلق دارد و چه کسی حق نگه داری آن دارد؟ و نهایتا شروط ضمن قباله ازدواج را ارائه دهیم. 

قباله ازدواج چیست؟

در پاسخ به این سوال که قباله ازدواج چیست؟ باید گفت، قباله ازدواج، سند رسمی یا عادی است که بنابر متن عقدنامه ازدواج دائم یا موقت، دلالت بر وقوع ازدواج، چه از نوع دائم و چه از نوع موقت، میان زوجین دارد. گاهی به قباله ازدواج، سند ازدواج و یا برگه ازدواج نیز گفته می شود. در قباله ازدواج، تمامی توافقات طرفین، باید به صورت دقیق ذکر بشود.

قباله ازدواج، به عنوان یک سند رسمی، در تمامی محاکم، قابل استناد می باشد و زوجین برای طرح دعوا در خصوص مسائلی مانند اخذ مهریه، گرفتن شناسنامه برای فرزندان، الزام زن به تمکین و مواردی از این قبیل، ملزم به ارائه قباله ازدواج هستند. بدون وجود قباله ازدواج، اثبات نکاح چه از نوع دائم و چه از نوع موقت، کار بسیار دشوار و زمان بری می باشد. 

قباله ازدواج متعلق به چه کسی است؟

در بخش قبل در تعریف قباله ازدواج گفتیم، قباله ازدواج، سندی است که به صورت رسمی و از سوی دفتر ازدواج، منعقد می شود و این سند، دلالت بر وقوع نکاح میان زوجین دارد. قباله ازدواج، بر خلاف سایر اسناد مرتبط با عقود که در دو یا چند نسخه تنظیم می شوند، تنها در یک نسخه، تنظیم شده و فقط یک نمونه از آن، به زوجین تحویل داده می شود. حال این سوال پیش می آید که بعد از انعقاد نکاح، قباله ازدواج متعلق به چه کسی است؟

در پاسخ به این سوال باید گفت، هیچ گونه نص قانونی، مبنی بر این موضوع که قباله ازدواج متعلق به چه کسی است، وجود ندارد؛ اما طبیعتا، هر سندی که تنظیم می شود، متعلق به طرفین قرارداد می باشد. اما عرف جامعه ایران، قباله ازدواج را متعلق به زن و خانواده او می داند.

حق نگه داری قباله ازدواج با چه کسی است؟

در بخش های قبل، قباله ازدواج را تعریف کردیم و به توضیح این مساله پرداختیم قباله ازدواج، تنها در یک نسخه تنظیم می شود. همچنین، گفتیم که این سند، متعلق به طرفین قرارداد، یعنی زن و شوهر بوده و هردو آنها نسبت به آن، حق دارند. البته، هرچند این سند به هردو آنها تعلق دارد، اما طبیعتا این سوال مطرح می شود که حق نگه داری قباله ازدواج با چه کسی است؟

 در پاسخ به این سوال باید گفت، هیچ گونه ماده قانونی وجود ندارد که به صورت دقیق به این موضوع اشاره کرده باشد که حق نگه داری قباله ازدواج با چه کسی است. اما به طبق عرف جامعه ایران، حق نگه داری سند ازدواج با زن و خانواده او می باشد. زیرا، در خصوص دریافت مهریه، وجود سند ازدواج، ضروری بوده؛ همچنین، در صورتی که مرد، زندگی مشترک را ترک کند و زن باردار باشد، دریافت شناسنامه برای فرزند مشترک، منوط به ارائه سند ازدواج است.

باید به این نکته اشاره شود که هرچند، عرفا حق نگه داری قباله ازدواج، با زن می باشد؛ اما هیچ منع قانونی در این خصوص، وجود ندارد که مرد به دفتر خانه ای که سند ازدواج، در آنجا تنظیم شده، مراجعه کرده و رونوشتی از قباله ازدواج دریافت نماید.

شروط مندرج در قباله ازدواج

 بر اساس ماده ماده 1119 قانون مدنی: " طرفین عقد ازدواج، می توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند...." به موجب این ماده، زوجین می توانند هر شرطی را در ضمن عقد درج کنند، اما در قباله ازدواج، یک سری شروط دیگر درج شده است که سردفتر دفتر ازدواج، باید قبل از انعقاد نکاح، آنها را به اطلاع زوجین برساند. در پاسخ به این سوال که شروطی که در قباله ازدواج درج می شوند، چیست؟ باید گفت، این شروط، عبارتند از:

شرط تنصیف اموال: به موجب این شرط، شوهر، متعهد می‌ شود که در هنگام انحلال نکاح، که به درخواست مرد مطرح شده است، نصف دارایی موجود مرد (اعم از منقول و غیرمنقول که در طی زمان ازدواج به دست آورده است) به زن منتقل شود. همچنین، باید به این نکته اشاره شود، در صورتی که درخواست طلاق به علت نشوز زوجه باشد، این شرط اجرا نمی شود.

شرط دوازده گانه وکالت در طلاق: به موجب این شرط، زوج به زوجه وکالت می دهد، تا زن در صورت وجود شرایط خاص، مانند جنون، یا عدم توانایی مرد در ایجاد رابطه زناشویی، خود را مطلقه کند که اقدام به این امر، می تواند با دریافت مهریه یا بذل آن باشد. شروط دوازگانه وکالت در طلاق عبارتند از:

استنکاف شوهر از دادن نفقه به مدت 6 ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تادیه نفقه، همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت 6 ماه وفا نکند و اجبار او به ایفا هم ممکن نباشد.

سوء رفتار یا سو معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیر قابل تحمل کند.

ابتلا زوج به امراض صعب‌ العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره‌ آمیز باشد.

جنون زوج ( جنون ادواری) ، در مواردی که فسخ نکاح شرعا ممکن نباشد.

عدم رعایت دستور دادگاه، در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح، منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد.

محکومیت شوهر، به حکم قطعی به مجازات 5 سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که مجموعا منتج به 5 سال یا بیشتر بازداشت شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد. 

ابتلا زوج، به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی را برای زوجه دشوار کند.

زوج، زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند (تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است) یا 6 ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت کند.

محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت خانوادگی بوده، با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.

در صورتی که پس از گذشت 5 سال، زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن یا عوارض جسمی دیگر صاحب فرزند نشود.

در صورتی که زوج مفقودالاثر شود و ظرف 6 ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.

زوج بدون رضایت زوجه همسر دیگری اختیار کند یا به تشخیص دادگاه بین همسران خود اجرای عدالت ننماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قباله ازدواج در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قباله ازدواج​ پاسخ دهند.