جرم فرار مالیاتی

جرم فرار مالیاتی به جرمی گفته می شود که شخصی برای فرار از دادن مالیات ، به مدارک خلاف واقع ، استناد نموده یا ظرف سه ماه ، اظهارنامه ارائه ننماید که انواع آن در قانون مالیات های مستقیم ذکر شده است . مجازات جرم فرار مالیاتی برای اشخاص حقیقی ، مجازات تعزیری درجه شش و برای اشخاص حقوقی ، ممنوعیت از فعالیت یا صدور اسناد تجاری است . از طریق سامانه گزارش فرار مالیاتی در سایت سازمان امور مالیاتی ، می توان این جرم را گزارش و پیگیری نمود .

در بسیاری از کشورها ، پرداخت مالیات توسط شهروندان ، عمده ترین روش درآمدی برای دولت محسوب می شود . در ایران نیز ، به موجب قوانین مالیاتی ، انواع مالیات ، اعم از مستقیم و غیر مستقیم ، مورد پیش بینی قرار گرفته و مودیان یا شهروندان مشمول قانون ، می بایست در مهلت مقرر ، اظهارنامه مالیاتی خود را تکمیل نموده و  مالیات آن را پرداخت کنند . این مالیات ها ، که معمولا در ارتباط با هزینه های عمومی به مصرف می رسند ، زمینه ساز رشد ، پیشرفت و آبادانی کشور خواهند شد .

به همین دلیل است که به موجب قوانین مالیاتی ، در برخی موارد ، عدم پرداخت مالیات ، به عنوان یک رفتار مجرمانه ، تحت عنوان جرم فرار مالیاتی ، جرم انگاری شده است و در صورتی که شرایط لازم برای تحقق جرم فرار مالیاتی فراهم شده باشد ، مجازات جرم فرار مالیاتی بر شخص ، قابل اعمال خواهد بود . اما سوال مهمی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که جرم فرار مالیاتی چیست و چه انواعی دارد ؟

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، ابتدا به توضیح فرار مالیاتی به عنوان یک جرم ، پرداخته و انواع فرار مالیاتی را مورد بررسی قرار می دهیم . در ادامه نیز ، مجازات این جرم را بر اساس قانون را توضیح داده و سامانه گزارش جرم فرار مالیاتی را به صورت مختصر ، معرفی خواهیم نمود .

جرم فرار مالیاتی چیست

پرداخت مالیات بر اساس قانون ، تکلیف شهروندان محسوب می شود . البته ، بسته به اینکه مالیات ، مستقیم و یا به صورت مالیات غیر مستقیم باشد ، پرداخت آن ، متفاوت خواهد شد . به این دلیل که مالیات های غیر مستقیم ، همچون مالیات بر ارزش افزوده ، اصولا هنگام خرید کالاها و خدمات ، از مصرف کنندگان دریافت می شود و نیازی نیست که به صورت جداگانه پرداخت شوند ؛ اما در مورد مالیات های مستقیم ، پرداخت مالیات ، الزامی و اجباری است .

تکلیف شهروندان به پرداخت مالیات ، در قانون مالیات های مستقیم ، مورد پیش بینی قرار گرفته است ؛ اما گاهی برخی از شهروندان ، با تمسک به انواع روش های گوناگون ، از مسئولیت و تکلیف پرداخت مالیات ، شانه خالی کرده و به این ترتیب ، ممکن است که جرایم مالیاتی ، رخ دهد که البته در مواردی ، قابل مجازات و تعقیب کیفری نیز هستند .

بسیاری از افراد ، ممکن است که اصطلاح جرم فرار مالیاتی را شنیده باشند و با انواع روش های فرار مالیاتی که منجر به وقوع چنین جرمی است ، آشنا باشند . اما برای جلوگیری از اعمال مجازات به دلیل ارتکاب جرم فرار مالیاتی ، بهتر است که به صورت مفصل ، به این موضوع پرداخته شود که جرم فرار مالیاتی چیست ؟

به طور کلی ، فرار مالیاتی ، به این معنا است که شخصی که به صورت قانونی ، موظف و مکلف به پرداخت مالیات ، می باشد ، با توسل به انواع راه ها و روش هایی که ظاهرا قانونی هم هستند ، از پرداخت مالیات ، شانه خالی کرده و یا اینکه به میزانی کمتر از آنچه که باید ، مالیات بپردازد . جرم فرار مالیاتی و مجازات قانونی آن ، در قانون مالیات های مستقیم ، ذکر گردیده است . بر اساس ماده 201 این قانون ، جرم فرار مالیاتی به صورت زیر تعریف شده است :

هرگاه مودی مالیاتی ، با قصد فرار از پرداخت مالیات ، از روی علم و عمد ، به ترازنامه و حساب سود و زیان و یا به دفاتر ، اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات ، ملاک عمل می باشند و بر خلاف حقیقت ، تهیه و تنظیم شده اند ، استناد کند ، یا برای سه سال متوالی ، از تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان خودداری نماید ، علاوه بر جریمه ها و مجازات های مذکور در قانون مالیات های مستقیم ، از تمامی بخشودگی ها و معافیت های مالیاتی نیز محروم می شود .

بنابراین ، به صورت خلاصه می توان گفت که جرم فرار مالیاتی ، به جرمی گفته می شود که مودی مالیاتی ، با استناد به انواع روش های فرار مالیاتی ، مالیات خود را نپرداخته و یا اصلا اظهارنامه مالیاتی ، تنظیم و ارائه نکند . اما نکته بسیار مهمی که در خصوص جرم فرار مالیاتی وجود دارد ، آن است که مودی مالیاتی ، باید قصد فرار از پرداخت مالیات داشته و نسبت به جرم فرار مالیاتی ، علم و اطلاع داشته باشد ؛ در غیر این صورت ، جرم فرار مالیاتی ، محقق نخواهد شد .

لذا دو رکن مهم جرم فرار مالیاتی ، وجود علم و عمد نسبت به ارتکاب جرم فرار مالیاتی می باشد و در غیر این صورت ، مجازات جرم فرار مالیاتی بر مرتکب ، قابل اعمال نخواهد بود . در قسمت های بعد ، انواع فرار مالیاتی و مجازات جرم فرار مالیاتی را مورد بررسی قرار می دهیم .

انواع فرار مالیاتی

در قسمت قبل ، به توضیح این مطلب پرداخته شد که جرم فرار مالیاتی چیست . همانطور که گفته شد ، در قانون مالیات های مستقیم ، فرار از پرداخت کردن مالیات ها ، در شرایط خاصی ، ممکن است که سبب اعمال مجازات جرم فرار مالیاتی شود . اما سوالی که در این قسمت قصد داریم به بررسی آن بپردازیم ، آن است که جرم فرار مالیاتی ، چه انواع و اقسامی دارد و به عبارت دیگر ، انواع فرار مالیاتی چیست ؟

به موجب ماده 201 قانون فوق ، انواع جرم فرار مالیاتی ، به دو شکل اتفاق می افتد : نوع اول فرار مالیاتی ، زمانی است که مرتکب ، با علم و عمد ، به اسناد و مدارکی استناد کند که بر خلاف حقیقت تنظیم شده اند که این موضوع ، در تشخیص میزان مالیات ، اثر گذار بوده و معمولا باعث می شود که مالیاتی که مودی می پردازد ، به مراتب کمتر از حالتی باشد که به این مدارک ، استناد نمی شد .

نوع دوم فرار مالیاتی ، زمانی اتفاق می افتد که مودی ، برای سه سال متوالی ( پشت سر هم ) ، فرم های اظهارنامه مالیاتی خود را تکمیل و ارائه ننموده و ترازنامه و حساب سود و زیان را ارائه نکرده باشد . در این حالت نیز ، جرم فرار مالیاتی ، صرفا در صورتی محقق می شود که مودی ، علم و عمد داشته باشد .

لازم به ذکر است که علاوه بر موارد مذکور که به موجب ماده 201 قانون ، تحت عنوان جرم فرار مالیاتی شناخته شده اند ، به موجب ماده 274 قانون مالیات های مستقیم ، برخی دیگر از انواع فرار مالیاتی یا جرایم مالیاتی را می توان شامل موارد زیر دانست :

زمانی که اشخاص ، فعالیت های اقتصادی و منابع درآمدی خود را کتمان کرده و به این وسیله ، زمینه فرار مالیاتی خود را فراهم نمایند ؛

زمانی که فعالان اقتصادی یا شرکت های ثبت شده ، از ارائه اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود به ماموران مالیاتی ، امتناع نموده و مانع تشخیص میزان صحیح مالیات شوند ؛

اگر اشخاص ، برای فرار مالیاتی ، اقدام به دریافت کارت بازرگانی اشخاص دیگر نموده و یا اینکه قراردادها و معاملات تجاری خود را به صورتی تنظیم نمایند که به نام دیگران باشد و مشمول مالیات ، قرار نگیرد .

لازم به ذکر است که انواع فرار مالیاتی ، محدود به مصادیق ذکر شده ، نمی باشد و هر فعل یا ترک فعلی که سبب شود مودی ، مالیات نپرداخته و یا اینکه به میزان کمتری مالیات بدهد ، یکی از انواع فرار مالیاتی ، محقق شده است و به همین دلیل ، از طریق سامانه گزارش جرم فرار مالیاتی ، می توان هر یک از انواع فرار مالیاتی را گزارش داد .

مجازات جرم فرار مالیاتی

در قسمت های قبل ، به توضیح این مطلب پرداخته شد که جرم فرار مالیاتی چیست و انواع جرم فرار مالیاتی ، به چه صورت است . اما سوال مهمی که در ارتباط با جرم فرار مالیاتی مطرح می شود ، آن است که مجازات این جرم چیست و در قانون ، چه ضمانت های اجرا و مجازات هایی برای ارتکاب جرم فرار مالیاتی ، مشخص شده است ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که طبق ماده 274 قانون مالیات های مستقیم ، موارد و انواع جرایم مالیاتی ، تعیین شده است که بر اساس آن ، مجازات جرم فرار مالیاتی توسط اشخاص حقیقی ، بیان شده است . مجازات ارتکاب هر یک از انواع فرار مالیاتی که توسط اشخاص حقیقی رخ داده باشد ، عبارت است از مجازات های تعزیری درجه شش ؛ که به موجب قانون مجازات اسلامی ، عبارت است از شش ماه تا دو سال حبس و جزای نقدی بیش از 20 میلیون ریال تا 80 میلیون ریال .

لازم به ذکر است که مجازات فرار مالیاتی اشخاص حقیقی ، ممکن است به صورت اعمال محرومیت های مندرج در قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد نیز باشد و آن ، زمانی است مرتکب ، در یکی از سازمان های مشمول قانون مذکور ، مرتکب جرم فرار مالیاتی شده باشد . لذا اشخاص حقیقی ، در خصوص ثبت نام اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی ، می بایست دقت لازم را به عمل آورند .

همچنین ، در صورتی که مرتکب جرم فرار مالیاتی ، شخص حقوقی باشد ، بر اساس ماده 275 قانون مالیات های مستقیم ، به یکی از این دو مجازات محکوم می شود : ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی و ممنوعیت از صادر نمودن برخی از اسناد تجاری ، همچون چک . البته ، مسئولیت کیفری و مجازات ناظر بر شخص حقوقی ، مانع مجازات شخص حقیقی به دلیل ارتکاب جرم فرار مالیاتی نمی باشد .

علاوه بر این ، بر اساس ماده 276 قانون مالیات های مستقیم ، در صورتی که هر یک از حسابداران یا حسابرسان ، ماموران مالیاتی یا کارکنان بانک ها و موسسات مالی و اعتباری ، در ارتکاب جرم فرار مالیاتی ، معاونت یا همکاری کنند یا اینکه اقدام به گزارش جرم فرار مالیاتی ننمایند ، به حداقل مجازات ذکر شده برای جرم فرار مالیاتی ، محکوم می شوند .

علاوه بر مجازات های حبس و جزای نقدی ذکر شده ، به استناد ماده 277 قانون مالیات های مستقیم ، مرتکبان جرم فرار مالیاتی ، مسئول پرداخت اصل مالیات و جریمه های قانونی تعلق گرفته به آن ، بوده و همچنین ، باید کلیه ضرر و زیان هایی که به دولت وارد نموده را ، به موجب حکم مراجع قضایی ، پرداخت نمایند .

سامانه گزارش جرم فرار مالیاتی

در قسمت های قبل ، جرم فرار مالیاتی و انواع آن ، مورد بررسی قرار گرفت . همچنین ، مجازات جرم فرار مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی به صورت کامل ، ذکر گردید . اما ، اخیرا ، با توجه به حجم بالای فرار مالیاتی در کشور ، سامانه ای برای گزارش جرم فرار مالیاتی ، راه اندازی شده است که افراد ، از طریق این سامانه ، می توانند اقدام به گزارش جرم فرار مالیاتی نمایند . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم به بررسی و معرفی سامانه گزارش جرم فرار مالیاتی بپردازیم .

به جز پیش بینی سامانه عملیات الکترونیکی tax.gov.ir ، یکی از امکانات سایت سازمان امور مالیاتی کشور ، سامانه گزارش جرم فساد مالیاتی است که امکان گزارش فرار مالیاتی ، در آن فراهم شده است . به این منظور ، اشخاصی که قصد دارند جرم فرار مالیاتی را گزارش نمایند ، می توانند به سایت سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی www.intamedia.ir مراجعه نموده و مطابق تصویر زیر ، گزینه " گزارش فرار مالیاتی " را انتخاب نمایند .

در این مرحله ، می توانید نام و نام خانوادگی خود را به عنوان گزارش دهنده فرار مالیاتی ، ثبت نموده و شماره تماس را نیز در کادر مربوطه وارد نمایید و بر روی گزینه " ادامه " ، کلیک کنید . البته ، وارد کردن اطلاعات مذکور ، اختیاری است ؛ اما برای پیگیری های بعدی ، می تواند مورد استفاده قرار گیرد .

سپس ، استان و شهر مورد نظر و ادارات کل امور مالیاتی مرتبط را انتخاب نموده و مشخصات شخصی که جرم فرار مالیاتی انجام داده است ، اعم از نام و نام خانوادگی و همچنین ، کد ملی ( در مورد اشخاص حقیقی ) و شناسه ملی ( اشخاص حقوقی همچون شرکت ها ) را وارد نمایید . لازم است که محل فعالیت شخص مورد نظر را نیز در کادر مربوطه ، درج کنید .

در قسمت موضوع گزارش جرم فرار مالیاتی ، شرح جرم فرار مالیاتی را نوشته و در صورتی که طولانی است ، آن را به صورت فایل درآورده و ضمیمه گزارش جرم فرار مالیاتی نمایید . در انتها ، بر روی گزینه " ارسال گزارش " کلیک کرده و کد پیگیری دریافت نمایید .

همچنین ، مطابق تصویر فوق ، در صورتی که قبلا ، از طریق این سامانه ، گزارش جرم فرار مالیاتی را ثبت کرده اید ، می توانید با وارد نمودن کد پیگیری دریافت شده ، از جزییات مربوط به گزارش فرار مالیاتی ، اطلاع حاصل نمایید .

لازم به ذکر است به دستور معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل سازمان امور مالیاتی، دستورالعملی برای تشویق گزارشگران فرار مالیاتی تدوین شد. طبق این دستورالعمل، گزارشهای فرار مالیاتی در سامانه ثبت شده و کد رهگیری دریافت میشوند و واحدهای اجرایی ظرف ۲۰ روز نتیجه اولیه بررسی را اعلام می کنند. همچنین، کارگروه تخصیص پاداش هر ۳ ماه یکبار تشکیل شده و مبلغ پاداش گزارش دهنده تا نیم درصد اصل مالیات تشخیصی یا ۳ برابر معافیت مالیاتی، و در صورت وصول مالیات، تا یک درصد رقم وصولی تعیین و به صورت محرمانه پرداخت می شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جرم فرار مالیاتی در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جرم فرار مالیاتی پاسخ دهند .