نکاح در نظام حقوقی ایران، به ازدواج دائم و موقت تقسیم می شود. ازدواج موقت، یکی از روش های ازدواج است که در شرع و فقه نیز به رسمیت شناخته شده است. برای آن که ازدواج موقت به طور صحیح واقع بشود، به موجب مواد قانون مدنی، باید میزان مهریه و مدت عقد مشخص گردد. احکام ازدواج دائم و موقت، در بسیاری از موارد یکسان می باشد، اما در خصوص انحلال و بطلان، هر کدام از آنها مقررات مخصوص خود را دارند.

 در ازدواج موقت نیز مانند ازدواج دائم، ممکن است اختلافات و مشکلاتی میان زوجین ایجاد شود. به عنوان مثال، زوجه متوجه می شود که مرد قادر به انجام اعمال زناشویی نمی باشد و ازدواج موقت آنها برای مدت 50 سال منعقد شده است، آیا در این وضعیت آنها باید تا پایان مدت تعیین شده، برای باطل کردن صیغه محرمیت، صبر کنند؟

با توجه به اهمیت این مساله، در این مقاله، قصد داریم، در ابتدا به این سوال، پاسخ دهیم که آیا باطل کردن صيغه محرمیت امکان پذیر است؟ سپس، در ادامه، روش های فسخ صیغه موقت قبل از موعد و آثار , مراحل باطل کردن صيغه محرمیت را بررسی کنیم. اگر در خصوص این موضوع سوالاتی دارید، در این مقاله همراه ما باشید.

آیا باطل کردن صيغه محرمیت امکان پذیر است

عقد موقت، یکی از روش های ازدواج در نظام حقوقی ایران است که در شرع و قانون به رسمیت شناخته شده است. عقد موقت، برای اینکه به طور صحیح منعقد شود، نیازمند دو شرط اساسی تعیین مدت و میزان مهریه عقد موقت است. حال این سوال پیش خواهد آمد که آیا باطل کردن صيغه محرمیت، امکان پذیر است؟

پاسخ به این سوال، در ضمن ماده 1139 قانون مدنی، مقرر شده است. به موجب این ماده: "طلاق، مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه، با انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر، از زوجیت خارج می شود." بر اساس بخش دوم این ماده، باطل کردن صيغه محرمیت، از دو طریق ممکن است: اولا، مدت زمان تعیین شده، به پایان برسد؛ دوما، بذل (بخشیدن) مدت، قبل از موعد؛ توسط مرد صورت بگیرد. 

روش سوم دیگری برای باطل کردن صيغه محرمیت، در قانون مدنی پیش بینی شده است که آن، فسخ صیغه موقت قبل از موعد می باشد. به موجب ماده 1120 قانون مدنی:" عقد نکاح، به فسخ یا به طلاق یا به بذل مدت در عقد انقطاع، منحل می شود." بنابراین، علاوه بر انقضا یا بذل مدت، امکان فسخ عقد نکاح موقت، در صورت وجود موارد جایز در قانون برای هر یک از طرفین، وجود دارد.
 

حتما بخوانید: صیغه و شرایط آن

روش های باطل کردن صيغه محرمیت

در بخش قبل، گفتیم که امکان باطل کردن صيغه محرمیت، قبل از موعد، در قانون مدنی پیش بینی شده است و اشاره کردیم که در ماده 1139 قانون مدنی، روش های باطل کردن صيغه محرمیت، به دو صورت بیان شده اند، که شامل انقضای مدت و بذل مدت است و همچنین، فسخ صیغه موقت قبل از موعد، در صورت وجود شرایط قانونی مانند جنون ادواری، برای هریک از طرفین وجود دارد.

انقضای مدت: یکی از شرایطی که سبب می شود نکاح موقت، به طور صحیح منعقد شود، تعیین مدت در آن است. که هر زمان موعد آن برسد، صیغه عقد ازدواج موقت، بدون اراده طرفین و خود به خود، باطل می شود.

بذل مدت: یکی از روش های باطل کردن صيغه محرمیت، بذل مدت توسط مرد می باشد. در ماده 1139 قانون مدنی، این حق، انحصارا به مرد داده شده است و فقط مرد، می تواند مدت باقی مانده از صیغه را ببخشد؛ اما اگر او وکالتی مبنی بر بذل مدت زمان صیغه، به همسر خود داده باشد، زن نیز می تواند به انجام این امر اقدام نماید.

فسخ صیغه موقت قبل از موعد: یکی از طرق انحلال نکاح، فسخ آن از جانب یکی از طرفین می باشد. در مواد 1121 تا 1128 قانون مدنی، موارد فسخ نکاح برای زوجین بیان شده است که شامل جنون( اعم از این که مستمر یا ادواری باشد)، عنن، قرن، جذام، برص و موارد دیگر می باشد.

 

بیشتر بخوانید: بخشیدن مهریه در عقد موقت

 

مراحل باطل كردن صيغه محرميت

در بخش های قبل، توضیح دادیم که امکان باطل کردن صیغه محرمیت برای زوجین وجود دارد و روش های باطل کردن صیغه محرمیت، را نیز توضیح دادیم. در این بخش مراحل باطل كردن صيغه محرميت را بررسی خواهیم کرد. در روش های باطل کردن صیغه محرمیت، دو روش فسخ موقت قبل از موعد و الزام مرد به بذل مدت، نیازمند طی کردن مراحل قانونی هستند.

در اولین مرحله، فرد متقاضی باید با داشتن دلایل و مستندات قانونی، یک دادخواست مبنی بر فسخ ازدواج موقت و یا الزام مرد به بذل مدت در ازدواج موقت، تنظیم کرده و سپس، به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کند و دادخواست خود را به ثبت برساند. سپس دفاتر خدمات قضایی، برای رسیدگی دادخواست را به دادگاه صالح ارجاع می دهند.

دادگاه خانواده، دادگاه صالح برای رسیدگی به بحث فسخ نکاح و الزامبه بذل مدت می باشد. دادگاه مذکور، بعد از آن که دادخواست را دریافت کرد، دلایل خواهان مبنی بر فسخ نکاح و بذل مدت را بررسی کرده و در صورت لزوم ( فقط در فسخ نکاح)، زوجین یا یکی از آنها را به پزشکی قانونی ارجاع می دهد، تا متخصص پزشکی قانونی وضعیت جسمانی و روحی زوجین را بررسی نماید. اگر پزشکی قانونی، نیز این موضوع را تایید نماید، دادگاه حکم به باطل کردن صیغه محرمیت خواهد داد. در الزام مرد به بذل مدت، اثبات عسر و حرج برای دادگاه، الزامی می باشد.

 

بیشتر بخوانید: گواهی ازدواج موقت

 

آیا زن می تواند صیغه موقت را باطل کند

در بخش های قبل، به این سوال، پاسخ دادیم که آیا باطل کردن صيغه محرمیت، امکان پذیر است یا خیر؟ و در ادامه، در مورد مراحل باطل كردن این نوع از عقد نکاح، صحبت کردیم. هم چنین، گفتیم که انقضای مدت، بذل مدت و فسخ صیغه موقت قبل از موعد، روش های باطل کردن صيغه محرمیت می باشند.

همانطور که می دانیم، در نکاح دائم، اگرچه اصولا، مرد، حق طلاق و پایان دادن یک طرفه به عقد ازدواج را داشته، اما در موارد خاص قانونی، همچون، حق فسخ، شرط ضمن عقد و عسر و حرج زوجه، زن نیز می تواند برای طلاق یک طرفه یا پایان بخشیدن به نکاح، به طور قانونی، اقدام نماید.

بنابراین، ممکن است، این سوال در رابطه با صیغه محرمیت نیز مطرح شود که آیا زن می تواند صیغه موقت را باطل کند؟ به عبارت دیگر، در صورت عدم رضایت شوهر، در صیغه محرمیت، آیا زوجه می تواند، به صورت یک طرفه، برای پایان دادن به صیغه موقت، اقدام نماید؟

در پاسخ به این سوال که آیا زن می تواند صیغه موقت را باطل کند؟ باید گفت، همانند نکاح دائم، در عقد موقت، نیز در موارد خاص، این امکان، برای زن وجود داشته که به طور یک طرفه، به صیغه محرمیت خاتمه داده و برای باطل کردن صیغه موقت، اقدام نماید. این موارد، عبارتند از :

داشتن وکالت برای بذل مدت: چنانچه، در جریان صیغه موقت، شوهر به زن، وکالت برای بذل مدت دهد، زن می تواند برای باطل کردن صیغه محرمیت، از طریق بذل مدت، اقدام نماید. بنابراین، در پاسخ به این سوال که آیا زن می تواند صیغه موقت را باطل کند؟ باید گفت، یکی از روش های باطل کردن صیغه محرمیت، وکالت داشتن برای بذل مدت می باشد.

عسر و حرج زوجه: در شرایطی که مدت صیغه موقت، طولانی بوده و زوجه، به دلایلی، همچون سوء رفتار شدید شوهر، اعتیاد وی یا وجود بیماری روانی در او، در عسر و حرج، یعنی سختی و مشقت شدید، قرار گیرد، وی می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، درخواست الزام زوج به بذل مدت را به دادگاه، ارائه و صدور حکم بر بر الزام شوهر، بر بذل مدت را درخواست نماید.

فسخ صیغه محرمیت: یکی دیگر از راه های باطل کردن صیغه موقت، فسخ نکاح موقت می باشد؛ با این توضیح که، فسخ نکاح، اختصاص به نکاح دائم نداشته و در صیغه محرمیت نیز، چنانچه یکی از موارد فسخ، مانند جنون زوج، وجود داشته باشد، زوجه می تواند، با مراجعه به دادگاه خانواده، برای فسخ و باطل کردن صیغه موقت، اقدام نماید.

 

بیشتر بخوانید: حقوق مرد و زن در صیغه موقت

 

آثار باطل کردن صيغه محرمیت

در بخش قبل گفتیم که باطل کردن صيغه محرمیت به سه روش انقضا مدت، بذل مدت توسط مرد و فسخ نکاح از جانب طرفین امکان پذیر است. طبیعتا باطل کردن صيغه محرمیت ، از طریق هریک از این روش ها، آثاری برای طرفین به دنبال خواهد داشت؛ که شامل موارد ذیل می باشد:

به موجب ماده 1097 قانون مدنی، "در نکاح منقطع، هر گاه شوهر، قبل از نزدیکی، تمام مدت نکاح را ببخشد، باید نصف مهر را بدهد." بر اساس این ماده، بذل و بخشیدن مدت نکاح، سبب اسقاط حق زن برای دریافت مهریه، نمی شود؛ حتی اگر نزدیکی واقع نشده باشد، نیمی از مهریه به زن تعلق می گیرد. حتی فسخ صیغه موقت قبل از موعد، سبب سقوط حق زن در خصوص دریافت مهریه نمی شود.

باید به این نکته اشاره شود که بر اساس ماده 1098 قانون مدنی، در نکاح منقطع، اگر عقد از ابتدا باطل بوده و نزدیکی هم میان زوجین انجام نگرفته باشد، زن، حقی در خصوص دریافت مهریه ندارد و حتی اگر آن را دریافت کرده باشد، مرد می تواند آن را استرداد نماید. اما اگر زن، به فساد نکاح، آگاهی نداشته و نزدیکی، میان آنها وقوع پیدا کرده باشد، زن، در این حالت، مستحق دریافت مهرالمثل است.

در خصوص نفقه، باید به ماده 1113 قانون مدنی، اشاره کرد؛ بر اساس این ماده، در ازدواج موقت، زن، حق دریافت نفقه ندارد، مگر این که شرط شده یا آن که عقد، مبنی بر آن، منعقد شده باشد. در این حالت، با باطل کردن صيغه محرمیت، شرط مندرج در عقد نامه ازدواج موقت، نیز باطل می شود و مرد، دیگر وظیفه ای به پرداخت نفقه ندارد. 

در خصوص عده باید گفت به موجب ماده 1152 قانون مدنی: "عده فسخ نکاح و بذل مدت و انقضای آن در مورد نکاح منقطع در غیرحامل دو طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند، که در این صورت 45 روز است." همچنین، در خصوص زن حامله قانون مدنی در ماده 1153، اینگونه مقرر کرده است که "عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضای آن در مورد زن حامله تا وضع حمل است." بنابراین، زن بعد از به دنیا آمدن جنین، از عده خارج شده و مجددا می تواند ازدواج کند.

 

در ادامه بخوانید: بخشیدن مدت عقد موقت

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مراحل باطل کردن صيغه محرمیت در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاور حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاور حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مراحل باطل کردن صيغه محرمیت پاسخ دهند .

 

 

 

سوالات متداول

1- آیا باطل کردن صيغه عقد ازدواج موقت امکان پذیر است؟

2- روش های باطل کردن صيغه عقد ازدواج موقت کدام است؟

3- آثار باطل کردن صيغه عقد ازدواج موقت چیست؟

---

نظرات کاربران