وصیت زاید بر ثلث چیست

بر اساس قانون مدنی ، وصیت زاید بر ثلث ، غیر نافذ است ؛ یعنی ورثه متوفی ، می توانند مقدار وصیتی که بیشتر از یک سوم ترکه است را قبول کرده و به آن عمل کنند ، یا آن را نپذیرفته و رد کنند ؛ اما در هر حال ، عمل کردن به وصیت تا یک سوم ، واجب و الزامی است . لذا از جمله آثار وصیت مازاد بر یک سوم ، آن است که وصیت ، غیر نافذ بوده و هر کدام از ورثه که بخواهند به آن عمل کنند ، صرفا از سهم الارث خودشان ، کسر می شود .

وصیت کردن ، یکی از اعمال حقوقی است که در دین مبین اسلام ، نسبت به انجام آن ، سفارشات زیادی شده است . با استفاده از قالب حقوقی وصیت ، افراد قادر خواهند بود تا حدودی ، تکلیف اموال و دارایی های خود را ، برای بعد از فوت خود مشخص کنند و در صورت تمایل ، مقداری از اموال خود را به فقرا اختصاص داده ، آنها را به مصارفی که مد نظرشان است ، برسانند و یا اینکه ، به اعضای خانواده یا بستگان خود اختصاص دهند که به لحاظ شرعی و قانونی ، در صورت فوت شخص ، عمل کردن به وصیت وی ، ضروری است .

اما وصیت کردن برای هر فردی ، صرفا تا حد مشخصی که در شرع تعیین شده است ، یعنی تا یک سوم و ثلث ترکه فرد، در زمان فوت وی ، صحیح و نافذ می باشد و وصیت بیشتر از یک سوم ، به اصطلاح ، غیر نافذ بوده و نیازمند تنفیذ ورثه است . در همین راستا ، گاهی این سوال مطرح می شود که وصیت زاید بر ثلث یا وصیت مازاد بر یک سوم چیست و به لحاظ حقوقی ، چه آثار و پیامدهایی دارد ؟

برای پاسخ دادن به این سوالات ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که وصیت زاید بر ثلث چیست ؟ آیا وصیت زاید بر ثلث صحیح است ؟ همچنین اینکه آثار وصیت زاید بر ثلث چیست ؟

وصیت زاید بر ثلث چیست

احکام مربوط به وصیت کردن و آثار آن ، در قانون مدنی ذکر شده است . وصیت کردن ، یک عمل حقوقی است که به موجب آن ، افراد می توانند امر یا اموری را به عهده دیگران بگذارند تا پس از فوت ، به نمایندگی از ایشان ، آن را انجام دهند ، که به این نوع وصیت کردن ، وصیت عهدی می گویند . مثل اینکه متوفی برای خود، وصی تعیین نماید تا از فرزندانش ، پس از فوت وی ، مراقبت کند و یا اینکه به موجب این وصایت ، دیون و بدهی های مالی وی را از ماترک وی پرداخت نماید .

اما گاهی ، وصیت کردن ، از نوع وصیت تملیکی است ؛ به این معنا که شخص ، به موجب وصیت ، برخی از اموال و دارایی های خود را به نفع دیگران ، وصیت می کند تا پس از فوت وی ، به آنها تعلق گیرد . این نوع از وصیت ، می تواند به نفع هر شخصی باشد ؛ مثل اعضای خانواده ، بستگان و یا حتی اشخاصی که نسبت خاصی با متوفی ندارند . در هر صورت ، در این نوع از وصیت ، مال مورد وصیت ، به تملک دیگران در می آید که برای اطلاع بیشتر ، می توانید مقاله اقسام وصیت اعم از عهدی و تملیکی را مطالعه نمایید .

با این حال ، برای صحیح بودن و نافذ بودن وصیت تملیکی ، برخی شرایط قانونی و شرعی می بایست مورد رعایت قرار گیرد . به عنوان نمونه ، وصیت اموال دیگران ، ولو با اجازه مالک آن مال ، باطل است و مالی را هم که هنوز به وجود نیامده است ، نمی توان وصیت نمود .  علاوه بر این ، اگر کسی ، به موجب وصیت ، سبب محرومیت از ارث یک یا چند نفر از ورثه شود ، این وصیت ، صحیح نخواهد بود .

اما یکی از مهم ترین موضوعاتی که در خصوص وصیت تملیکی وجود دارد ، وصیت به مقداری است که در قانون ، بیان شده است . بر اساس ماده 843 قانون مدنی ، « وصیت به زیاده بر ثلث ترکه ، نافذ نیست ؛ مگر به اجازه وراث و اگر بعض از ورثه اجازه کند ، نسبت به سهم او نافذ است » . در این ماده ، قاعده مهمی بیان شده است و آن ، حکم وصیت زاید بر ثلث ، یا وصیت مازاد بر یک سوم ترکه است .

گاهی، این سوال مطرح می شود که وصیت زاید بر ثلث یعنی چه و یک سوم اموال یعنی چقدر ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که اصولا ، هر شخصی ، تنها به میزان یک سوم از اموال و دارایی های خود را می تواند برای سایرین وصیت نماید و اگر مقدار مال مورد وصیت ، بیشتر از ثلث یا یک سوم اموال و دارایی های وی باشد ، مقداری که بیشتر از یک سوم یا ثلث ترکه شده است ، غیر نافذ می باشد ؛ البته تحت شرایطی ، ممکن است بتوان با اقداماتی ، وصیت زاید بر یک سوم را صحیح و معتبر نموده و به آن عمل کرد .

اما ممکن است ، پرسیده شود که ثلث یا یک سوم اموال و دارایی های متوفی ، در چه زمانی ملاک قرار می گیرد ؟ در زمانی که متوفی ، با استفاده از یکی از انواع وصیت نامه ، وصیت کرده است ؟ یا زمانی که فوت کرده و قرار است به وصیت عمل شود ؟ پاسخ به این سوال ، از آن جهت مهم است که ممکن است شخصی ، مالی را که موقع وصیت کردن ، تا حد یک سوم یا ثلث اموال وی بوده ، به نفع دیگری وصیت می کند ، اما در زمان فوت ، ارزش آن ، بیشتر شده و مازاد بر ثلث می شود .

به طور کلی ، منظور از وصیت زاید بر ثلث یا وصیت مازاد بر یک سوم ، آن است که مال مورد وصیت ، در زمان فوت متوفی ، بیشتر از یک سوم از کل اموال و دارایی های وی شده باشد . البته ، ذکر این نکته ضروری است که ابتدا باید هزینه کفن و دفن متوفی و نیز بدهی های وی پرداخت شود و سپس ، نوبت به مشخص نمودن میزان ترکه متوفی و تعیین اینکه ثلث یا یک سوم آن چقدر است ، خواهد رسید .

آیا وصیت زاید بر ثلث صحیح است

در قسمت قبل ، به توضیح اینکه وصیت زاید بر یک سوم چیست ، پرداختیم . با این وجود ، پرسش مهمی که در این خصوص ممکن است مطرح شود ، آن است که حکم وصیت زاید بر ثلث ترکه چیست و چه آثاری دارد ؟ و به عبارت دیگر ، آیا وصیت زاید بر ثلث ، صحیح است یا خیر ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 843 قانون مدنی ، وصیت زیادتر از ثلث یا یک سوم ترکه ، نافذ نیست . اما منظور از نافذ نبودن وصیت مازاد بر یک سوم چیست ؟ آیا وصیت مازاد بر یک سوم باطل است یا صحیح و معتبر می باشد ؟

به لحاظ حقوقی ، غیر نافذ بودن وصیت ، به این معنا است که این وصیت ، نه کاملا معتبر است و نه کاملا باطل . بلکه ورثه متوفی ، این اختیار را دارند که وصیت مازاد بر ثلث ترکه را تنفیذ یا قبول نموده و یا آن را رد کنند . در واقع ، به دلیل اینکه وصیت زاید بر ثلث ، از سهم الارث بازماندگان یا ورثه متوفی کم می کند ، آنها این اختیار را دارند که مقدار وصیت زاید بر یک سوم را پذیرفته و به آن عمل کنند ، یا آن را قبول نکرده و به آن عمل نکنند .

البته ، عدم قبول یا رد کردن وصیت مازاد بر یک سوم ، اشکال شرعی ندارد و این ، حق ورثه است که وصیت زاید را بپذیرند یا خیر . اما در هر صورت ، عمل کردن به وصیت نامه متوفی ، تا میزان یک سوم ترکه ، الزامی و واجب است . به عبارت دیگر ، اگر وصیت ، بیشتر از یک سوم شده باشد ، ورثه باید به مقدار یک سوم آن ، عمل کنند ؛ اما ، مازاد آن ، قابل پذیرش یا رد خواهد بود . حتی در صورتی که وصیت شفاهی انجام گرفته باشد ، باز هم عمل کردن به وصیت متوفی ، الزامی است .

آثار وصیت زاید بر ثلث

در قسمت های قبل ، مفهوم وصیت زاید بر یک سوم ، بیان شده و به این سوال نیز پاسخ دادیم که آیا وصیت زاید بر ثلث صحیح است یا خیر . در تکمیل مطالب فوق ، باید به این سوال نیز پرداخت که آثار وصیت زاید بر ثلث چیست ؟ به عبارت دیگر ، در صورتی که متوفی ، بیشتر از یک سوم از ترکه خود را وصیت کرده باشد ، چه آثار حقوقی بر این موضوع ، مترتب خواهد بود ؟

به لحاظ حقوقی ، وصیت زاید بر یک سوم یا وصیت مازاد بر ثلث ، غیر نافذ است و ورثه ، می توانند آن را تنفیذ یا رد نمایند و این ، مهم ترین اثر وصیت مازاد بر ثلث است ؛ به این معنا که ورثه ، این اختیار را دارند که در مورد عمل کردن یا عمل نکردن به مقدار بیشتر از یک سوم وصیت ، انتخاب کنند . ممکن است که همه ورثه ، بخواهند به وصیت متوفی عمل کنند . این امر ، معمولا در حالتی است که مقدار بیشتر از ثلث ، چندان زیاد نبوده و یا اینکه ، وصیت ، به یک امر نیکوکارانه مرتبط باشد . گاهی هم ، تمامی ورثه ، وصیت مازاد را رد کرده و به آن عمل نمی کنند .

اما بر اساس ماده 843 قانون مدنی ، این امکان نیز وجود دارد که برخی از ورثه ، وصیت مازاد بر یک سوم را تنفیذ کرده و برخی دیگر ، آن را رد کنند . در چنین حالتی ، اگر تنها یک یا چند نفر از ورثه ، وصیت مازاد بر ثلث را تنفیذ یا قبول نمایند و دیگران ، آن را رد کرده باشند ، وصیت زاید بر ثلث ، صرفا از سهم خودشان ، قابل اجرا است و نه از سهم الارث دیگران .

به عنوان نمونه ، در صورتی که ترکه متوفی ، 300 میلیون تومان باشد و دو فرزند پسر داشته باشد ، وصیت ، صرفا تا میزان 100 میلیون تومان آن، نافذ است . حال اگر متوفی ، به اندازه 200 میلیون تومان، وصیت کرده باشد ، تا 100 میلیون تومان آن ، کاملا صحیح و معتبر بوده ، حتی اگر وصیت نامه شفاهی باشد ؛ اما 100 میلیون تومان دیگر آن ، زاید بر ثلث می باشد .

در این صورت ، اگر یکی از فرزندان پسر ، وصیت زاید بر یک سوم را تنفیذ کرده و دیگری ، آن را رد کند ، شخصی که وصیت را تنفیذ نموده است ، باید 50 میلیون از سهم الارث خود را برای تنفیذ نمودن وصیت پدر ، اختصاص دهد و 50 میلیون دیگر وصیت مازاد بر ثلث ، قابل اجرا نخواهد بود ، چون فرزند دیگر ، آن را نپذیرفته است .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص وصیت زاید بر ثلث در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون وصیت زاید بر ثلث پاسخ دهند .